Dysmenorrhoea (bolesne miesiączkowanie). Cechy. W związku z miesiączką występuje ból w okolicy podbrzusza, który może promieniować poprzez dolną część jamy brzusznej do pleców, do okolicy pachwinowej, a nawet ku dołowi do ud. W odmianie pierwotnej, czyli samoistnej, w której w zakresie mied­nicy nie można wykazać zmian anatomicznych, ból zaczyna się zwykle wraz z początkiem miesiączki, lub też tuż przed nią i trwa, dopóki menstruacja ni^ rozwinie się w pełni. Ból jest zwykle dokuczliwy, ulega przy tym zaostrze­niom o charakterze kolki lub ściskania w okolicy nadłonowej, osiągając nie­kiedy znaczne nasilenie; do bólów mogą dołączać się mdłości i wymioty. W odmianie wtórnej, którą można wiązać ze zmianami chorobowymi w zakre­sie miednicy, ból jest zwykle ciągły i ćmiący, zaczyna się na kilka godzin lub dni przed miesiączką, ustępując często wraz z ustaleniem się krwawienia. W odmianie błoniastej postaci wtórnej ból bywa początkowo stały i dokucz­liwy, później kurczowy i o charakterze kolki, gdy macica wydala błonę lub odlew. Ból ustępuje zwykle po zakończeniu tego procesu. Cystitis acuta. Cechy. Występuje tu stały ból, usadowiony głęboko w mied­nicy, promieniujący ku górze; przy próbie oddawania moczu obserwuje się przeszywający ból oraz bolesne i przerywane moczenie. Akt mikcji kończy się serią bardzo bolesnych skurczów z powodu nadmiernych skurczów pęche­rza moczowego przy opróżnianiu. Częste nagłe moczenie zarówno we dnie, jak i w nocy; tkliwość w okolicy pęcherza; umiarkowana gorączka; ropomocz; niekiedy krwiomocz (zwykle niewielki lub końcowy). Salpingitis acuta (ostre zapalenie jajowodów; salpingo-oophoritis). Cechy. U chorej nagle występuje ostry napad bólu w jamie brzusznej z wielką tkli­wością w okolicy dolnej części jamy brzusznej. Ból zwykle dotyczy całego dołu brzucha, ale może także umiejscawiać się po jednej stronie. Często ból występuje okresowo i ma charakter kolki. Salpingo-oophoritis chronica (przewlekłe zapalenie jajowodów i jajników; pyosalpinx; salpingitis chronica; pelveoperitonitis chronica). Cechy. Czasem spotyka się nieco większe bóle niż stałe nieokreślone dolegliwości w zakresie miednicy, które nasilają się przy chodzeniu lub przy pracy. Najbardziej stałym jest ból w dolnych okolicach jamy brzusznej po jednej lub po obu stronach. Partus (poród). Cechy. Ból zwykle rozpoczyna się w okolicy krzyżowej, szerząc się potem powoli do jamy brzusznej i do ud. Później ból bywa bar­dziej uogólniony. Po rozwiązaniu, zwykle u wieloródek, występują często tzw. bóle późne (bóle kurczowe, promieniujące ku miednicy). Abortus et partus immaturus fnoronienie i poród niewczesny). Cechy. Wy­stępują tu okresowe kurczowe bóle porodowe w podbrzuszu, skojarzone z wy­dalaniem krwi i śluzu z dróg rodnych. W wywiadzie — uprzednio brak miesiączkowania; ranne mdłości, bolesność i obrzmienie sutków; rozpulchnienie szyjki macicy; po­większenie macicy. Appendicitis acuta (ostre zapalenie wyrostka robaczkowego; wyrostek ro­baczkowy zlokalizowany w miednicy). Cechy. Jeśli wyrostek robaczkowy jest usytuowany w miednicy, wczesne objawy jego zapalenia są podobne do obja­wów w zwykłej odmianie z tym, że pacjent odczuwa ból zarówno w prawym, jak i w lewym dole biodrowym oraz w podbrzuszu. Takie jak w odmianie zwykłej z napięciem powłok i bolesnością na krawędzi miednicy właściwej i dolnej okolicy brzusznej; badaniem per vaginam i per rectum wykrywa się tkliwość oraz bolesny opór (ropień); częste i bolesne moczenie; biegunka lub bolesne parcie na stolec. Retentio urinae (zatrzymanie moczu; distensio vesicae urinariae). Cechy. Jeśli zatrzymanie moczu występuje nagle, pojawiają się bardzo ostre bóle w okolicy podbrzusza oraz bolesne i przerywane oddawania moczu. W przy­padkach z zastarzałym utrudnieniem odpływu moczu pęcherz ulega znacznemu rozciągnięciu, zanim wystąpi ostry ból. Obecność symetrycznego, gruszkowatego, chełboczącego guza między spojeniem łonowym i pępkiem; nad guzem tym stwierdza się stłumienie odgłosu opukowego; uciśnięcie tegoż tworu wzmaga potrzebę od­dania moczu; uprzednio twór ten nie istniał i znika po cewnikowaniu. Endometritis séptica seu acuta (et metritis; posocznicowe lub ostre zapale-lenie śluzówki i mięśnia macicy). Cechy. Chora żali się na skurcze w dolo jamy brzusznej oraz na pobolewania w obrębie miednicy przy chodzeniu. Nie­kiedy ból bywa bardzo ostry. W wywiadzie — poród, poronienie, rzeżączka lub wyły-żeczkowanie; dreszcze i gorączka; wydalanie skrzepów krwi, jeśli macica nie została całkowicie opróżniona; duża bolesna macica z otwartą szyjką; we wziernikach stwierdza się ropną wydzielinę z macicy. Retroversio et retroflexio uteri (tyłopochylenie i tyłozgięcie macicy). Cechy. Do zasadniczych objawów w niektórych przypadkach należą bóle grzbietu, uczucie ciężaTU w miednicy oraz menorrhagia. W niektórych przypadkach nie ma dolegliwości. Laceratio cervicis uteri (rozdarcie szyjki macicy). Cechy. Rwące bóle w za­kresie miednicy i grzbietu występują zwykle w przypadkach ostrych, ale po­dobnie jak zaburzenia miesiączkowania przypisuje się je takim powikłaniom, jak zwiotczenie krocza, niedostateczne zwijanie się macicy po porodzie, zapa­lenie śluzówki macicy, zapalenie jajowodów. Główne objawy. W wywiadzie — ciężki poród z nadmiernym krwawieniem; leukorrhoea; menorrhagia; badanie per vaginam wykazuje uszkodzenie szyjki. Carcinoma uteri (rak macicy). Cechy. Jeśli okołomacicze nie jest zajęte, co często zdarza się późno, ból nie występuje. W raku trzonu może pojawiać się kolka maciczna, w raku szyjki — ból promieniujący; w późniejszym okresie ból staje się ciągły. W późniejszym okresie spotyka się bóle newralgiczne, które stają się bardzo dokuczliwe, promieniując ku grzbietowi, strzelając ku dołowi do kończyn dolnych i nasilając się w nocy. Odpowiedni wiek; krwawe, cuchnące upławy; krwotoki w okresie przekwitania lub po tym okresie; wyniszczenie; powiększenie węz­łów chłonnych pachwinowych oraz w lewej okolicy nadobojczykowej; bada­nie per vaginam wykazuje zmiany rozrostowe szyjki o charakterze guzkowa-tym lub kalafiorowatym względnie powiększenie macicy; próbne wyłyżeczko-wanie oraz biopsja. Prolapsus uteri (wypadnięcie macicy). Cechy. W ostrych przypadkach (jak np. po upadku) występuje nagle ostry ból porodowy w podbrzuszu. W przy­padkach przewlekłych pacjentka odczuwa stałe uczucie rwącego bólu w obrę­bie miednicy, połączone z uczuciem wypadania w kroczu. Ból w okolicy lędźwiowo-krzyżowej; rectocoele lub cysto-coele; utrudnienie oddawania moczu; zaparcie; utrudnienie chodzenia; leucor-rhoea; menorrhagia (jeśli przed okresem przekwitania); objawy nerwicowe; per vaginam stwierdza się cystocoele, rectocoele, zwiotczenie krocza oraz zstąpienie szyjki (wyraźniejsze przy napięciu brzucha). Parametritis (zapalenie przymacicza). Cechy. Występuje tu tępy ból w dol­nej i tylnej części jamy brzusznej, nasilający się przy staniu i chodzeniu oraz ustępujący przy położeniu się. Fibromyomata uteri (wlókniako-mięśniaki macicy). Cechy. Mogą tu wystę­pować rwące lub gniotące bóle w zakresie miednicy oraz nerwobóle, doty­czące pęcherza i odbytnicy. Wzmożone bóle warunkuje szybki rozrost lub zwyrodnienie torbielowate. Jednak nawet w dużych guzach bóle mogą nie pojawiać się. Leucorrhoea; menorrhagia; czasem metrorrhagia; dysme-norrhoea; objawy związane z uciśnięciem pęcherza i odbytnicy; bezpłodność lub ronienie; niedokrwistość; zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego; badanie dwuręczne (powiększenie macicy z nie dającym się oddzielić gładkim, twardym guzem). Subinvolutio uteri puerperalis (niedostateczne zwijanie się macicy po poro­dzie). Cechy. Do objawów należy uczucie ciężaru oraz ucisku i pobolewanie w miednicy obok zaburzeń miesiączkowania (zwykle zwiększenie odchodów). Do najwybitniejszych należą objawy związane z powikłaniami takimi, jak hyperplasia endometrii, endometritis infectiosa, retroversio uteri. W wywiadzie — świeżo przebyty poród; bóle w okolicy lędźwiowo-krzyżowej; ogólne upośledzenie stanu zdrowia; czasem menorrha­gia i metrorrhagia; badanie przedmiotowe (zwiotczenie dna macicy, pęknię­cie szyjki; macica symetrycznie powiększona, mniej lub więcej niewrażliwa). Polypus cervicis uteri (polip szyjki macicy). Cechy. Wskutek partych bó­lów macicy mogą występować napady bólu kurczowego w podbrzuszu. Leucorrhoea; dysmenorrhoea; menorrhagia i metrorrhagia; bezpłodność; przedmiotowo wykrywa się polip, wystający z szyjki lub wy­czuwalny zgłębnikiem i palcem. Graviditas extrauterina rupta (pęknięta ciąża pozamaciczna). Cechy. W wielu przypadkach pierwszym przejawem nienormalnej ciąży gest nagłe wy­stąpienie nasilonego przeszywającego bólu w okolicy jednego z jajników; bólowi temu towarzyszy ostry ból w dole jamy brzusznej oraz omdlenie lub zapaść. Varicocoele ligamenti lati. Cechy. W obrębie miednicy występuje tępy do­kuczliwy ból, nasilający się przy'staniu oraz ustępujący w pozycji leżącej. Nie są to jednak objawy swoiste, a na pierwszy plan wybijają się objawy zależne od wywołującej choroby pierwotnej (niedostateczne zwijanie się macicy po porodzie, zwiotczenie, guzy, przeciążenie jelit, choroby serca, prze­mieszczenie macicy). Inversio uteri (wynicowanie macicy). Cechy. Nagle występujący gwałtowny ból w miednicy jest zwiasturem choroby. Występowanie po przebytym porodzie; wstrząs i krwo­tok w ostrych przypadkach; ból w okolicy grzbietowej; bolesne parcie; bada­niem per vaginam wykrywa się przemieszczenie trzonu macicy. Retentio placentae (niewydalanie łożyska po porodzie). Cechy. Gdy macica usiłuje się sama opróżnić, pojawiają się kurczowe bóle porodowe w obrębie miednicy. W wywiadzie — poród, poronienie lub poród niewczesny bez wydalenia łożyska; krwawienie z macicy; palpacyjnie stwierdza się po­większenie macicy; usunięcie łożyska ręczne lub przy pomocy narzędzi. Enteroptosis (opadnięcie trzew). Cechy. Niekiedy obserwuje się rwące bóle od nadbrzusza ku dołowi do miednicy. Mogą one nosić charakter bólów poro­dowych. Objawy nerwicowe; zwiotczenie ściany jamy brzusznej; zaparcie; dyspepsia; badanie radiologiczne. Colitis mucosa (śluzowaty nieżyt okrężnicy; colon irritabile, colon spasti-cum, colitis adaptativa). Cechy. Stały lub przerywany ból lub ściskanie w podbrzuszu pozoruje zmiany chorobowe w zakresie miednicy. Ruptura vesicae urinariae (pęknięcie pęcherza moczowego). Cechy. Natych­miast po wystąpieniu zmian pojawia się ostry ból w jamie brzusznej, a nie­kiedy charakterystyczne uczucie jakby rozrywania czy załamywania się cze­goś; uczucie to pacjenci lokalizują zwykle w dolnej części jamy brzusznej lub w miednicy. Ostry ból, zjawiający się na początku choroby, ma charak­ter ciągły. W wywiadzie — uraz podbrzusza lub złamanie miednicy; wstrząs; niezdolność do chodzenia; niemożność oddania moczu mimo parcia względnie oddawanie krwawego moczu; objawy zapalenia otrzewnej, jeśli miało miejsce pęknięcie do otrzewnej; objawy wydostania się moczu poza drogi moczowe, jeśli pęknięcie nastąpiło do przestrzeni zaotrzewnej (chełbo-cący guz w przestrzeni Retziusa). Carcinoma prostatae (rak gruczołu krokowego). Cechy. Najwcześniejszymi objawami są częste bóle w zakresie miednicy i rwa ikulszowa wskutek zaję­cia przez przerzuty miednicy kostnej oraz splotu krzyżowego; objawy te często znacznie poprzedzają dolegliwości ze strony dróg moczowych wsku­tek zajęcia gruczołu krokowego. Mniej częste przyczyny. Fibromyoma submucosum uteri (w czasie wypiera­nia); sarcoma uteri; tumor ovarii, ligamenti lati seu tubae Fallopii; oophoritis acuta (parotitis epidemica); vaginitis; cystis ovarii (torsio) ;• tuberculosis pel­vis,- calculus vesicae urinariae; exulceratio vesicae urinariae simplex; corpora aliena vesicae urinariae; papilloma vesicae urinariae; carcinoma vesicae uri­nariae; ureteritis; nephrolithiasis,- tuberculosis renis (z wciągnięciem w spra­wę pęcherza moczowego); ren mobile (crisis Dietli); hypertrophia prostatae; sarcoma prostatae; retroversio uteri gravidae; wklinowanie kału; enterocolitis acuta; dysenteria; typhus abdominalis (perforatio ulceris); tuberculosis inte-stini; peritonitis tuberculosa; proctitis; tumor recti; pancreatitis (promienio­wanie); myelitis transversa; neurosis; tumores medullae spinalis; cystis urachi; osteomalacia; enteritis regionalis; colitis ulcerosa; megacolon congo-nitum (morbus Hirschsprung!); aneurysma aortae abdominalis; occlusio aortae abdominalis; occlusio arteriae mesentericae inferioris; spondylitis; diverti­cula urethrae (u kobiet); strictura et neoplasma urethrae (u kobiet); vesiculi­tis seminalis; strictura ureteri bilateralis; prostatitis acuta; prostatitis chro­nica; ureterocoele; spasmus vesicae urinariae; cystes et tumores vesiculi seminalis; peritonitis pneumoeoccica primaria; peritonitis streptococcica; peri­tonitis gonococcica; endometriosis; hernia obturatoria; fistula intestino-vesi-calis; diverticulum vesicae urinariae; tumor testiculi (tępy ból w dole brzu­cha); endometritis chronica; volvulus; tumores recti et sigmae; diverticulum Meckeli; intussusceptio; neuralgia ileohypogastrica; cicatrix postoperativa; herpes zoster.