Cykl menstruacyjny wywołany dojrzewaniem jaja, pęknięciem pęcherzyka jajnikowego i wytwarzaniem się ciałka żółtego przygotowuje błonę śluzową macicy do przyjęcia zapłodnionego jaja. Jeżeli zapłodnienie nie następuje, to jajo zamiera a błona śluzowa przygotowana do zagnieżdżenia się jaja staje się niepotrzebna, złuszcza się i odpada. Cały cykl menstruacyjny trwa przeciętnie 28 dni i bez przerwy się powtarza, o ile kobieta nie zaszła w ciążę; składa się on z pięciu faz. Ze względów praktycznych za fazę pierwszą przyjmuje się okres krwawienia miesięcznego zwanego miesiączką (menstruatio), trwający 2—3 dni lub nieco dłużej. Opis tej fazy oraz następnej fazy odnowy, czyli regeneracji błony śluzowej, która trwa 1 do 2 dni, podamy dalej. Odnowa błony śluzowej zbiega się z początkiem cyklu jajnikowego, z rozpoczęciem więc wydzielania hormonu pęcherzykowego w jajniku i inicjuje fazę wzrastania błony śluzowej. Faza wzrastania (stadium proliferationis) trwa od 5 do 16 dnia licząc od pierwszego dnia krwawienia miesięcznego aż do utworzenia się ciałka żółtego i rozpoczęcia wy­dzielania przezeń progesteronu, hormonu ciałka żółtego. Faza wzrastania trwa więc około 11 dni." Na początku tej fazy błona śluzowa jest cienka i ma budowę (ryc. 1870) podobną do opisanej wyżej błony śluzowej dziewiczej. Następnie pod wpływem estronu, hormonu pęcherzykowego pobudzającego rozplem zarówno komórek nabłonka, jak i tkanki łącznej błona śluzowa rozrasta się i grubość jej dochodzi do 2—3 mm, a gruczoły wydłużają się. Faza wydzielnicza (stadium secretionis). Mniej więcej w 16 dniu cyklu pod wpływem progesteronu błona śluzowa wchodzi w fazę wydzielnicza trwającą w przybliżeniu do 27 dnia cyklu. W tym czasie warstwa czynnościowa błony ulega znacznemu roz­pulchnieniu, naczynia jej rozszerzają się, gruczoły wydłużają w dalszym ciągu oraz skręcają i rozszerzają się a ściany ich ulegają sfałdowaniu . Nabło­nek gruczołów wydziela duże ilości śluzu i glikogenu pod wpływem działania hormonu ciałka żółtego. Faza wydzielnicza ma szczególne znaczenie, przygotowuje bowiem błonę śluzową macicy do przyjęcia mającego zagnieździć się w niej zarodka. Faza niedokrwienia (stadium ischemicum; ischo = zatrzymywać). Jeśli do za­płodnienia komórki jajowej nie dochodzi, ciałko żółte zaczyna zanikać, przestaje wy- dzieląc swój hormon a błona śluzowa macicy wchodzi w ostatnią fazę cyklu, fazę niedokrwienia. W 27 lub 28 dniu cyklu naczynia tętnicze, biegnące w okresie fazy wydzielniczej w postaci spirali ku wewnętrznej powierzchni błony, teraz kurczą się, zmniejsza się dopływ krwi do błony i niedokrwienie to upośledza jej odżywianie. Faza złuszczania (stadium desąuamationis) albo krwawienia miesięcznego. Stan niedokrwienia trwa krótko, po czym naczynia błony śluzowej rozszerzają się ponownie, pod naporem krwi naczynia krwionośne pękają, krwinki przenikają do tkanki łącznej i krew wraz ze strzępkami złuszczającej się warstwy czynnościowej błony śluzowej oraz z wydzieliną gruczołów przedostaje się do jamy macicy i odpływa na zewnątrz. Proces ten trwa 2—3 dni, czasem dłużej, po czym krwawienie ustaje i równocześnie rozpoczyna się proces odnowy warstwy czynnościowej. Faza odnowy (stadium regenerationis) trwa w przybliżeniu 1 do 2 dni. Wpierw nabłonek tych części gruczołów, które zachowały się w Warstwie podstawowej, powleka obnażoną powierzchnię warstwy czynnościowej błony śluzowej; następnie zarówno w nabłonku gruczołów, jak i w tkance łącznej pojawiają się liczne kariokinezy i błona śluzowa jako całość zaczyna fazę wzrastania już nowego cyklu.