Ostre zapalenie migdałków podniebiennych (tonsiłlitis acuta; tonsillitis infectiosa, follicularis seu lacunaris acuta). Cechy. Na początku choroby nie widać nalotów, w późniejszym jednak okresie pojawiają się żółtawoszaro naloty w pobliżu umiejscowienia krypt, oddzielone od siebie czerwonawą tkanką migdałka (różną od błoniczej). Naloty nie są zazwyczaj prawdziwymi błonami, lecz wydzieliną i rozpadłymi komórkami, wypełniającymi krypty; czasami jednak włóknisty wysięk miesza się z rozpadła masą komórkową, prowadząc do powstania charakterystycznej błony zapalnej. Wystająca z krypt wydzielina z rozpadłymi komórkami daje się łatwo wytrzeć, w prze­ciwieństwie do błony błoniczej, która jest ściśle związana z nabłonkiem. Jeżeli istnieje jakakolwiek wątpliwość, rozstrzyga posiew. Główne objawy — p. ostre zakażenia tworów chłonnych gardła, str. 268. Błonica (diphtheria). Cechy. Błona ukazuje się najpierw na migdałkach; odróżnienie błonki dyfterycznej od wysięku z krypt migdałków może spra­wiać trudności. W ciągu trzech dni błona pokrywa migdałki, wejście do głośni, a nawet języczek, rozciągając się czasem na tylną ścianę gardła, wni­kając do jamy nosowo-gardłowej i schodząc w dół do krtani. Początkowo żółtawobiała, zmienia ona później zabarwienie na brudnoszare, a często na żółtobiałe. Zwykle przylega ona silnie, a po usunięciu pozostawia krwawiącą powierzchnię z niewielkimi ubytkami, którą wkrótce pokrywa świeży wysięk. Główne objawy — p. str. 295. Płonica (scarlatina). Cechy. W okresie inwazyjnym w bardzo ciężkich przy­padkach pojawia się jednolita rumieniowata wysypka, pokrywająca gardło, migdałki i wejście do głośni, a na podniebieniu twardym przybierająca postać drobnych czerwonych punktów. Jej pojawienie kojarzy się zwykle ze wzros­tem temperatury. Czasem jednak błoniaste naloty na migdałkach zjawiają się już pierwszego dnia, chociaż z zasady występują dopiero w 3—4 dniu. Główne objawy — p. str. 953. Angina Vincenta (tonsillitis ulcero-membranacea; angina pseudomembra-nacea; pharyngitis fusospirochaetalis). Cechy. We wczesnych okresach wi­doczne są żółtawobiałe naloty na jednym migdałku, zwykle w jego górnej części, szerzące się potem na miękkie podniebienie, przeciwległy migdałek, gardło lub na dziąsła. Naloty są otoczone czerwoną obwódką zapalną, ale od­dzielone od siebie zdrową tkanką. Po usunięciu błony, która ma konsystencję ziarenkowatą lub serowatą, odsłania się powierzchnia owrzodzenia, która łatwo krwawi i wkrótce pokrywa się nową błoną. Błona może się szerzyć podobnie jak w błonicy, choć z reguły znacznie wolniej. Badanie zabarwio­nego rozmazu szybko decyduje o rozpoznaniu. Gfówne objawy — p. str. 270. Zatrucie fenolem. Cechy. Przełknięcie kwasu karbolowego powoduje po­wstanie białych plam. Główne objawy. W wywiadzie połknięcie trucizny; znaczne podrażnienie; utrudnienie jedzenia; ogólnie ciężki stan; porażenie i śmierć. Kiła drugorzędowa gardła. Cechy. Typowe dla kiły drugorzędowej wy­kwity na śluzówkach są mnogie i mają zabarwienie masy perłowej. Stwier­dza się je najczęściej na wargach, na wewnętrznej powierzchni policzków, na brzegach języka, na łukach podniebiennych i w okolicy cieśni gardła, na ścianie gardła oraz na podstawie języka. Ściślej biorąc, nie są to owrzo­dzenia, lecz po prostu okrągłe lub owalne wzniesienia lub ubytki powierzchni nabłonka. Mają one skłonność do pojawiania się i znikania rzutami; może też dochodzić do powierzchownego owrzodzenia. Przypominają one nieco swym wyglądem błonę śluzową po dotknięciu azotanem srebra. Czasem ognis­ka stają się zgrubiałe, jak błony dyfteryczne. W wywiadzie przebycie pierwotnej infekcji przed 4 do 12' tyg.; czasami tępe pobolewanie lub nawet silny ból i zaburzenia połykania; wzmożona wydzielina; obrzmiałe węzły chłonne szyi; inne objawy kiły drugo­rzędowej; dodatnie próby serologiczne; badanie w ciemnym polu widzenia. Gruźlica gardła. Cechy. W postaci przewlekłej bladoszare lub czerwone nacieki w jednym lub w kilku miejscach wokół wejścia do głośni lub na ścianie gardła, które po powstaniu powierzchownych owrzodzeń tworzą pola pokryte szarą ziarniną i ropą. Opryszczka gardła. Cechy. Ma-ona wygląd małych, przejrzystych, białych lub żółtych pęcherzyków na żywoczerwonym tle przekrwionego gardła, usadawiając się najczęściej na języczku, podniebieniu miękkim i łukach podnie­biennych. Zmiany przekształcają się wkrótce w bardzo płytkie ubytki, po­kryte delikatną błonką. Towarzyszy im ostry ból, pieczenie i kłucie w gardle, podczas gdy objawy ogólne są nikłe lub w ogóle nie występują. Zmiany współ­istnieją zwykle z ostrym nieżytem nosa, zapaleniem płuc, grypą, meningoko-kowym zapaleniem opon mózgowych i innymi schorzeniami gorączkowymi, lecz mogą też występować jako stan odosobniony. Typowe zmiany; w postaci pierwotnej brak odczynu ogól­nego; wykazanie wirusów Coxsackie w materiale, pobranym z gardła, i w stolcu. Mniej częste przyczyny.Zatrucie kwasem solnym; plamy po azotanie srebra; grzybica gardła; odra; krztusiec; pleśniawki; przewlekły uraz; agranulocytoza; pneumokokowe zapalenie gardła; mononukłeoza zakaźna; ostra białaczka; hiperkeratoza gardła (czopy białej lub żółtej twardej substancji w kryptach migdałków).