Krwiomocz (obecność krwinek czerwonych w moczu) może być tylko mikroskopowy, w którym stwierdza się obecność erytrocytów przy bada­niu pod mikroskopem osadu. Wygląd i zabarwienie moczu nie ulegają widocznej gołym okiem zmianie — jest to tzw. krwinkomocz. Jeżeli jed­nak domieszka krwi jest większa, wtedy mocz ma charakterystyczne za­barwienie przypominające popłuczyny mięsne. Niekiedy spostrzega się w nim wyraźne skrzepy krwi, albo też na początku lub przy końcu odda­wania moczu chory stwierdza pojawianie się świeżej, czystej krwi. Krwa­wienie może pochodzić z różnych odcinków układu moczowego. Na ogół uważa się, że krwawienie z cewki moczowej powoduje zjawianie się krwi w pierwszych porcjach moczu; przy krwawieniu pochodzącym z okolicy sklepienia pęcherza moczowego raczej końcowe porcje moczu zawierają krew; krwawienie z górnych dróg moczowych i nerki powoduje równo­mierną domieszkę krwi w całym oddawanym moczu. W tym ostatnim wy­padku oprócz krwiomoczu lub krwinkomoczu można nieraz stwierdzić wałeczki nerkowe i skrzepy krwi. Przyczyny krwiomoczu mogą być różne. W pewnym odsetku przypad­ków (około 2°/o wg Mackenziego) pomimo najstaranniejszego badania kli­nicznego nie udaje się wykryć przyczyny i miejsca krwawienia. Są to przypadki tzw. krwawienia samoistnego, czyli pierwotnego (haematuria essentialis), których liczba w miarę postępu techniki badań klinicznych i urologicznych oraz pogłębiania się naszych wiadomości z patologii ukła­du moczowego zmniejsza się coraz bardziej. Ten rodzaj krwawienia zwykle dotyczy osób młodszych — i zawsze musi nasuwać podejrzenie skrycie rozwijającego się nowotworu ewentualnie istnienia naczyniaka, czy też żylakowatości w obrębie pęcherza, miedniczek lub samych piramid nerkowych. Widziałem np. chorą, u której wieloletni krwinkomocz był następstwem rozszerzenia żył w trójkącie Lieutaudi. Najczęstszą jednak przyczynę krwawień stanowią stany zapalne nerek i miedniczek nerkowych (krwotoczne zapalenie kłębków nerkowych roz­lane lub ograniczone), zapalenie miąższu nerkowego i miedniczek — (pyelonep/iritis ewentualnie gruźlica nerek, miedniczek i pęcherza), no­wotwory nerek i dróg moczowych — nadnerczaki, brodawczaki, bierne przekrwienie nerek w zastoinowej niedomodze krążenia, choroby ogólne, jak białaczka, zimnica, skaza małopłytkowa (której jedynym objawem czasami może być krwawienie z dróg moczowych), czynniki chemiczne, jak urotropina, terpentyna, kwas karbolowy, kantarydyna, sulfonamidy, wreszcie czynniki mechaniczne, jak kamienie nerkowe, miedniczkowe, moczowodowe lub w pęcherzu moczowym i rozmaitego rodzaju urazy przypadkowe (wskutek uderzenia), które mogą spowodować pęknięcie nerki, wreszcie uszkodzenie błony śluzowej pęcherza lub miedniczek ner­kowych na skutek wprowadzenia cewnika przy zabiegach urologicznych. Przemijające krwawienia — podobnie jak i białkomocz, wywołać może ochłodzenie ustroju, np. zanurzenie do zimnej wody całego tułowia lub nawet jednej tylko kończyny, a także rozmaite odczyny natury alergicz­nej. Nierzadkie są krwawienia wskutek zastoju w miedniczkach, np. przy powiększeniu gruczołu krokowego. Niedawno Giinthner opisał 4 przy­padki powracającego krwiomoczu niejasnego pochodzenia, w których z powodu podejrzenia na guz nerki wykonano rozmaite zabiegi chirur­giczne — 2 razy usunięcie nerki, resekcję bieguna nerki i jedną biopsję nerki. W jednym przypadku stwierdzono zapalenie brodawek nerkowych w obrębie kielichów, w 2 zapalenie miąższu i miedniczek (pyelonephritis), w jednym ogniskowe zapalenie kory. Autor na podstawie swoich spostrze­żeń sądzi, że przyczyną tzw. krwiomoczu pierwotnego jest najczęściej zapalenie brodawek nerkowych albo zapalenie miedniczek nerkowych. Moore zwraca uwagę, że czasami krwawienie samoistne (haematuria essen-tialis) może zależeć od hipoprotrombinemii na tle uszkodzenia czynności wątroby. Może to nawet skłonić lekarza do niepotrzebnego usunięcia nerki, jeżeli krwawienie jest jednostronne. Autor ten obserwował 2 podobne przypadki i podkreśla konieczność badania w kierunku skazy krwotocznej i zawartości protrombiny chorych z nie wyjaśnioną przyczyną krwiomo­czu. Przetaczania krwi i podawanie witaminy K mogą w takich przypad­kach dać wyleczenie, nieosiągalne innymi sposobami. W ostatnich latach coraz częściej spotyka się krwiomocz spowodowany stosowaniem przetworów dwukumaryny i heparyny. Jak wynika z powyższego pobieżnego przeglądu przyczyny krwawień z układu moczowego mogą być bardzo różnorodne, toteż dla wykrycia ich konieczne jest nieraz zastosowanie całego arsenału współczesnych metod badania klinicznego i urologicznego, jak badanie moczu (również i bakte­riologiczne), krwi (morfologiczne, układu równowagi krzepnięcia), badania czynnościowe nerek, urografia zstępująca i pielografia wstępująca, wzier­nikowanie pęcherza moczowego i cewnikowanie moczowodów ze zbiera­niem moczu z każdej nerki oddzielnie, ewentualnie biopsja nerek. Wczesne ustalenie przyczyny krwawienia jest niezwykle ważne, gdyż często po­zwala na radykalne wyleczenie albo przynajmniej umożliwia powstrzy­manie lub zwolnienie postępu choroby, która nierzadko mogłaby spowo­dować nieodwracalne zmiany w ustroju, a nawet zejście śmiertelne.