Ropień okolicy kulszowo-odbytniczej (abscessus ischiorectalis). Cechy. Ostry, pulsujący ból, nasilający się przy chodzeniu, siedzeniu, kaszlu, defekacji. Gorący, zaczerwieniony, wrażliwy na ucisk, twardy naciek pomiędzy odbytem a guzem kulszowym. Badaniem per rectum znajduje się tkliwy, elastyczny twór w przestrzeni kulszowo-odbytniiczej. Rozpadlina odbytu (fissura ani). Cechy. Ostry, gwałtowny, kłujący ból po­jawia się przy defekacji i trwa przez pewien czas po oddaniu stolca. Ból może być bardzo silny i mieć charakter pieczenia, rozdzierania; towarzyszy mu pulsowanie, skurcz odbytu i lęk przed defekacją. Tasiemkowate stolce. Badanie wykrywa owrzodzenie w fał­dach odbytu; skurcz zwieracza odbytu. Niekiedy twarde stolce pokryte pa­semkami krwi lub ropy. Obecność fałdu skórnego zwanego „guzkiem na straży". Owrzodzenia odbytnicy (proste, kiłowe, gruźlicze, nowotworowe, czerwon­kowe, durowe). Cechy. Ból ma różne nasilenie, jest jednak ważnym objawem w przypadku owrzodzenia położonego na tyle nisko, by mogło być objęte zwieraczem odbytu. Bolesne parcia na stolec, skurcz zwieracza odbytu i bóle przy defekacji zwykle dopełniają obrazu. Biegunka, zwłaszcza w okresie powstawania owrzodzeń (często łącznie z bolesnym parciem na stolec), strzelające oddawanie gazów, śluzu, ropy lub krwi. Choroba zasadnicza w wywiadzie lub obecnie. Rekto-skopia wykrywa owrzodzenie, często o charakterystycznych cechach. Krwawnicę (varices haemorrhoidales). Cechy. Bóle w przebiegu krwawnic pojawiają się jako wynik wciągnięcia w sprawę zapalną zewnętrznej części żylnego splotu odbytniczego z następową zakrzepicą i obrzękiem tkanek od­bytu. Ból ma charakter stałego pobolewania, nie nasilającego się pod Wpły­wem defekacji, lecz zależnego od fizycznej aktywności chorego. Przewlekłym krwawnicom, czy to zewnętrznym, czy też wewnętrznym, towarzyszą zwykle jedynie nieznaczne dolegliwości lub też brak ich zupełnie. Są to uszypułowane, sinawe guzki w obrębie odbytu lub poza odbytem, pokryte błoną śluzową lub skórą, w których środku znajdu­jemy jedno lub więcej rozszerzonych naczyń żylnych. Ropień odbytu (abscessus ani). Cechy. Powierzchowny ropień, powstały w obrębie odbytu lub tkanek krocza, jest w rzeczywistości ropniem kulszowo--odbytniczym (patrz wyżej). Natomiast ropień głęboki, obejmujący tkanki leżące powyżej przepony miednicznej, charakteryzuje się nieznacznymi i nie­określonymi dolegliwościami w okolicy prostnicy. Dolegliwości te zmieniają się w pulsujący ból, nasilający się przy defekacji i wzmożonej aktywności fizycznej w momencie, gdy ropień obejmuje tkanki leżące poniżej przepony miednicznej w okolicy kulszowo-odbytniczej. Dreszcze, gorączka, złe samopoczucie, nieokreślone doleg­liwości w okolicy odbytnicy. Badaniem per rectum stwierdza się ciastowaty twór wpuklający się do światła odbytnicy. Zapalenie odbytnicy (proctitis specifica seu nonspecifica). Cechy. Ból, uczu­cie pełności i gorąca w odbytnicy, bolesne parcia na stolec. Częste, strzelające stolce; stolce małymi porcjami ze ślu­zem, ropą lub krwią. W badaniu rektoskopowym stwierdza się błonę śluzową zaczerwienioną, obrzękłą, pokrytą owrzodzeniami. Badaniem per rectum wy­czuwa się gorącą i tkliwą błonę śluzową. Przetoka odbytnicza (fistula ani). Cechy. Ból występuje jedynie przy defe­kacji lub też przy rozciąganiu przetoki przez zalegającą wydzielinę ropną wskutek zamknięcia ujścia przetoki. Skóra dookoła odbytu jest wilgotna, swędząca, podraż­niona. W przypadku tzw. przetoki wewnętrznej wraz z kałem wydobywa się ropa. Znaczenie rozpoznawcze posiadają również: miejscowe badanie przy pomocy sondy i wziernikowanie, uwidaczniające wewnętrzne ujście przetoki. Zwężenie odbytnicy (na tle zapalnym, zwłaszcza wywołane przez ziarniniak pachwinowy, lub nowotworowe). Cechy. Ból stały i nasilający się przy defe­kacji zjawia się jedynie w razie obecności owrzodzenia. Śluzowe, ropne lub krwawe odchody z odbytnicy. Zapar­cie i typowe ukształtowanie stolców, czasami, zwłaszcza rano, napadowa bie­gunka. Badanie per rectum lub rektoskopia wykazują miejsce zwężenia i owrzodzenie. Test Freia. Rak odbytnicy (carcinoma recti). Cechy. Bóle pojawiają się stosunkowo późno, jedynymi objawami mogą być bolesne parcia na stolec i uczucie peł­ności w odbytnicy. Średni wiek chorego, wyniszczenie. Ropa, krew lub śluz w stolcu. W późniejszym okresie objawy zwężenia odbytnicy. Wziernikowa­niem stwierdza się obecność guzowatych narośli lub owrzodzenia w odbyt­nicy. Jako powikłania wtórne mogą pojawić sie przetoki do pęcherza lub na zewnątrz. Rozpoznanie potwierdza biopsja. Polip lub gruczolak odbytnicy (polypus seu adenoma recti). Cechy. Stałe parcie na stolec oraz uczucie napięcia i nieokreślone dolegliwości, nie ustę­pujące po defekacji, pojawiają się wówczas, gdy duży polip zwisa nisko w odbytnicy. Kurczowe bóle brzucha, nagłe parcia na stolec i uczucie niezupełnego wypróżnienia — to główne objawy podmiotowe. Przedmiotowo mogą pojawić się objawy niedrożności lub wgłobienia, czasami stwierdza się wypadnięcie dużego polipa przez kanał odbytu na zewnątrz. Okresowo wy­stępują krwawienia, zwykle bezbolesne. W przypadku zmian zwyrodnienio­wych w obrębie nowotworu pojawiają się intensywne odchody krwawe lub śhi/.oworopne. Badanie per rectum i wziernikowanie ujawnia obecność uszy-pułowanych tworów. Biopsja. Zapalenie okołoodbytnicze (periproctitis). Cechy. Występuje bolesne parcie na stolec, stałe bolesne napięcie i uczucie niezupełnego wypróżnienia. W wywiadzie lub obecnie choroba lub uraz odbytnicy. Badaniem stwierdza się bolesny, twardy naciek zapalny dookoła końcowego odcinka odbytnicy. U osób starszych lub wyniszczonych może rozwinąć się zgorzel, ropień lub może powstać przetoka. Ropień okołoodbytniczy (abscessus perirectalis). Cechy. Bolesne oddawanie stolca. Obecnie lub w wywiadzie schorzenia cewki moczowej, pę­cherza, gruczołu krokowego, kobiecych narządów rodnych lub ropień około wyrostkowy. Objawy posocznicy. Palpacyjnie wyczuwa się bolesne wypukłe-nie do światła odbytnicy powyżej poziomu wewnętrznego zwieracza odbytu. Zapalenie brodawek i krypt odbytnicy (papillitis et cryptitis recti). Cechy. Najbardziej typowym objawem jest tutaj ostry, rozdzierający ból, pojawia­jący się w czasie defekacji i przechodzący następnie w tępe, tętniące pobolewanie. Może wystąpić skurcz zwieracza. Zaparcie, nieokreślone dolegliwości brzuszne. Wzierniko­waniem stwierdza się obecność przerosłych brodawek i zapalnie zmienionych krvpt w okolicy wewnętrznego zwieracza odbytu. Ropień podśluzówkowy odbytnicy (abscessus submucosus recti). Cechy. Chory odczuwa w odbytnicy tętniący ból, nasilający się przy chodzeniu i od­dawaniu stolca. Badaniem palpacyjnym wyczuwa się bardzo tkliwy, elas­tyczny, gładki naciek w ścianie odbytnicy. Zapalenie pęcherzyków nasiennych (vesiculitis seminalis; zwykle połączone z zapaleniem gruczołu krokowego). Cechy. Wysoko w odbytnicy pojawia się ból w czasie oddawania moczu lub stolca, przy erekcji i ejakulacji. W nocy mogą występować napadowe, kłujące bóle. Zakażenie w wywiadzie. Priapizm. W nasileniu można spotkać domieszkę krwi. Badaniem per rectum wyczuwa się powiększone i tkliwe pęcherzyki nasienne. Rozpoznanie uzupełnia badanie wyciśniętej wy­dzieliny (ropa). Ropień gruczołu krokowego (abscessus prostatae). Cechy. Jeżeli ropień jest duży, defekacja jest bolesna, a nawet utrudniona. Ból ma charakter tępy lub tętniący i może promieniować w obrębie miednicy. W wywiadzie wyciek z cewki. Gorączka. Bolesne oddawa­nie moczu, bolesne spółkowanie. Krocze obrzmiałe. Badaniem per rectum wy­czuwa się rozmiękanie i chełbotanie w obrębie gruczołu. Zatrzymanie moczu. Ostry nieżyt żołądkowo-jelitowy (gastroenterocolitis acuta). Cechy. Jeżeli zmiany zapalne obejmują jelito grube łącznie z odbytnicą, może się pojawić bolesne parcie na stolec poprzedzone bólem. Czerwonka bakteryjna (dysenteria). Cechy. Często powtarzające się gwał­towne, bolesne parcia na stolec są połączone z wydalaniem małych ilości śluzu lub krwi (jeśli uprzednio biegunka oczyściła jelita z kału). Śluzowaty nieżyt okrężnicy (colitis mucosa). Cechy. Mogą pojawiać sie gwałtowne parcia na stolec z. wydalaniem śluzowych mas. Zatrucie pokarmowe (intoxicatio alimenlaTis). Cechy. Bóle brzucha łącznie z parciem na stolec. Wystąpienie podobnych objawów u kilku osób spożywa­jących te same potrawy lub indywidualny charakter zachorowań. Początek choroby gwałtowny; w 3 do 30 godz. po spożyciu szkodliwego pokarmu, bie­gunka, nudności, zwykle wymioty. Ból głowy, zimne poty, często zasłabnięcie lub omdlenie. Bakteriologiczne badanie stolców (Salmonellae) lub podejrza­nego pożywienia (gronkowce); próby immunologiczne z rozpoznanymi szcze­pami bakteryjnymi (Salmonella enteritidis, Salmonella typhi murium, inne szczepy Salmonella). Zaburzenia wzroku, niewydolność oddechowa, często zgon (w przypadku zatrucia jadem kiełbasianym). Zatrucie arsenem (kryminalne lub jatrogenne). Cechy. Czasami występuje bolesne parcie na stolec. W wywiadzie przyjęcie nadmiernej ilości tego środka lub przyjmowanie leków pochodnych arsenu, przez długi okres czasu, jak w pląsawicy lub w niedokrwistości złośliwej. Wymioty, biegunka, omdlenie. Zaklinowanie kału. Cechy. Masy kałowe wywołują uczucie ciężkości i peł­ności w odbytnicy z częstym i przedłużonym uczuciem napięcia i bólami par­tymi, jak przy porodzie. Ból nie jest ograniczony tylko do okolicy kroc/.a, lecz promieniuje do jamy brzusznej, do okolicy krzyżowej, do narządów są­siednich oraz w dół do jąder. Zaparcie na przemian z biegunkami. Badaniem per rectum wyczuwa się twarde masy kałowe. Ustąpienie dolegliwości po obfitych wle­wach doodbytniczych oczyszczających. Ostre zapalenie jajowodów (salpingitis acuta). Cechy. Może pojawić się ból w odbytnicy, nasilający się przy oddawaniu stolca. Wgłobienie (invaginatio). Cecłry. Zwykle występują bolesne parcia na sto­lec, które są tym silniejsze, im bliżej odbytu znajduje się miejsce wgłobienia. Bólom towarzyszy oddawanie śluzu i krwi, nasilające się znacznie wraz z po­jawieniem się zmian martwiczych we wgłobionym odcinku. Ciało obce w odbytnicy (corpus alienum recti). Cechy. Bolesnym parciom na stolec towarzyszy oddawanie krwi i śluzu (następstwo powstałych owrzodzeń). Większe ciała mogą wywoływać podrażnienie pęcherza lub bóle strze­lające w obrębie kończyn dolnych. W wywiadzie wprowadzenie ciała obcego, którego obec­ność stwierdza się badaniem patpacyjnym, wziernikowaniem lub badaniem rentgenowskim. Wiąd rdzenia (tabes dorsalis). Cechy. Mogą pojawiać się przełomy odbyt­nicze (crises). Są to gwałtowne i bardzo bolesne, nawracające parcia na sto­lec bez wydalania jakiejkolwiek treści, występujące zwykle rano, trwające 2 do 3 godz., i znikające całkowicie aż do następnego epizodu. Mniej częste przyczyny. Kamica pęcherza moczowego; cholera; nerwoból ogonowy (coccygodynia); przewlekłe wgłobienie (u dorosłych); kłykciny; zatrucie kalomelem, kantarydyną, burzanką, silnymi środkami przeczyszcza­jącymi; robaczyca; mięśniaki macicy i torbiele jajnika; ciąża pozamaciczna; zapalenie otrzewnej miednicznej; zapalenie przymacicza; tyłopochylenie ma­cicy; wypadnięcie odbytu; krwistek; przewlekłe lub ostre zapalenie gruczołu krokowego; schistosomiasis recti; skręt jelita; rak macicy; zapalenie pęche­rza; zmiany w stawach krzyżowo-biodrowych; endometriosis; wypadnięcie odbytnicy.