Jeszcze bardziej beznadziejnie przedstawia się, a przynajmniej przed­stawiała się do niedawna, sprawa leczenia periarteritis nodosa. Właściwie nie było dotychczas żadnej metody ani środka, za pomocą których można by było wywrzeć wpływ na przebieg choroby, co najwyżej udawało się uzyskać chwilowe złagodzenie tego lub innego objawu. Dopiero od czasu ustalenia, że periarteritis nodosa należy do chorób' tkanki łącznej (kolagenoz), powstały teoretyczne przesłanki dla zastoso­wania w leczeniu tej sprawy hormonu korowo-zwrotnego przysadki — ACTH, oraz kortyzonu, a doświadczenie kliniczne — wprawdzie niezbyt jeszcze szerokie i nie dość długotrwałe — pozwala sądzić, że na tej drodze będzie można uzyskać bardziej pomyślne wyniki. Otóż glikokortykoidy zmniejszają przepuszczalność tkanki łącznej dla obcych i toksycznych substancji, np. barwników, oraz ograniczają wy-dzielniczą czynność fibroblastów. Dzięki temu stosowanie ACTH i korty­zonu może spowodować zwolnienie, lub nawet zatrzymać szerzenie się procesu chorobowego toczącego się w układzie tkanki łącznej w przebiegu kolagenoz (Fahrlander). Ogłoszone dotychczas przypadki, w których uzyskano znaczną poprawę kliniczną albo nawet długotrwałe remisje (m. in. przyp. Briihla, Fahrlan- dera, Czaplickiego i Nowosławskiego), nie są jeszcze całkowicie przeko­nujące co do możliwości trwałego wyleczenia tej sprawy, gdyż okres obser­wacji jest jeszcze zbyt krótki. W każdym razie w chwili obecnej można uważać za dowiedzione, że wczesne rozpoznanie i wczesne rozpoczęcie leczenia hormonalnego oraz długotrwałe — nieraz w ciągu lat — stosowanie małych dawek glikokor-tykoidów stanowi niezbędny warunek uzyskania poprawy, a nawet stanów zbliżonych do zupełnego zdrowia. Pozostaje jednak otwarte zagadnienie, czy nie jest to wyleczenie tylko objawowe i czy po upływie dłuższego czasu od zaprzestania leczenia nie nastąpi nawrót. Odpowiedź na to pytanie wymaga jeszcze znacznie dłuż­szego czasu obserwacji. Drugie zagadnienie, to czy można bezkarnie — bez obawy wystąpienia ubocznych szkodliwych dla ustroju następstw — stosować hormony kory nadnerczy w ciągu lat, chociażby nawet w zmniejszonych dawkach. I na to pytanie będzie można odpowiedzieć dopiero po dłuższej obserwacji i zebraniu dużego materiału klinicznego.