Rany, oparzenia i stłuczenia są przyczynami bólu nie wymagającymi ob­jaśnień. Ruptura disci intervertebralis cervicalis (przepuklina jądra galaretowatego). Cechy. Ból wzdłuż mięśnia trójgłowego i promieniowego brzegu przedramie­nia, ciągnący się do nadgarstka i połączony z bólem w karku i tylnej części barku jest częstą oznaką przepukliny jądra galaretowatego piątej i szóstej tarczy międzykręgowej szyjnej. Ból może się zwiększać przy ruchach głową, szyją lub samą kończyną górną i bywa również odczuwany pod łopatką oraz w górnej części mięśnia piersiowego większego. Czasem, lecz nie zawsze, mo­że być nawrotowe usztywnienie szyi. Przepuklina jądra galaretowatego siód­mej tarczy międzykręgowej wywołuje ból na wewnętrznej powierzchni ra­mienia i przedramienia; występuje ona jednak rzadko. Czasem, lecz nie zawsze, bywa w wywiadzie uraz; pareste-zje kciuka i osłabiony odruch z mięśnia dwugłowego ramienia (piąta tarcza); parestezje palca wskazującego i środkowego z osłabieniem lub utratą odruchu z mięśnia trójgłowego (szósta tarcza); parestezje łokciowej krawędzi dłoni oraz czwartego i piątego palca (siódma tarcza); osłabienie i zanik mięśni oraz utrata czucia zależnie od zajętej gałązki nerwu; mielografia z użyciem środ­ka cieniującego. Osteoarthritis (gościec zwyradniający kostno-stawowy). Cechy. Ból i sztyw­ność karku, promieniujące do ramienia, są często wynikiem gośćca zwyradnia-jącego kostno-stawowego dolnych kręgów szyjnych. Ból jest zwykle opisy­wany jako palący i wiąże się z parestezjami. Niekiedy występuje utrata czu­cia, osłabienie mięśni i zmiana nasilenia odruchów. Objawy są podobne do zaburzeń występujących w przepuklinie jądra galaretowatego, z wy­jątkiem tendencji do większej rozległości zmian z powodu zajęcia kilku ga­łązek nerwowych przez proces reumatyczny. Pojawienie się w średnim lub późniejszym okresie życia; objawy istnienia gośćca zwyradniającego w innych obszarach; czasem zabu­rzenia czuciowe i motoryczne oraz zmiany w zakresie odruchów; zmiany w ob­razie radiologicznym kręgosłupa szyjnego. Polyneuritis (zapalenie wielonerwowe). Cechy. Oba sploty barkowe mogą być zajęte jako część uogólnionego zapalenia wielonerwowego. Postacie boles­ne mają tło alkoholowe, diabetyczne lub zatrucia arsenem. Czasem bóle mogą być odczuwane jedynie w zakresie rąk. Kończyny dolne są zwykle również zajęte. Angina pectoris. Cechy. W ciężkiej, typowej postaci chory w czasie wysił­ku fizycznego lub intensywnej emocji psychicznej odczuwa ból o charakterze ściskającym w okolicy mostka; ból zwykle promieniuje w górę do szyi i w dół po wewnętrznej powierzchni lewej kończyny górnej (czasem prawej) do piątego i czwartego palca. Ból może rozpoczynać się w lewym ramieniu i nie promieniować. Ustępuje on szybko po użyciu nitrogliceryny i azotynu amylu. Występowanie zwykle u mężczyzn w średnim wieku; ból o charakterze napadowym; bladość i uczucie grożącej śmierci; związek z wy­siłkiern fizycznym lub emocją; utrudnienie oddychania; zimne poty; czas trwa­nia od kilku sekund do kilku minut; normalne lub wysokie ciśnienie krwi. Infarctus myocardii. Cechy. Zwykle pojawia się promieniowanie bólu z oko­licy mostkowej lub nadbrzusza do barku, częściej lewego. W odróżnieniu od dusznicy ból trwa jedną lub kilka godzin i nie ustępuje po użyciu nitro­gliceryny lub azotynu amylu. Aneurysma arcus aortae. Cechy. Ból często promieniuje w dół lewego ra­mienia" i przedramienia. Napady dławicowe nie są rzadkie, szczególnie w tęt­niakach okolicy opuszki tętnicy głównej. Fractura humeri, radii et ulnae. Cechy. W następstwie urazu ból jest silny, lecz może być nieznaczny w złamaniach patologicznych. Zwiększa się on przy najlżejszym poruszeniu fragmentów. Umiejscowienie jego zależy od miejsca złamania. W wywiadzie — uraz; obrzmienie; podskórny wylew krwi; utrata zdolności czynnościowej; skurcz mięśni; zniekształcenie; nieprawidło­wa ruchomość; trzeszczenie; zmiany w obrazie radiologicznym. Osteomyelitis acuta humeri et radii. Cechy. Górna nasada kości ramieniowej i dolna kości promieniowej są ulubionymi umiejscowieniami tej choroby. W tej okolicy stwierdza się intensywny ból i tkliwość. W wywiadzie — zakażona rana, czyraki, uraz lub scho­rzenie infekcyjne; nagły początek z dreszczami i wysoką gorączką; obrzmie­nie (obejmujące kość); obrzęk oraz nadmierne miejscowe ucieplenie z roz­szerzeniem naczyń powierzchownych; bywa chełbotanie; leukocytoza; zmiany w obrazie radiologicznym. Infectio localis (panniculitis, abscessus, lymphangitis, erysipelas itd.). Cechy. Stwierdza się intensywny ból, duże obrzmienie i obrzęk, ciemnoczerwone za­barwienie oraz nadmierne miejscowe ucieplenie (panniculitis). Naczynia chłonne mogą uzewnętrznić się jako napięte, czerwone i tkliwe pręgi, biegną­ce w górę ramienia (lymphangiitis). Czasem powstaje chełbotanie (abscessus). W róży skóra jest gorąca i napięta, a brzegi obrzmienia wyraźnie i ostro od­graniczone. Obecność zaniedbanej rany lub zadrapania'; powiększenie węzłów chłonnych pachy, dreszcze, gorączka, poty; leukocytoza. Causalgia. Cechy. Po uszkodzeniu nerwu obwodowego w kończynie górnej może pojawiać się ostry, palący i stały ból, zwykle ograniczony do obwodo­wych części zajętej kończyny. Ból może powstawać w ciągu kilku godzin po urazie lub pojawiać się wiele tygodni później. W wywiadzie — uszkodzenie nerwu obwodowego; objawy chwiejności układu wegetatywnego (zimna, sina lub czerwona, wilgotna koń­czyna, rzadziej gorąca, sucha i różowa); skóra zajętej kończyny jest błysz­cząca, popękana i zanikła; zwężające się, smukłe palce, które mogą drętwieć lub ulegać zesztywnieniu; zmiany w obrazie radiologicznym (zanik kości). Pourazowe zaburzenia naczynioruchowe. Cechy. W stanie tym najważniej­szą skargą jest ból w zajętej kończynie, często nieproporcjonalny do bólu, który powstaje w związku z pierwotnym urazem. Ból jest opisywany z reguły jako ćmiący, lecz może być również pulsujący, rzadziej o charakterze piecze­nia (w odróżnieniu od causalgia maior). W wywiadzie — uraz (lekkie uszkodzenie tkanek, oparze­nie, zmiażdżenie, złamanie kości kończyny górnej); subiektywne uczucie zimna w ramieniu, usztywnienia i drętwoty palców, tkliwość przy powierzchownym i głębokim ucisku; osłabienie mięśniowe; czasem zanik mięśni i unierucho­mienie w stawach; bywa sinica, oziębienie skóry i nadmierna potliwość. Fibrositis (myositis; myalgia; gościec mięśniowo-ścięgnisty). Cechy. Zaata­kowane mięśnie są bolesne; ból ten może się zmieniać od tępego pobolewa-nia do ostrego, silnego i ściskającego bólu. Może on mieć charakter stały lub pojawiać się tylko wtedy, gdy mięśnie znajdą się w pewnej pozycji. Ucisk na zajęte okolice zwykle przynosi ulgę, chociaż mięśnie są często tkliwe i mogą być nacieczone. Schorzenie to może być pierwotne lub wtórne i obej­muje nieropne ostre, podostre lub przewlekłe zapalenie tkanki łącznej włók­nistej w postaci pierwotnej bez uchwytnego schorzenia układowego; natomiast postać wtórna jest wyrazem schorzenia układowego (arthritis deformans, Osteoarthritis, rheumatismus articularis, diathesis urica, lupus erythematodes, septicaemia, typhus abdominalis, febris dengue, influenza itd.) lub jest wy­nikiem miejscowego urazu względnie nadwerężenia. W wywiadzie — narażenie na wilgoć, zimno lub „prze­ciągi" powietrza; czasem w wywiadzie — nadmierny wysiłek; obecność scho­rzenia układowego (postać wtórna); nagły początek; brak lub tylko niewielkie objawy ogólne; czas trwania kilka dni do kilku tygodni; częste nawroty (po­stać pierwotna). Myalgia professionalis et arthralgia professionalis. Cechy. Kończyna górna jest pospolitym umiejscowieniem kurczu pisarskiego, kurczu stenotypistów i innych zawodowych kurczów. Dolegliwość ta przebiega pod postacią skur­czów mięśniowych, często połączonych z kurczowymi bólami i utratą koor­dynacji napięć mięśniowych. Po ostrym bólu, związanym ze skurczem mięśni, może powstawać tępe pobolewanie na -kilka godzin od chwili przerwania za­jęcia. Osteosarcoma. Cechy. W kończynie górnej mięsak kości występuje najczęś­ciej w górnej nasadzie kości ramieniowej oraz w górnej i dolnej nasadzie kości promieniowej i łokciowej. Trzon w środkowej trzeciej części jest rzadko zajęty. Najczęstszym objawem, szczególnie w postaci guza pochodzenia móz­gowego lub rdzeniowego, jest zlokalizowany ból o charakterze stałym, tępym, przenikającym, nie ustępujący przy unieruchomieniu. Guz atakujący rdzeń kręgowy (szyjny). Cechy. Bardzo często stwierdza się nerwoból korzonkowy, który ma tendencję do pojawiania się i znikania, nara­stając do nasilenia bólu napadowego lub utrzymując się jako tępe pobole­wanie, przerywane wybuchami pogorszenia. Atakuje on jeden lub więcej ko­rzonków i często rozpoczyna się obustronnie. Ból może mieć charakter rozdzie­rający, świdrujący, szarpiący, palący, przeszywający itd.; po ustąpieniu bólu skóra jest obolała i przeczulona. Ból często nasila się podczas śmiechu, kicha­nia, kaszlu lub przeciągania się. Bóle te mogą w bliżej nieokreślonym czasie poprzedzać zaburzenia ruchowe (p. str. 351). Jeśli guz nie wychodzi z osłonki korzonka tylnego, lecz rozwija się wewnątrz rdzenia kręgowego lub nań uciska, nie występują bóle korzonkowe, lecz powstaje tzw. ból ośrodkowy, często o dużym nasileniu i promieniujący do innych obszarów. Zaburzenia te umiejscowione są w części lub całej kończynie, w tułowiu i obu kończynach po jednej stronie lub tylko w obu tych kończynach. Niedowład z zanikami mięśnia naramiennego, dwugłowego ramienia i ramienno-promieniowego ze zniesieniem odruchów z mięśnia dwu­głowego, okostnej kości promieniowej i łopatkowo-ramieniowego (guz na wysokości piątego odcinka szyjnego), zwisaniem ramienia ze stawu barko­wego; półzgięcie ramienia w łokciu, zgięcie ręki i palców z powodu niedo­władu mięśnia trójgłowego i prostownika nadgarstka ze zniesieniem odruchu z mięśnia trójgłowego (guz na wysokości szóstego odcinka szyjnego); naj­bardziej zaznaczone uszkodzenie zginaczy nadgarstka i palców oraz prostow­ników palców (guz na wysokości siódmego odcinka szyjnego); zanikowe pora­żenie małych mięśni ręki, dających rękę szponowatą (guz na wysokości ósmego odcinka szyjnego i pierwszego piersiowego); upośledzenie czucia; może być sinica i obrzmienie ramienia; spastyczność względnie utrata czucia poniżej miejsca uszkodzenia; dodatni odruch Babińskiego; nakłucie lędźwio­we; badanie radiologiczne (z użyciem środka cieniującego lub bez). Atrophia musculorum progressiva. Cechy. Nieregularne bóle w obrębie ra­mion i przedramion mogą poprzedzać niszczenie mięśni. Po powstaniu roz­ległych zaników skargi mogą obejmować tępy, dokuczliwy ból w kończynach i subiektywne uczucie drżenia pod skórą. Sclerosis amyotrophica lateralis. Cechy. Jak w postępującym zaniku mięśni (p. wyżej). Syringomyelia (jamistość rdzenia). Cechy. Czasami jako późny objaw tego schorzenia pojawia się ból promieniujący w dół ramion lub w górę szyi, a w czasie jego występowania powstawać może charakterystyczne rozszcze­pienie czucia, zanik mięśni i utrata odruchów z ramienia i przedramienia. Uczucie drętwienia i martwoty są najwcześniejszymi subiektywnymi obja­wami. Neuralgia brachialis et neuritis brachialis. Cechy. Ból głównie w barku, lecz również rozciągający się w dół ramienia do palców, o charakterze głu­chym, świdrującym, palącym, ostrym lub szarpiącym może być przypisywany istnieniu neuritis interstitialis primaria. Stan ten nie był nigdy uznawany za samodzielną jednostkę chorobową; objawy tego typu zwykłe są wywoły­wane różnymi przyczynami i dlatego rozpoznanie takie powinno należeć do rzadkości, jeśli w ogóle można je ustalić. Spondylitis tuberculosa colli (morbus Potti, gruźlica kręgów szyjnych). Cechy: Objawy rdzeniowe są często nieobecne. W pewnych jednak przypad­kach stwierdza się ból umiejscowiony w ramionach, związany z bólem głowy i ze zmianami źrenic zależnymi od układu współczulnego. Gdy objawy te wy­stąpią, ból ma charakter tępy i stały lub ostry i promieniujący. Zaburzenia te czasem są objawem wczesnym i mogą pojawić się, zanim widoczne są zmiany kostne. Pachymeningitis cevicalis hypertrophica. Cechy. Powstają intensywne bóle newralgiczne wzdłuż przebiegu nerwów ramienia oraz szyi, czasem po­łączone z przeczulicą, a później z obniżeniem czucia. Ból może się utrzymy­wać przez kilka miesięcy, a po nim pojawia się zanikowe porażenie dłoni i przedramienia. Może on być zwiększony uciskiem na okolicę tylnego trój­kąta szyi. Stan ten jest rzadki i czasem ma tło kiłowe. Costa cervicalis et syndroma musculi scaleni anterioris. Cechy. Ucisk na splot barkowy wywołuje w każdych okolicznościach ból i parestezje, które mogą się rozciągać od okolicy szyjnej, łopatkowej lub piersiowej do dłoni i palców. Ból jest zwykle głuchy, tępy lub palący, ale bywa i rozdzierający, co zależy od pracy i postawy, zwiększając się przy leżeniu. Zwykle jest zajęty środkowy sznur splotu barkowego, powodując ból między stawem barkowym a łokciem, w obszarze czuciowym unerwianym przez nerw łokciowy. Czasem chorzy skarżą się na uczucie zmęczenia i osłabienia w kończynie, połączone z kurczami i uczuciem zimna w dłoni. Carcinoma vertebrae (regionis cervico-dorsalis). Cechy. Bóle korzonkowe o szczególnie dręczącym charakterze mogą się pojawiać wcześnie i promie­niować w dół ramienia jako wynik pierwotnych i wtórnych nowotworów trzo­nów kręgowych. Chociaż zwykle są wywoływane ruchem, początkowo mogą być zupełnie samoistne. Zwykle są umiejscowione jednostronnie i związane z odpowiednim obszarem przeczulicy w zakresie unerwienia zajętego nerwu względnie nerwów. Herpes zoster. Cechy. Ból, utrzymujący się w ramieniu, szczególnie u osób starszych, może być czasem związany ze zmniejszeniem czucia skórnego lub przeczulicą i porażeniem jednego lub kilku mięśni ramienia, w następstwie infekcji wirusowej. Tabes dorsalis (wiąd rdzenia). Cechy. Gwałtowne bóle, choć bardziej częste w kończynach dolnych, mogą pojawić się również w górnych. Rozpoczynają się one nagle. Są ostre i szarpiące, czasem występują pojedynczo, w innych przypadkach w postaci napadów dolegliwości o różnym czasie trwania (od jednego do kilku dni). Szczególnie duże natężenie mają bóle umiejscowione wzdłuż wewnętrznego brzegu przedramienia oraz w zakresie czwartego i pią­tego palca. Bóle mają często charakter zlokalizowanych nad zakończeniami nerwowymi. Periarthritis humeroscapularis. Cechy. Stwierdza się bardziej lub mniej stałe pobolewanie ramienia oraz często przedramienia i dłoni, połączone zwykle z pewną tkliwością mięśni i barku. Nieraz brak bólu w samym barku. Schorze­nie zwykle jest jednostronne, rzadko obustronne. Przypadki te są często roz­poznawane jako zapalenie nerwów obwodowych. Początek skryty; przebieg przewlekły; ograniczenie ruchów, szczególnie odwodzenia; brak zmian w obrazie radiologicznym względnie współistniejące zapalenie stawów. Lepra. Cechy. Bóle w kończynach z obszarami przeczulicy lub odrętwienia pojawiają się wcześnie w postaci znieczuleniowej. Ból typu newralgicznego jest stały i samoistny z nawrotowymi gwałtownymi napadami. Mniej częste przyczyny. Ruptura musculi bicipitis brachu; aortitis acuta; aortitis syphilitica (z powodu dusznicy bolesnej); tumor regionis lateralis colli; neuromata; aneurysma arteriae subclaviae; adipositas dolorosa; paralysis agi-tans; psychalgia; trichinosis; febris dengue; influenza; rachitis; syphilis; mor­bus Moeller-Barlowi; endocarditis lenta; splenomegalia; aneurysma dissecans; morbus Morvani; tumor mediastini; dilatatio aortae; pericarditis serofibrinosa; hemiplegia dolorosa; anaemia drepanocytica; distorsiones; contusiones; tendi­nitis tendinis musculi supraspinati; tendinitis tendinis capitis longi musculi bicipitis brachii; radiculitis brachialis paralytica (zespół obręczy barkowej); carcinoma bronchogenes (guz Pancoasta z zajęciem splotu barkowego i szerze­niem się w kierunku ku górze); radiculitis infectiosa; ucisk na splot barkowy powiększonych węzłów pachowych; powiększenie węzłów chłonnych oskrzelo­wych; ucisk przez żebro lub obojczyk; przejście procesu zapalnego na splot barkowy z włókniejącego szczytu płuca.