Ostie zapalenie gardła. Cechy. Z reguły występuje ból, powodując utrud­nienie połykania; ponadto chory skarży się na sztywność i pobolewanie mięśni szyi. Utrudnienie jedzenia i bolesne połykanie należą do stałych objawów. Ostre zakażenie tworów chłonnych gardła. Cechy. Podwyższeniu tempera­tury towarzyszy lekka bolesność przy połykaniu, która w miarę postępu cho­roby narasta do prawdziwego bólu. Ropień okolomigdałkowy (abscessus peri tonsillaris). Cechy. Ropień atakuje mięśnie żucia, wskutek czego chory ma największe trudności przy otwarciu ust do badania gardła. Połykanie staje się trudne i bolesne. Przewlekłe mieszkowe zapalenie migdałków podniebiennych. Cechy. Chory może się skarżyć na ból przy przełykaniu śliny, ale nie przy przełykaniu sta­łego pokarmu. Zatrucie substancjami żrącymi. Cechy. Natychmiast po przełknięciu sub­stancji żrącej pojawia się gwałtowny, piekący ból za mostkiem, nasilający się jeszcze przy połykaniu. Następnie dochodzi do wymiotowania papkowa-tymi krwawymi masami. Pojawia się pragnienie, gorączka i zapaść. Jeśli stan ten nie doprowadzi szybko do śmierci, ból stopniowo się zmniejsza w ciągu doby. Po pewnym czasie połykanie staje się mniej bolesne, a uszko­dzenia goją się. Chory może przełykać małe cząstki stałych pokarmów; kiedy jednak tworzą się blizny, dochodzi do zwężeń, co znowu upośledza poły­kanie. W wywiadzie połknięcie substancji żrącej, jak ług lub kwas. Ciało obce w przełyku. Cechy. Występuje podmiotowe uczucie ciała ob­cego, zwłaszcza przy przełykaniu; pojawia się też ból lub utrudnienie poły­kania pokarmów stałych lub płynnych, czy też jednych i drugich; ból uszu; wymioty krwawe, gorączka w razie zmian urazowych lub zakażenia. Oparzenia przełyku. Cechy. Ból przy połykaniu, gdy pokarm przechodzi ponad uszkodzonym odcinkiem śluzówki i gdy kurczą się mięśnie przełyku. W wywiadzie połknięcie pary lub gorącego płynu; cza­sem zwracanie strzępków złuszczonej błony śluzowej; w następstwie nie­kiedy bliznowate zwężenie. Angina Vincenta (tonsillitis ulcero-membranacea). Cechy. Chory skarży się na mniejszy lub większy ból przy połykaniu, który stopniowo nasila się, aż wreszcie łykanie lub mówienie sprawia choremu silny ból; dołącza się do tego niemiła woń z ust, zaburzenia żołądkowe oraz powiększenie i bolesność węzłów chłonnych podszczękowych i szyjnych. Nagminne zapalenie ślinianki przyusznej (świnka; parotitis epidemica). Cechy. Ból i obrzmienie ślinianki przyusznej poniżej i ku przodowi od ucha, ze znacznymi trudnościami w przyjmowaniu pokarmu; ponieważ chory nie jest w stanie otworzyć ust, mówienie i połykanie są utrudnione. Rak języka. Cechy. W większości przypadków występuje utrudnienie poły­kania, żucia i mówienia, któremu towarzyszy ostry ból ze skłonnością do promieniowania w kierunku ucha; ma to miejsce zawsze, jeśli zajęta jest pod­stawa języka. Gruźlicze zapalenie krtani. Cechy. Spośród objawów najbardziej ujemnie wpływa na stan chorego utrudnienie jedzenia, które występuje szczególnie przy zajęciu nagłośni lub gdy owrzodzenie zajmuje gardło. Jest to najbar­dziej męczące i bolesne powikłanie gruźlicy płuc. W przypadku znacznego uszkodzenia nagłośni utrudnienie przyjmowania pokarmów łączy się z męczą­cymi napadami kaszlu lub duszności. Ostre zapalenie przełyku. Cechy. W ciężkim zapaleniu przełyku występuje z reguły ból przy połykaniu. Obecny jest też tępy ból za mostkiem. W wywiadzie uraz, choroba zakaźna lub połykanie sub­stancji drażniących bądź ciał obcych; może wystąpić zwracanie pokarmów, zmieszanych ze śluzem, krwią lub ropą; rozwój zwężenia w następstwie połknięcia środków żrących (ług, kwasy); ból przy uciskaniu mpstka, piersio­wego odcinka kręgosłupa, a nawet przy ruchach ciała; ezofagoskopia (wy­krywa obrzmiałą i zwiotczałą błonę śluzową o na strzykniętych naczyniach, a czasem również obszary owrzodzenia). Przewlekłe zapalenie przełyku. Cechy. W rozwiniętych przypadkach poły­kaniu towarzyszy ból i uczucie ucisku. Niekiedy zmiany powodują tylko lekką bolesność. Główne objawy odnoszą się do górnej jednej trzeciej prze­łyku, gdzie jego ściany stykają się ze sobą. Często występuje duża nadwraż­liwość, a pokarm jest zwracany niekiedy z domieszką krwi. Połykanie pokar­mów płynnych jest zawsze łatwiejsze niż stałych. Występowanie najczęściej u starszych mężczyzn; w wy­wiadzie bywa ostre zapalenie przełyku, nadużywanie alkoholu lub tytoniu, schorzenie układu sercowo-płucnego lub też przewlekła choroba żołądka z częstymi wymiotami substancji drażniących; przewlekły przebieg; brak objawów raka; ezofagoskopia (wykrywa białawe zmętnienia, obrzmienie lub zaczerwienienie błony śluzowej oraz gęstą wydzielinę śluzową). Ostre zakaźne zapalenie nagłośni. Cechy. Bolesne połykanie, stłumiony głos, wdechowy szmer ze zwężenia i duszność. Nagły początek; gorączka; sztywny, obrzmiały język; dusz­ność, zwłaszcza w pozycji leżącej; przednia powierzchnia nagłośni jest za­czerwieniona i obrzmiała. Kiła gardła (kilak). Cechy. Kilaki gardła usadawiają się zwykle na jego tylnej ścianie, upośledzając połykanie i mowę; gdy zaś dochodzi do central­nego rozmięknienia i owrzodzenia, występuje ból, skojarzony z utrudnieniem połykania. Płonica. Cechy. W większości przypadków w okresie inwazji występuje ból gardła, co powoduje różnego stopnia utrudnienie połykania. Przewlekłe paciorkowcowe (powierzchowne) zapalenie języka. Cechy. Bóle są wyjątkowo silne, jeśli zważy się niewielki stopień zmian anatomicznych, tak że przyjmowanie pokarmów może być niemal niemożliwe wskutek bólu, związanego z żuciem i połykaniem. Ból utrzymuje się nawet, jeśli język po­zostaje w spokoju. Główne objawy — p. str. 233. Ostre zapalenie krtani. Cechy. Chory może się skarżyć na utrudnienie przyjmowania pokarmów, na chrypkę i suchy kaszel. Rak krtani. Cechy. W nowotworach usadowionych w stosunku do krtani zewnętrznie, tj. wychodzących z okolicy wejścia do krtani, bolesne połyka­nie może być najwybitniejszym i wczesnym objawem, zależnym od owrzo­dzenia we wczesnym okresie. Utrudnienie połykania jest natomiast późnym objawem w nowotworach, usadowionych wewnątrz krtani, zjawiając się do­piero, gdy proces obejmie chrząstki nalewkowate lub rozszerzy się ku górze do okolicy wejścia do krtani. Rak gardła. Cechy. Do późnych objawów, związanych zwykle z owrzodze­niem, należą: utrudnienie przyjmowania pokarmów z powodu bólu, duszność, cuchnienie z ust, wyniszczenie, powiększenie węzłów chłonnych i krwotoki. Ropień języka. Cechy. Obrzmienie zajętej części, którą jest zwykle grzbie­towa powierzchnia języka w pobliżu jego podstawy, utrudnia połykanie i mó­wienie.. Ropień zagardłowy. Cechy. W miarę rozwoju choroby połykanie staje się utrudnione i bolesne. Rak przełyku. Cechy. Znaczna bolesność, zdarzająca się rzadko, wskazuje na rozszerzenie się nowotworu i na powstawanie przerzutów, które uciska­ją na sąsiednie pnie nerwowe. Wrzód trawienny przełyku (trawienne zapalenie przełyku; ulcus pepticum oesophagi; oesophagitis peptica). Cechy. Zazwyczaj chory cierpi na palenie w dołku podsercowym na długo przed wystąpieniem zaburzeń połykania, co zależy od zarzucania treści żołądka do przepukliny rozworu przełykowego. W pewnym okresie choroby pojawia się utrudnienie połykania (bolesne lub nie), które powoli nasila się; okresowo pojawiają się zaostrzenia. Skłonność do zgagi, kwaśnych odbijań i wymiotów, czasem wymioty krwawe i stolce smołowate; niekiedy upośledzenie odżywiania; ba­danie rentgenowskie i ezofagoskopia. Inne owrzodzenia przełyku. Cechy. Występują bóle za mostkiem oraz bóle grzbietu, nasilające się przy połykaniu, z utrudnieniem połykania. Podobne zmiany występują w wyniku urazu (ostre ciało obce, uszkodzenie przy zabie­gu, substancje żrące), wrzodu wskutek odleżyny w ujściu przełyku (dur brzusz­ny, choroby wyniszczające, długotrwała intubacja) lub owrzodzenia gruźli­czego bądź kiłowego. W wywiadzie uraz; obecność choroby wyniszczającej, bar­dzo zaawansowanej gruźlicy płuc lub nie leczonej kiły; skłonność do zgagi, kwaśnych odbijań i wymiotów; niekiedy wymioty krwawe i krew w stolcu; chudnięcie; badanie rentgenowskie i ezofagoskopia. Wodowstręt (wścieklizna; hydrophobia; rabies). Cechy. W okresie zwiastu­nów do pierwszych objawów należy utrudnienie połykania. W następnym okresie (pobudzenia) występują niezwykle bolesne skurcze mięśni krtani i gardła, gdy chory próbuje połykać. Skurcze te sprawiają, że chory lęka się nawet widoku wody do picia i temu choroba zawdzięcza swoją nazwę. W wywiadzie zwykle pokąsanie przez wściekłe zwierzę; okres wylęgania 40 do 50 dni; objawy podrażnienia pierwotnej rany; lekka gorączka; wzmożona pobudliwość, lęk, skurcze; obfita gęsta ślina; niekiedy natręctwa; badanie podejrzanych zwierząt (ciałka Negriego w rogu Ammona w mózgu). Ostre zapalenie migdałka językowego (tonsillitis lingualis acuta). Cechy. Ból przy połykaniu współistnieje z uczuciem palenia i kłucia w gardle. Mniej częste przyczyny. Angina Ludwiga; zapalenie stawu skroniowo-żuch-wowego; zespół kręgu szczytowego,- zatrucie jadem kiełbasianym; pęcherzycą gardła; tężec; włośnica; ospa; ospa wietrzna; półpasiec gardła; wrzód zgorze­linowy gardła; owrzodzenie odleżynowe gardła; owrzodzenie gruźlicze gardła; owrzodzenie kiłowe gardła; pasożyty zwierzęce w przełyku (pijawki, muchy, włośnie); urazowe przedziurawienie przełyku (rany kłute, postrzałowe); ostre zakaźne lub urazowe zapalenie ochrzęstnej krtani; błoniaste zapalenie krtani (dławiec rzekomy); urazowe zapalenie krtani; ciała obce w krtani; kamień migdałka; ostre ropne zapalenie przyusznicy; ostre rozlane zapalenie języka (ropowica języka); język obłożony; dusznica bolesna; zwichnięcie żuchwy; złamanie żuchwy; ostre ropowicze zapalenie migdałków językowych; grzybi­cze zapalenie gardła (promienica, drożdżyca, sporotrychoza); ciało obce w gar­dle (jeśli dojdzie do uszkodzenia nabłonka lub do przebicia); agranulocytoza; nerwoból nerwu językowo-gardłowego; opryszczka gardła; mononukleoza za­kaźna; zakażenie przestrzeni szczękowo-gardłowej; pneumokokowe zapalenie gardła; ropień krtani; ostre zapalenie stawu pierścienno-nalewkowego; przepu­klina przeponowa; rumień pęcherzowy; owrzodzenie języka (urazowe, gru­źlicze, kiłowe, trądowe, promienicze, przewlekłe paciorkowcowe zapalenie języka itd.); urazowe zapalenie przełyku (ostre ciała obce, rozszerzanie przy­rządami, ezofagoskopia); zapalenie okołoprzełykowe; ostra gruźlica prosówko­wa krtani.