MOCZU ODDAWANEGO ZMNIEJSZENIE ILOŚCI
Zmniejszenie objętości oddawanego moczu jest najczęściej skutkiem wzmożonego wchłaniania zwrotnego wody w kanalikach nerkowych w wyniku działania hormonu antydiuretycznego. Ten typ oligurii pozwala na Wyrównanie zapasów wody w ustroju w okresie niedoboru wody, związanego albo Ze zmniejszonym dowozem, albo ze zwiększoną utratą. Oliguria występuje więc zawsze w przypadkach zmniejszenia objętości płynu pozakomórkowego, niezależnie od przyczyny tego zmniejszenia. W przypadku zmniejszenia wydalania moczu wskutek odwodnienia lub hipowolemii w powstaniu oligurii biorą udział liczne mechanizmy regulujące (zmniejszenie przepływu krwi przez nerki, zmniejszenie przesączania kłębkowego, wzmożenie wchłaniania zwrotnego wody i soli w kanalikach). Bezmocz może być następstwem zamknięcia odpływu moczu z nerek lub upośledzenia wytwarzania moczu przez nie; należy go odróżnić od retencji moczu; w tym ostatnim przypadku mocz, wydzielany przez nerki, ulega zatrzymaniu w pęcherzu moczowym wskutek zmian zamykających odpływ. Skąpomocz występuje w większości chorób gorączkowych i we wstrząsie.
Glomerulonephritis acuta (ostre zapalenie kłębków nerkowych; ostra choroba Brighta). Cechy. Mocz w ilości skąpej, mętny lub ciemny, zawiera krew, białko i wałeczki (wałeczki z krwinek czerwonych, wałeczki szkliste i ziarniste, woskowe i tłuszczowe). Objętość wydalanego moczu ściśle wiąże się z ostrością choroby, przy czym zmniejszenie diurezy wskazuje na nasilenie
zmian w zakresie kłębków nerkowych. Bezmocz występuje w około 2%> przypadków, a jego utrzymywanie się ponad 96 godzin jest objawem prognostycznie niepomyślnym.
Syndroma nephroticum (zespół nerczycowy). Cechy. Mocz zwykle w ilości zmniejszonej i o wysokim ciężarze gatunkowym (1,025 do 1,040) niezależnie od tego czy zespół wiąże się etiologicznie z glomerulonephritis chronica, nephrosis lipoidea, amyloidosis renum, nephritis syphilitica, thrombosis venae renalis, lupus erythematosus disseminatus, glomerulosclerosis intercapillaris, myeloma multiplex itd. Mocz jest ciemny i zawiera obficie białko, liczne wałeczki szkliste, niekiedy wałeczki ziarniste, a rzadziej krwinki czerwone.
Uraemia (insufficientia renum acuta). Cechy. Mocz w ilości skąpej lub czasem bezmocz.
Insufficientia circulatoria chronica cardiaca (przewlekła niewydolność krążenia pochodzenia sercowego). Cechy. Mocz w ilości skąpej, o intensywnej barwie, zawiera białko w umiarkowanej ilości, nieco wałeczków szklistych i ziarnistych, a często nieliczne krwinki czerwone (w zaznaczonej niewydolności krążenia).
Ren mobilis. Cechy. Mocz w ilości skąpej w czasie przełomu Dietla zawiera w nadmiarze moczany i szczawiany; niekiedy bywa krwawy. Po okresie niedrożności dołącza się przejściowy wielomocz.
Dilatatio ventriculi (rozszerzenie żołądka w zwężeniu odźwiernika). Cechy. Mocz w ilości skąpej, zaparcie, wybitna suchość skóry; objawy te są skutkiem przechodzenia niewielkiej ilości płynów z żołądka.
Cólica saturnina (kolka ołowicza). Cechy. W czasie napadu mocz często w ilości skąpej.
Ileus acutus (ostra niedrożność jelit). Cechy. Mocz w ilości skąpej, o intensywnym zabarwieniu; bywa zmniejszenie się ilości moczu, zwłaszcza jeśli niedrożność jest usadowiona wysoko w jelitach.
Peritonitis diffusa acuta (ostre rozlane zapalenie otrzewnej). Cechy. Mocz zwykle w ilości skąpej, o intensywnym zabarwieniu, zawiera obficie indykan.
Nephrolithiasis (kamica nerkowa lub moczowodowa). Cechy. Całkowity bezmocz może pojawiać się w przypadku zamknięcia obu moczowodów przez kamienie, ale obserwuje się to rzadko. Częściej bezmocz wskutek kamicy występuje u osoby z częściowym zniszczeniem jednej nerki przez uprzednio przebyte choroby i w następstwie zamknięcia moczowodu drugiej nerki przez kamień. Rzadko zmniejszenie ilości oddawanego moczu jest skutkiem zatkania przez niewielki kamień moczowodu nerki praktycznie normalnej z następowym odruchowym zahamowaniem wydzielania moczu przez drugą nerkę, zwłaszcza jeśli czynność drugiej nerki uległa już upośledzeniu wskutek choroby. W kamicy moczowodowej bywają czasem bardzo niewielkie dolegliwości.
Cirrhosis hepatis periportalis (marskość wątroby wrotna). Cechy. Mocz często w ilości zmniejszonej, zawiera w nadmiarze moczany, często niewielką ilość białka, a jeśli żółtaczka jest nasilona, wałeczki.
Mniej częste przyczyny. Odczyny po przetoczeniu krwi; hydronephrosis; aneurysma aortae abdominalis; tumor abdominis; embolia renis; haemorrhagia; thrombosis venae cavae inferioris seu venae renalis; malaria perniciosa; peri-arteriitis nodosa acuta; abscessus renis; anaemia perniciosa; zatrucie terpentyną, chloranem potasu, chloroformem, kantarydyną, fenolem, dwuchlorkiem rtęci, fosforem itd.; pyonephrosis; pyelonephritis suppurativa; udar słoneczny; atrophia hepatis acuta flava; anuria nervosa; necrosis corticis renis symmetri-ca bilateralis; hepatitis; degeneratio renum polycystica (w późnym okresie choroby); leczenie metalami ciężkimi (rtęć, złoto, arsen); zespół zmiażdżenia (crush syndrome); abortus asepticus; hemoliza wewnątrznaczyniowa niezależnie od przyczyny; morbus postsericus; carcinoma vesicae urinariae (w razie zajęcia okolicy ujść obu moczowodów); przypadkowe podwiązanie obu moczowodów w czasie zabiegów chirurgicznych; carcinoma uteri (z nacieczeniem i uniedrożnieniem obu moczowodów); zablokowanie przez kryształy sulfonami-dowe; tuberculosis renum; ascites; anuria reflectorica (postoperativa seu post-traumatica); zbyt szybkie opróżnienie rozciągniętego pęcherza moczowego; diathesis urica; znaczne wymioty (odwodnienie); biegunka (odwodnienie); cholera; febris flava.