Ischias idiopathicum sive secundarium. Cechy. Jednostronny tępy lub palący ból, zwykle stały, lecz czasem szarpiący i napadowy, a często pogar­szający się w nocy, stwierdza się w pośladku i tylnej części uda, przy czym promieniuje on wzdłuż przebiegu nerwu kulszowego. Stwierdza się zwykle znaczną tkliwość wzdłuż całego przebiegu nerwu, szczególnie jednak w lędźwiach i udzie, w przestrzeni podkolanowej oraz w łydce. Chodzenie i czynności zwiększające ciśnienie płynu mózgowo-rdzeniowego często nasi­lają ból, a najbardziej wygodną pozycją jest zgięcie w stawie kolanowym. Ból i tkliwość wzdłuż przebiegu nerwu. Jeśli schorzenie jest wtórne, objawy uszkodzenia miednicy; schorzenia stawu biodrowego lub rdzenia kręgowego (p. inne jednostki chorobowe poniżej oraz mniej częste przyczyny); w daleko posuniętych stanach zaniki mięśniowe. Ruptura disci intervertebralis (przepuklina jądra miażdżystego). Cechy. Tarczki między IV a V kręgiem lędźwiowym oraz V lędźwiowym i kością krzyżową są najczęściej zajęte. Pojawia się ból w okolicy lędźwiowej, roz­przestrzeniający się w dół wzdłuż przebiegu nerwu kulszowego. Początkowo ból może być łagodny, nasilając się z upływem czasu. Ma on skłonność do pojawiania się w napadach i zwiększa się przy kaszlu, kichaniu oraz naprężeniu się. Czasem w wywiadzie — podnoszenie ciężaru, nadmierne pochylenie się lub uraz lędźwi; ograniczenie ruchu w lędźwiach, czasem osłabiony lub zniesiony odruch ze ścięgna Achillesa; zmiany w obrazie radiologicznym (zwężenie przestrzeni międzykręgowej, mielografia). Fractura femoris. Cechy. Pojawia się silny ból, zwiększający się przy ruchach i ucisku. W wywiadzie — uraz, po którym następuje utrata czyn­ności; obrzmienie; skurcz mięśni; nienormalna ruchomość; zniekształcenie; trzeszczenie; Skrócenie; zmiany w obrazie radiologicznym. Fibrositis (myositis; myalgia). Cechy. Wybitną cechą charakterystyczną jest miejscowy ból o charakterze tępym i dokuczliwym, względnie ostrym, silnym i kurczowym, nasilający się podczas czynności mięśniowej (ischias secundarium). Bolesność mięśni; ból podczas ruchu; obecność guzów nad tylną częścią grzebienia kości biodrowej. Abscessus femoris. Cechy. Stwierdza się intensywny, tętniący, zlokalizo­wany ból. Podniesienie miejscowej temperatury, zaczerwienienie, obrzmienie, tkliwość na dotyk, stwardnienie, chełbotanie; gorączka; skurcz mięśni; aspirowanie treści (ropa). Phlegmasia alba dolens (thrombophlebitis venae femoralis). Cechy. Stwier­dza się wzdłuż przebiegu żyły ból i tkliwość na obmacywanie. Obecność czynnika przyczynowego (schorzenie infekcyj­ne, ciąża, zabieg operacyjny w obrębie miednicy); obrzęk uda i podudzia; obrzmienie i stwardnienie żyły z tkliwością na obmacywanie; rozszerzenie żył obwodowych. Osteomyelitis femoris. Cechy. Stwierdza się silny ból w zakresie trzonu kości. Nagłe rozpoczęcie z dreszczami i gorączką; udo jest obrzmiałe, tkliwe, gorące; chełbotanie, jeśli ropień rozprzestrzenia się z kości; zmiany w obrazie radiologicznym. Osteoperiostitis femoris. Cechy. Nad zajętą częścią kości stwierdza się uporczywy ból, pogarszający się w nocy i zwiększający się pod uciskiem. Gorączka; obecność czynnika wywołującego (uraz, ostre lub przewlekłe schorzenia ustrojowe); obrzęk; zaczerwienienie i obrzmienie; tkliwość na głęboki ucisk; czasem tworzenie się ropnia; zmiany w obra­zie radiologicznym. Myelitis syphilitica (meningomyelitis chronica). Cechy. Gdy opony mózgo­wo-rdzeniowe zostaną otoczone wysiękiem kiłowym, przechodzące przez nie korzonki tylne ulegają podrażnieniu, które wywołuje silny ból, promieniu­jący wokół tułowia (bóle opasujące) oraz bóle newralgiczne w kończynach (ischias secundarium). Intensywność bólów waha się od trudnego do usu­nięcia stałego bólu do lekkich i przejściowych uczuć rwania. W wywiadzie — infekcja (zwykle w ostatnich 5 latach); bóle nocne w lędźwiach, bóle korzonkowe i parestezje; zatrzymanie moczu; impotencja; paraplegia częściowa lub zupełna; częściowe zniesienie czucia, często rozszczepienie czucia; nasilenie odruchów głębokich; odruch Babiń­skiego; często objawy przedmiotowe kiły wrodzonej (porażenie nerwów czaszkowych itd.); dodatni odczyn serologiczny; badanie płynu mózgowo-rdzemiowego (dodatni odczyn serologiczny, zwiększona ilość białka, limfo-cytoza, krzywa kiłowa odczynu koloidowego). Scorbutus infantum (morbus Barlowi). Cechy. Zwykle istnieje silny ból i tkliwość na obmacywanie w dolnych okolicach uda. Tkliwość jest tak silna, że każdy ruch, a nawet najlżejszy dotyk powoduje krzyk dziecka z powodu bólu lub obawy przed jego wystąpieniem. Występowanie w wieku niemowlęcym (6 do 16 mies.); nadmierna bolesność kończyn dolnych albo kończyn dolnych i górnych; gąbczasto obrzmiałe policzki; obrzmienia w pobliżu dużych stawów; skłon­ność do krwotoków; mogą być wymioty krwawe lub krwiomocz; w wywia­dzie — nieodpowiednie odżywianie; brak apetytu, utrata wagi, narastająca niedokrwistość, gorączka; poziom kwasu askorbinowego we krwi 0,5 mg lub mniej; zmiany w obrazie radiologicznym (krwotok podokostnowy, złamanie nasady, ustawienie żeber pod kątem w miejscu połączenia żebra kostnego z chrzestnym oraz żebra z kręgiem, matowa przejrzystość kości, linia Wimbergera). Sarcoma femoris. Cechy. Stwierdza się głęboko umiejscowiony, drążący ból, zwykle w dolnych częściach uda. Nieregularne obrzmienie dolnej części trzonu kości udo­wej, które może tętnić i trzeszczeć; zmiany w obrazie radiologicznym. Tabes dorsalis (wiąd rdzenia). Cechy. W kończynach dolnych pojawiają się jednostronne lub obustronne bóle kłujące, palące, rozdzierające lub prze­szywające, połączone z lokalną przeczulicą, trwają krótko i pojawiają się w nieregularnych odstępach czasu (bóle strzelające). Pojawiają się one we wczesnym okresie, nim rozwinie się niezborność ruchowa i mogą utrzy­mywać się w okresie niezborności. Bywają rozmieszczone wysepkowato. W wywiadzie — kiła; objawy oczne (atrophia nervi optici, ptosis, ophthalmoplegia, myosis, objaw Argyll Robertsona); trudności w opróżnianiu pęcherza moczowego; zniesienie odruchów głębokich; w okresie późniejszym niezborność ruchowa; zaburzenia troficzne; stawy Charcota; badanie płynu mózgowo-rdzeniowego (dodatni odczyn serologicz­ny, pleocytoza, krzywa wiądowa odczynu koloidowego); odczyny serologicz­ne krwi dodatnie. Dysmenorrhoea. Cechy. Stwierdza się ból stały lub napadowy, kurczowy, party lub strzelający, który może promieniować od miednicy lub z okolicy krzyżowej w dół ud. Abscessus frigidus. Cechy. Ból może być odczuwany wzdłuż przyśrodko­wej powierzchni uda w przypadku ucisku ropnia na nerw udowy. Carcinoma vertebrarum. Cechy. Bóle korzonkowe silne i przeszywające, mogą promieniować w dół kończyn dolnych, wzdłuż obszaru unerwionego przez zajęty korzonek lub korzonki, powstają często zupełnie samoistnie bądź czasem pod wpływem ruchu; są one zwykle jednostronne. Lokalny ból i tkliwość nad zajętymi żebrami; sztywność i zniekształcenie kręgosłupa; przeczulicą nad obszarem unerwianym przez zajęty nerw lub nerwy; później objawy ucisku rdzenia (porażenie, znieczu­lica); obecność w innym miejscu pierwotnego guza nowotworowego (gru­czoł krokowy, sutki); badanie rentgenologiczne (ujawnia pola odwapnienia). Hernia obturatoria. Cechy. Niekiedy pojawia się ból z powodu ucisku na nerw zasłonowy, biegnący wzdłuż przyśrodkowej powierzchni uda i kolan z umiejscowieniem w biodrze. Głęboko w udzie wyczuwalny przy oburęcznym obmacy­waniu powrózkowaty twór, sięgający ku górze do otworu zasłonowego. Zaklinowanie kału. Cechy. Napadowe newralgiczne bóle mogą promienio­wać w dół grzbietowych powierzchni ud. Tumor medullae spinalis. Cechy. W guzach umiejscowionych w oponach okolicy lędźwiowej lub krzyżowej stwierdza się ból, tępy lub ostry, umiej­scowiony w różnych okolicach kończyn dolnych, włączając w to udo; bóle korzonkowe wskutek guza występują mniej lub więcej stale i zaostrzają się napadowo; początkowo są one zwykle jednostronne i przyjmują obustronny charakter z chwilą przejścia schorzenia na stronę przeciwną. Paraplegia postępująca, obejmująca zwykle kończynę dolną przed innymi okolicami; porażenie ruchowe i czuciowe poniżej okre­ślonego poziomu segmentarnego z zaburzeniem lub utratą wszystkich rodza­jów czucia oraz skłonnością do przyjmowania postaci porażenia Brown-Sequarda; brak osłabienia zwieraczy lub tylko nieznaczne ich upośledzenie do momentu pełnego rozwoju paraplegii; brak objawów próchnicy kręgo­słupa; badanie płynu mózgowo-rdzeniowego (zabarwienie żóltocytrynowe, zwiększony poziom globulin, czasem pleocytoza); badanie radiologiczne. Neuralgia et neuritis femoralis. Cechy. Stwierdza się ból w przedniej części uda, rozprzestrzeniający się aż do kolana, czasem szerzący się w dół wzdłuż wewnętrznej powierzchni podudzia, stopy i dużego palca. Tkliwość wzdłuż przebiegu nerwu udowego; czasem od­ruch kolanowy osłabiony; może być ścieńczenie mięśnia czworogłowego uda z elektrycznym odczynem zwyrodnienia; niekiedy rana, zwichnięcie bio­dra, ciąża, schorzenie kości, zimny ropień, nowotwór okołokręgowy, przepu­klina udowa, powiększenie węzłów pachwinowych, tętniak tętnicy biodrowej. Meralgia paraesthetica (zapalenie nerwu skórnego bocznego uda). Cechy. Stwierdza się ból wzdłuż bocznej powierzchni uda, wywoływany przez stanie lub chodzenie, połączony z parestezjami w tej okolicy. Tkliwość nerwu bezpośrednio do wewnątrz od kolca bio-droweao przedniego górnego. Mniej częste przyczyny. Aneurysma aortae abdominalis; tumor abdominis; carcinoma coli; myeloma multiplex; aneurysma arteriae femoralis; luxatio coxae; spondylitis lumbosacralis tuberculosa; nephrolithiasis (ból w kolce nerkowej może promieniować do wewnętrznej powierzchni uda); absce>sus glutealis; lymphadenopathia sacralis; sacroilitis; prolapsus uteri; lithiasis vesicae urinariae; sclerosis multiplex; pelveoperitonitis; tumor pelvis; oopho­ritis; sarcoma vertebrae; neuritis multiplex; myelitis acuta; graviditas; ca:ci-noma recti; sarcoma coxae; tuberculosis coxae; bursitis iliopsoatica; tumor caudae equinae; thrombosis arteriae femoralis; syndroma musculi piriformis; neurofibroma; neuroma sive neurinoma nervi ischiadici; irritatio chemica nervi ischiadici (wstrzykiwania różnych substancji); syringomyelia; varices spinałeś; hypertrophia ligamenti flavi; osteophyta; abscessus intraspinalis; radiculitis lumbosacralis; plexitis lub neuritis (herpes zoster, meningitis coccica, tuberculitis, syndroma Guillain-Barre); schorzenia przemiany ma­terii (np. diabetes mellitus); zatrucia (np. zatrucia chemiczne, choroba posu-rowicza, zatrucia metaboliczne, ogniska infekcji); ogólne schorzenia infek­cyjne (np. morbilli, variola); schorzenia z niedoboru (np. anaemia, avita­minosis); spondylolisthesis; morbus Pageti; sacralisatio vertebrae lumbalis guinti; hypertrophia prostatae; przemieszczenie macicy; wady rozwojowe kręgosłupa.