Ból prącia może występować w czasie oddawania moczu, bezpośrednio po oddaniu moczu lub też może być zupełnie nie związany z tą czynnością. Ból prącia towarzyszący oddawaniu moczu jest zwykle następstwem zmian zapal­nych cewki lub gruczołu krokowego; jeśli ból występuje bezpośrednio po od­daniu moczu, przyczyny należy szukać najprawdopodobniej w obrębie pęche­rza; ból niezależny od oddawania moczu może być spowodowany różnymi schorzeniami układu moczowego. Ostre zapalenie cewki moczowej (urethritis acuta; zwykle na tle rzeżączki). Cechy. We wczesnej fazie choroby występuje uczucie pieczenia lub palenia w końcowym odcinku cewki i wyraźny ból przy oddawaniu moczu. Pojawia się bolesny wzwód, może wystąpić przygięcie prącia do dołu. Ujście cewki obrzmiałe, zaczerwienione, wywinięte na zewnątrz. Wyciek gęstej ropy z cewki, czasami z domieszką krwi. Rozmaz (ropa, zwykle gonokoki). Zwężenie cewki moczowej (strictura urethrae). Cechy. Ból pojawiający się często przy oddawaniu moczu jest spowodowany zapaleniem gruczołu kroko­wego, zapaleniem pęcherza lub zaleganiem moczu; chory odczuwa go w obrę­bie szyi pęcherza, w kroczu, w miejscu zwężenia lub w pobliżu żołędzi prą­cia. Gdy brak zmian zapalnych, ból nie występuje, natomiast pacjent skarży się na uczucie pieczenia i palenia przy oddawaniu moczu. Rzeżączka w wywiadzie (przed 1—15 laty). Z powodu na­rastającego utrudnienia moczenia mocz wycieka słabym strumieniem lub kro­ plami. Przewlekły wyciek z cewki (kłaczki i ropa w moczu). Niemożność wprowadzenia zgłębnika. Endoskopia. Uraz cewki moczowej (trauma urethrae). Cechy. Oddawaniu moczu towa­rzyszy ból. Uraz w wywiadzie, obecność rany. Krwiomocz. Przy pęk­nięciu cewki zaciekanie moczu do krocza lub do moszny. Wrzód twardy cewki moczowej (ulcus durum urethrae). Cechy. Nieznacz­ny ból przy oddawaniu moczu odczuwany jest zwykle w obrębie żołędzi prącia. Nadżerka i zgrubienie ujścia cewki. Wyczuwalna grudka w obrębie cewki. Skąpy wyciek. Endoskopia (siny lub szary, krwawiący wrzód). Badanie mikroskopowe w ciemnym polu (krętki). Kamień w cewce moczowej (calculus urethrae). Cechy. Przechodzenie ka­mienia przez cewkę moczową wywołuje ostry, tnący ból, promieniujący wzdłuż cewki. Przy uwięźnięciu kamienia (w części błoniastej lub w obwodo­wym końcu cewki) do ostrego bólu dołącza się zatrzymanie moczu. Przesuwanie się kamienia. Przy zaklinowaniu kamienia wyciek z cewki i utrudnione oddawanie moczu. Wymacanie kamienia. Nie­możność wprowadzenia cewnika. Krwawienie. Zatrzymanie moczu. Badanie radiologiczne. Ostre zapalenie pęcherza (cystitis acuta). Cechy. Ból prącia w czasie od­dawania moczu i kłujący ból po zakończeniu oddawania. Ostry początek choroby. Częstomocz, ropomocz. Gorączka. Pod koniec oddawania moczu często domieszka krwi w moczu. Kamień w pęcherzu moczowym (calculus vesicae urinariae). Cechy. Ból jest zwykle intensywny, nasila się przy wstrząsach, odczuwany jest głównie w obrębie żołędzi, wzdłuż zwisającej części cewki i w kroczu. W tzw. napa­dach kamiczych długotrwały skurcz pęcherza prowadzi do nasilenia się dole­gliwości, zwłaszcza przy dołączającym się zapaleniu pęcherza. Przechodzeniu kamienia przez cewkę towarzyszy silny ból. Częste, gwałtowne oddawanie moczu, szczególnie w ciągu dnia. Krwawienie. Nagłe zatrzymanie moczu. Cewnikowanie pęcherza. Cystoskopia, badanie radiologiczne. Gruźlica pęcherza moczowego (tuberculosis vesicae urinariae primaria seu secundaria). Cechy. Początkowo w prąciu i w obrębie krocza występuje ból pod koniec oddawania moczu. Wraz z rozwojem zakażenia mieszanego ból może występować również przed oddawaniem moczu. Narastająca częstość oddawania moczu. Skąpe, lecz upor­czywe krwawienie pod koniec oddawania moczu, niezależnie od aktywności fizycznej chorego. Ropomocz. W gruźlicy wtórnej pęcherza zmiany gruźlicze w nerkach, w jądrach, w gruczole krokowym lub w pęcherzykach nasiennych. Badaniem per rectum można wyczuć zgrubiały koniec moczowodu. Rak pęcherza moczowego (carcinoma vesicae urinariae). Cechy. Wcześniej lub później pojawiają się trudności w oddawaniu moczu i objawy rozwijają­cego się zapalenia pęcherza (ostry, rozdzierający ból w obrębie prącia i cewki tylnej). Ból występuje zwykle bezpośrednio po oddaniu moczu, jednak w przy­padku zatkania wewnętrznego ujścia cewki przez uszypułowany guz może występować ostry ból również w czasie oddawania moczu. Samoistny, bezbolesny, czasami obfity krwiomocz, pojawia­jący się często pod koniec oddawania moczu i nie ustępujący po odpoczynku lub po leczeniu farmakologicznym. W moczu można znaleźć skrzepy krwi, ropę, śluz, cząstki guza. Cystoskopia. Wrzód pęcherza moczowego (ulcus vesicae urinariae). Cechy. Ból, szcze­gólnie silny przy wrzodzie Hunnera, odczuwany jest w obrębie prącia po zakończeniu oddawania moczu. W wywiadzie można spotkać kamicę, zabieg operacyjny, zakażenie rzeżączką. Krew i skrzepy w moczu. Cystoskopia. Brodawczak pęcherza moczowego (papilloma vesicae urinariae). Cechy. Chory może się skarżyć na bóle prącia i bolesne lub utrudnione oddawanie moczu. Krwiomocz. Nagłe zatrzymanie moczu. Zapalenie pęcherza. Cystoskopia (pojedyncza, uszypułowana wyrosi z delikatnymi strzępkami). Biopsja. Zatrzymanie moczu (retentio urinae; dilatatio vesicae urinariae). Cechy. Wy­stępują bóle prącia, krocza, ud i brzucha. Niemożność oddania moczu. Powiększony pęcherz jest wy­czuwalny ponad spojeniem łonowym. Cewnikowanie pęcherza (zniknięcie po­większenia pęcherza i ustąpienie bólu). W wywiadzie zwężenie cewki, po­większenie gruczołu krokowego itp. Zapalenie gruczołu krokowego (prostatitis acuta et chronica). Cechy. Ból okolicy krzyżowej i krocza może promieniować do cewki moczowej przed, w czasie i bezpośrednio po oddaniu moczu. Zwykle współistnieje zapalenie cewki. Wyciek z cewki. Ból, zwłaszcza w pozycji siedzącej. Uczu­cie gorąca i pełności w kroczu. Częstomocz i ból, szczególnie pod koniec oddawania moczu. Bolesne parcie na stolec, bolesna defekacja. Może pojawiać się gorączka. W przypadkach przewlekłych możliwość przebicia się Topnia gruczołu do odbytnicy. Badanie rozmazu wydzieliny z cewki i wydzieliny oo-branej po masażu gruczołu krokowego (ropa). Kłaczki w moczu. Przerost gruczołu krokowego (hypertrophia prostatae). Cechy. Można stwierdzić wrażliwość lub bolesność cewki, występują strzelające bóle w ob­rębie żołędzi. Wraz z zapaleniem pęcherza pojawia się parcie na mocz i bo­lesne oddawanie moczu. Średni wiek. Częstomocz, zwłaszcza w nocy i nad ranem. Mocz odpływa słabym strumieniem — na początku oddawania moczu wystę­puje jak gdyby chwila zawahania, pod koniec mocz odchodzi kroplami. Zaleganie moczu. Krwiomocz. Wtórne zapalenie pęcherza. Roponercze lub posocznica. Badanie per rectum. Cystoskopia (wyjaśnia przyczynę niedroż­ności). Ropień gruczołu krokowego (abscessus prostatae). Cechy. Ostry ból w ob­rębie miednicy może promieniować do prącia. Ból w czasie i pod koniec od­dawania moczu. W wywiadzie — wyciek z cewki. Gorączka septyczna. Bo­lesne oddawanie moczu. Ciemne, obrzmiałe krocze. Zatrzymanie moczu. Ba­daniem per rectum stwierdza się rozmiękanie i chełbotanie w obrębie gru­czołu. Rak gruczołu krokowego (carcinoma prostatae). Cechy. W czasie oddawa­nia moczu chory może czasami odczuwać słaby ból prącia. Średni wiek. Częstomocz, krwiomocz. W późniejszym okre­sie bóle w obrębie miednicy i nerwoból kulszowy. Przerzuty do kości i gru­czołów. Badanie per rectum (guzki o twardości kamienia). Gruźlica gruczołu krokowego (tuberculosis prostatae). Cechy. Może prze­biegać bez żadnych dolegliwości bólowych, może również dawać bóle w cza­sie oddawania moczu. Wyciek z cewki. Krwiomocz. Zajęcie jądra lub pęcherza. Prątki gruźlicy w moczu. Zwiększona kwaśność moczu. Cechy. Uczucie bólu przy oddawaniu moczu. Badanie ogólne moczu (nadmierna kwaśność). Nabłoniak prącia (epithelioma penis). Cechy. W późnym okresie choroby pojawia się ostry, rozdzierający ból prącia. Zapalenie żołędzi i napletka (balanoposthitis). Cechy. W czasie oddawania moczu chory odczuwa piekący ból i świąd na końcu prącia. Opryszczka narządów płciowych (herpes progenitalis). Cechy. Występuje uczucie gorąca i szczypania, ból pojawia się wraz z powstaniem Kolka nerkowa (colica renalis). Cechy. W przebiegu kolki nerkowej lub moczowodowej ból może promieniować w dół do prącia. Ból w bocznej części jamy brzusznej. Krwiomocz. Cewni­kowanie moczowodu. Badanie radiologiczne. Ostre zapalenie wyrostka robaczkowego (appendicitis acuta). Cechy. Ból prącia może być pierwszym wyraźnym objawem choroby, gdy wyrostek zwisa nisko do miednicy. Ból nie jest wówczas związany z oddawaniem moczu, nie występuje częstomocz. Mniej częste przyczyny. Zapalenie ciał jamistych i prącia; zapalenie tkanki łącznej prącia; róża prącia; obrażenia prącia (rany, złamanie, krwiak, za­dzierzgnięcie itp.); rak odbytnicy; rozpadlina odbytu; stan zapalny krwawnic; zapalenie odbytnicy; ciało obce w cewce; zapalenie gruczołu Cowpera; rak gruczołu Cowpera; zmiany chorobowe w stawie krzyżowo-biodrowym; mięsak prącia; choroba Peyroniego; zstępujące zapalenie moczowodu; kamień gru­czołu krokowego; ostre zapalenie pęcherzyków nasiennych; schistosomiaza pęcherza; opryszczkowe zapalenie cewki; rak cewki; choroba Stevens-John­sona; zespół Reitera; zespół Behęeta.