Grubość ściany pęcherza z przodu i z tyłu jest mniej więcej taka sama; w obrębie trójkąta pęcherzowego wynosi ona około 6 mm; oczywiście jest ona różna w zależności od tego czy pęcherz jest w stanie skurczu, czy też silnie rozciągnięty: w silnym skurczu, który prowadzi do całkowitego opróżnie­nia, do zaniku więc światła pęcherza, grubość ściany może wynosić 20 mm i więcej, silne rozciągnięcie natomiast może zmniejszyć grubość aż do 3 mm. Budowa ściany odpowiada oczywiście budowie ściany narządu wy­drążonego zawierającego światło i dozwala na rozróżnienie trzech zasadni­czych warstw: zewnętrznej błony surowiczej lub błony zewnętrznej, środ­kowej błony mięśniowej oraz wewnętrznej błony śluzowej. Błona surowicza (tunica serosa) za pośrednictwem tkanki podsurowiczej jako otrzewna powleka tylko tylną ścianę pęcherza, jak opisano poprzednio. Błona zewnętrzna (tunica aduentitia) występuje w postaci łączno tkankowej powięzi otaczającej błonę mięśniową z wyjątkiem tych miejsc, gdzie pęcherz powleczony jest błoną surowiczą oraz gdzie ściślej łączy się z podłożem, a więc w obrębie dna pęcherza. Błona mięśniowa (tunica tnuscularis). Mięśniówka ściany pęcherza nie ma na ogół równomiernego przebiegu. Układa się ona przeważnie w pęczki siatkowata łączące się z sobą. W towarzystwie pasm mięśniowych wystę­pują sieci sprężyste. Sprężyste włókna występują zwłaszcza na szczycie i w trójkącie pęcherzowym. Pomimo to w układzie mięśniowym możemy odróżnić trzy warstwy, w których przeważa określony kierunek włókien. Podobnie jak w moczowodzie mówimy tu zgodnie z dawnym podziałem o zewnętrznej warstwie podłużnej, środkowej okrężnej i wewnętrznej po­dłużnej, choć warstwy te nie dają się ściśle od siebie oddzielić. Niektórzy autorzy warstwę wewnętrzną, podobnie jak w moczowodzie, lokalizują w tkance podśluzowej. Warstwa zewnętrzna występuje najwyraźniej na powierzchni przedniej i tylnej. Podłużny układ tej warstwy rozpoczyna się na szczycie, gdzie pęczki włókien prze­dłużają się w więzadło pępkowe pośrodkowe; zstępujące ku dołowi poszczególne pasma wnikają głębiej w ścianę i łączą się z pasmami okrężnymi. Pasma powierzchowne mają najdłuższy przebieg aż do miejsca przejścia w warstwę okrężną, pasma najgłębsze — najkrótszy. Z włókien okrężnych pierścieniem obejmujących pęcherz wytwarza się warstwa środkowa, od niej odgałęziają się znowu pasma, które wytwarzają wewnętrzną warstwę podłużną. W całości więc kształtuje się esowaty przebieg pasm mięśniowych, przy czym poszczególne warstwy nie dają się od siebie oddzielić. Wewnętrzna warstwa podłużna jest szczególnie cienka i jak korona drzewa rozgałęzia się wstępując ku górze z trójkąta pęcherzowego. Wypieracz moczu albo wypieracz pęcherza (m. detrusor uńnae s. vesicae). Wyżej opisana mięśniówka ściany pęcherza tworzy tzw. wy­pieracz moczu albo pęcherza, choć niektórzy autorzy nazwę tę ogra­niczają tylko do zewnętrznej warstwy podłużnej. Cała ta mięśniówka obejmuje pęcherz we wszystkich kierunkach i skurcz jej przy wybitnej współpracy mięśniówki ściany brzucha może całkowicie wyprzeć zawartość pęcherza. Zwieracz pęcherza (m. sphincter uesicae). Odrębny układ ma mię­śniówka położona na dnie pęcherza w obrębie trójkąta pęcherzowego; jest ona często zwana mięśniem trójkąta pęcherzowego (m. trigonalis s. m. trigoni uesicae). Utkanie tego mięśnia jest delikatniejsze oraz bardziej gęste i tworzy rodzaj poduszeczkowatego podłoża dla trójkąta pęcherzowego; przez zmianę napięcia zadanie mięśnia trójkąta polega na regulowaniu położenia ujść moczowodu i cewki moczowej. Mięsień trójkąta łączy się ściśle z błoną śluzową a z zewnątrz z otoczeniem, gruczołem krokowym bądź pochwą. Do przodu włókna m. trójkąta łączą się z m. łonowo-pęcherzowym (m. pubovesicalis) lub łonowo-kroczowym (m. puboprostaticus); ku tyłowi z m. pęcherzowo-macicznym (m. vesico-uterinus) u kobiety i z m. odbytniczo-pęcherzowym (m. rectovesicalis) u mężczyzny (p. dalej). Ku górze i ku tyłowi mięsień ten przedłuża się w mięśniówkę moczo­wodów. W kierunku ujścia wewnętrznego cewki moczowej włókna okrężne tego mięśnia stopniowo przechodzą w pętlę, która procowato zstępuje z góry oraz od tyłu ku dołowi i obejmuje część początkową cewki (odcinek części kroczowej). Wysokość tej pętli wynosi około 1 cm, grubość 0,5 cm; wywołuje ona okrężne wzniesienie błony śluzowej, tzw. pierścień cewki moczowej i stanowi gładki zwieracz pęcherza albo zwieracz wewnętrzny cewki moczowej (m. sphincter vesicae s. sphincter urethrae internus s. lissosphincter ; lissos = gładki) w odróżnieniu od prążkowanego zwieracza cewki moczowej albo zwieracza ze­wnętrznego cewki (m. sphincter urethrae s. m. sphincter urethrae externus* s. rhab do sphincter ; rabdos = prążkowany) pochodzącego z mięśniówki krocza, położonego dalej w obrębie przepony moczowo-płciowej i podlegającego naszej woli. Zwieracz zewnętrzny przedłuża się-ku górze i obejmuje jeszcze wierzchołek stercza. Zwieracz pęcherza czyli zwieracz wewnętrzny cewki moczowej jest anta­gonistą wypieracza; ma on swe własne silne napięcie, które mocno zamyka cewkę i wtedy mocz nie może odpływać. Jeżeli mięśniówka ściany pęcherza zbyt silnie się napina, wtenczas odruchowo zmniejsza się napięcie zwieracza gładkiego i mocz może odchodzić. Może on więc wtedy tylko odpływać z pęcherza, kiedy następuje całkowite rozluźnienie całej mięśniówki cewki moczowej. Chociaż możemy dowolnie zatrzymać mocz przez działanie prążkowanego zwieracza, nie możemy go jednak dowolnie oddawać, ponie­waż skurcz wypieracza występuje tylko odruchowo pod wpływem parcia na mocz i oddawanie moczu możliwe jest tylko przy równoczesnym rozluźnie­niu zwieracza gładkiego i prążkowanego. Opróżnianie i wypełnianie. W czynnym opróżnianiu pęcherza dużą rolę odgrywa tłocznia brzuszna; jeżeli bowiem działalność mięśni brzucha jest wyłączona, wtedy nawet z wypełnionego pęcherza mocz odpływa powoli. Po rozluźnieniu się zwieraczy zazwyczaj wystarcza ciężar moczu do jego odpływu. Przy oddawaniu moczu mięśniówka ściany pęcherza kształtuje narząd. Według niektórych autorów w wy­pełniającym się pęcherzu wpierw wzrasta szerokość pęcherza, następnie dopiero wy­sokość. W opróżniającym się pęcherzu zmniejsza się wpierw silniej szerokość niż wysokość. Podczas wypełniania mięśniówka rozluźnia się stopniowo, utrzymuje ścianę pęcherza w stałym napięciu (działanie perystaltyczne, jak w żołądku) i nie dopuszcza do nad­miernego wypełnienia. Pęcherz prawidłowy nigdy nie jest nadmiernie wielki i nie dopuszcza do zbyt długiego pozostawania w nim moczu dzięki czemu mocz w pęcherzu jest jałowy. Osłabienie mięśniówki pęcherza w poszczególnych miejscach może doprowadzić do wytwarzania się uchyłków, w których mocz może się zatrzymywać. Czasem pasma mięśniowe warstwy wewnętrznej, jako objaw nieprawidłowy, mogą ulec przerostowi i silnie zaznaczać się pod błoną śluzową w postaci beleczek, tak że powierzchnia we­wnętrzna ściany pęcherza wykazuje rzeźbę nieregularną i uwidacznia beleczki mięśniowe pokryte błoną śluzową. Taki pęcherz beleczkowaty stwierdzono w jednym przy­padku już u 14-dniowego oseska wskutek zastoju moczu spowodowanego zagięciem się części kroczowej cewki moczowej. Podczas snu napięcie (tonus) ściany pęcherza opada, po przebudzeniu się wzrasta. Czynniki psychiczne wpływają na napięcie. Napięcie mięśniówki pęcherza przypuszczal­nie zależne jest również od hormonów płciowych, w starości bowiem występuje słabsze napięcie, chociaż nie ma trudności w oddawaniu moczu. W porażeniu mięśniówki pęcherz może się ogromnie wypełniać, a w miejscach pozbawionych mięśniówki mogą się wytwarzać przepuklinowate uchyłki. Błona śluzowa (tunica mucosa). W połączeniu błony mięśniowej z błoną śluzową pośredniczy luźno utkana tkanka podśluzową (tela submucosa); zabezpiecza ona łatwą przesuwalność błony śluzowej, która w stanie skurczu pęcherza tworzy liczne, większe i mniejsze fałdy, siatkowata przebiegające; wygładzają się one w stanie rozkurczu. Tylko w obrębie trójkąta pęcherzowego brak jest tkanki podśluzowej; błona śluzowa tutaj nie ma fałdów i jest gładka niezależnie od stanu skurczu; tutaj też błona mięśniowa oraz błona śluzowa są silnie z sobą złączone i z tego powodu rozciąganie się dna pęcherza jest tak ograniczone. Błona śluzowa właściwa jest dosyć gruba (około 0,1 mm), miękka, o zabar­wieniu czerwonawym. Można ją oglądać u żywego wprowadzając cystoskop zaopatrzony w lampkę. W błonie śluzowej leżą rozproszone grudki chłonne, natomiast nie zawiera ona gruczołów z wyjątkiem trójkąta pęcherzowego, gdzie występują one w postaci małych cewkowych gruczołów śluzowych. Błona śluzowa właściwa składa się z dwóch warstw, z luźnej blaszki właściwej (lamina propria) i, podobnie jak w moczowodzie, z tzw. nabłonka przejściowego; w pęcherzu rozciągniętym nabłonek ten może składać się z dwóch tylko warstw, w stanie skurczu przybiera na wysokości, zmienia swą formę i staje się nabłonkiem wielowarstwowym. Blaszka mięśniowa błony śluzowej nie występuje; blaszka właściwa jest bardzo silnie unaczyniona; zawiera ona liczne delikatne naczyńka i włośniczki ściśle przy­legające do nabłonka. To silne unaczynienie nadaje błonie śluzowej czerwonawe za­barwienie, o czym już wspominaliśmy; tylko w obrębie trójkąta jest ona jaśniejsza. Nabłonek jest nieprzepuszczalny dla normalnych składników moczu; w dłuższym pozostawaniu moczu odbywa się wymiana z krwią przez przenikanie. Trójkąt pęcherzowy (trigonum yesicae). W ujściach moczowodów i w ujściu wewnętrznym cewki moczowej błona śluzowa pęcherza przedłuża się bezpośrednio w błonę śluzową tych tworów. Ujścia te ograniczają położony na dnie pęcherza, nieco wyniosły, gładki, niefałdujący się trójkąt pęche­rzowy, o którym wspominaliśmy niejednokrotnie. W tym równoramiennym, a często równobocznym trójkącie podstawa skierowana jest ku tyłowi, wierzcho­łek do przodu. Oba końce podstawy utworzone są przez prawy i lewy fałd moczowodowy wywołany wniknięciem moczowodu. Na każdym z tych fałdów leży ujście moczowodu (ostium ureteris) w postaci podłużnej zaokrąglonej szczeliny. Jeżeli oba ujścia moczowodów szczególnie silnie wpuklają się do wewnątrz pęcherza, to powstaje wtedy między nimi nie tylko poprzeczne wzniesienie, tzw. fałd międzymoczowodowy (plica interureterica) łączący oba powyższe fałdy, lecz często również ku tyłowi od niego wytwarza się wgłębienie wewnętrznej powierzchni pęcherza, dół zamoczowodowy; dół ten zaznacza się zwłaszcza w wiotkim pęcherzu osób starych i mocz z trudnością tylko z niego odchodzi. Wierzchołek trójkąta pęcherzowego skierowany do przodu, do ujścia wewnętrznego cewki moczowej (ostium urethrae internum) na tylnej ścianie ujścia wytwarza wyraźne wzniesienie błony śluzowej, tzw. języczek (uvula), zwężający się do przodu i ku dołowi, wypełniony splotem żylnym. U kobiet języczek często nie zaznacza się. Ku dołowi, w obrębie cewki mo­czowej przechodzi on w tzw. grzebień cewki (crista urethralis). Okrężne wzniesienie błony obejmujące języczek, tzw. pierścień cewki moczowej wywołany zwieraczem pęcherza, zawiera również gęsty splot żylny i przyczynia się do uszczelnienia zamknięcia ujścia wewnętrznego cewki. Czyni to również języczek, który jak czop wnika do ujścia wewnętrznego cewki. Do języczka dochodzą jednak podłużne pasma m. trójkąta pęcherzo­wego; mogą one jakoby cofać języczek i przyczyniać się wtedy do otwarcia ujścia.