Brak lub ustanie miesiączki jest zjawiskiem fizjologicznym w pewnych okre­sach życia kobiety, a więc przed pokwitaniem, po przekwitaniu, podczas ciąży, połogu i laktacji. Brak miesiączki może być pierwotny lub wtórny; pierwot­ny — jeśli menstruacja nie pojawiła się w ogóle (normalnie pojawia siew wie­ku 12—14 lat); wtórny — jeśli zniknęła po pewnym czasie trwania. Amenor­rhoea (menopausis artiiicialis) występuje po obustronnej amputacji jajników, po amputacji macicy, po naświetlaniu radem lub promieniami Roentgena; poja­wia się w ostrym wyniszczeniu i niedokrwistości, zwłaszcza na tle raka lub kiły. W ostrych chorobach zakaźnych brak miesiączki jest następstwem osła­bienia (dur brzuszny, zapalenie płuc, choroby wysypkowe, błonica, choroba reumatyczna). Należy jednak podkreślić, że w przypadkach wtórnego braku miesiączki trzeba zawsze myśleć przede wszystkim o ciąży. Natomiast u dzie­wicy, która nie miesiączkuje do 16 roku życia i u której nie znajduje się miejscowych ani ogólnych podstaw do rozpoznania pierwotnego hraku mie­siączki, powinno się ustalić rozpoznanie upośledzenia czynności jajników. Amenorrhoea nie jest chorobą, lecz objawem. Wady wrodzone. Cechy. Amenorrhoea ma tu charakter rzekomego braku miesiączki (pseudoamenorrhoea). Kobieta, która nigdy nie miesiączkowała, doznaje co miesiąc tych samych dolegliwości jak przy normalnym miesiącz­kowaniu, jedynie bez pojawiania się krwawienia, ponieważ odejście odchodów miesięcznych jest niemożliwe z powodu zamknięcia części kanału rodnego. Oglądając srom, badając dwuręcznie przez odbytnicę i po­włoki brzuszne i obmacując jamę brzuszną, można wykryć zarośnięcie poch­wy, nieprzedziurawioną błonę dziewiczą, brak pochwy, niedrożną szyjkę lub brak macicy oraz ciastowate rozciągnięcie pochwy (haematocolpos), macicy (haematometra) lub jajowodów (haematosalpinx). Zaburzenia hormonalne (pierwotna niedomoga przysadki; pierwotna niedo­moga jajników). Cechy. Pacjentka zwykle nigdy nie miesiączkowała, jedynie niekiedy pojawia się skąpa menstruacja, która znika. W przypadkach przysadkowych: otyłość, ospałość umysło­wa i fizyczna (często obniżona podstawowa przemiana materii), bezpłodność, niedorozwój narządów płciowych, zanik błony śluzowej macicy, brak rogowa­cenia błony śluzowej pochwy z wysokim pH, niski poziom estrogenów i gona­dotropin w moczu. W przypadkach jajnikowych: normalna budowa ciała lub wysoki wzrost, pobudliwość (przy normalnej podstawowej przemianie materii), brak zmian w zakresie narządów płciowych, niedorozwój błony śluzowej ma­cicy, częściowe rogowacenie błony śluzowej pochwy z normalnym pH, niski poziom gonadotropin i nieznaczne obniżenie zawartości estrogenów w moczu. Nadmierne zwinięcie się macicy (hyperinvolutio uteri). Cechy. Przedłużony brak miesiączki jest spowodowany zmianami zanikowymi w macicy i w jaj­nikach. W wywiadzie ostatnio poród lub poronienie. Obfite upła-wy. Ból w okolicy lędźwiowo-krzyżowej. Bóle okolicy szczytu głowy. Neura­stenia. Badaniem ginekologicznym stwierdza się twardą, zanikającą macicę i miękką, zanikającą siną szyjkę. Ciąża pozamaciczna (graviditas extrauterina). Cechy. Często występuje okresowy brak menstruacji wraz z innymi objawami wczesnej ciąży. Mniej częste przyczyny. Cukrzyca; choroba Addisona; przewlekły alkoho­lizm; brak łaknienia pochodzenia nerwowego; kretynizm; obrzęk śluzowaty; schizofrenia; wrodzony brak narządów układu rodnego (macicy, jajników, pochwy); macica niedorozwinięta; zespół tłuszczowo-płciowy; nadczynność tarczycy; ołowica; białaczka; ziarnica złośliwa; morfinizm; zatrucie rtęcią; otyłość; pooperacyjny brak miesiączki, obustronne torbielowate zapalenie jajników; późny okres marskości wątroby; późny okres przewlekłego zapale­nia nerek; późny okres przewlekłych chorób serca; imbecilitas; obustronny nowotwór jajników; niedoczynność jajników; duża torbiel jajnika; jądrzak (arrhenoblastoma); przewlekłe zapalenie macicy; nadczynność komórek zasa-dochłonnych przysadki; gruczolak chromochłonny przedniego płata przy­sadki; choroba Simmondsa; akromegalia; guz kory nadnerczy; przewlekła gruźlica płuc; napromienianie; duże dawki hormonów męskich; amenorrhoea pochodzenia psychicznego (strach, depresja, ciąża urojona, histeria); stan po ostrych krwotokach; zmiany klimatu; niedożywienie; przedwczesne przekwi-tanie; zranienie jamy macicy (zbyt intensywne łyżecżkowanie, głębokie przy-żeganie); zespół Sheehana; obojnactwo; obojnactwo rzekome.