Trauma (haematoma subperiostale). Cechy. Obrzmienie może pojawiać się z powodu wynaczynienia krwi lub płynu surowiczego pod okostnę. Może ono szybko znikać lub pozostawiać małe, trwałe zgrubienie względnie guz. Callus. Cechy. W następstwie złamania powstaje kostnina, która powoduje powstanie znacznego zgrubienia, jeśli złamane końce nie są odpowiednio na­stawione lub jeśli ruchomość między nimi jest zbyt duża. Po 4 do 6 tyg. kostnina zaczyna ulegać absorpcji i może całkowicie zniknąć. W większości przypadków małe trwałe zgrubienie wskazuje na miejsce byłego złamania. Osteomyelitis. Cechy. W postaciach ropnych pojawia się obrzmienie nad zajętą kością, połączone z oznakami zapalenia (ostry ból, tkliwość na dotyk, zaczerwienienie i obrzęk). W przypadkach przewlekłych obrzmienie może pozostawać przez nieokreślony czas jako osteosclerosis lub może kończyć się zropieniem. Rachitis (krzywica). Cechy. Kości ulegają wyraźnym zmianom. Stwierdza się symetryczne poszerzenie nasad, szczególnie zaznaczone w stawach sko­kowych i w nadgarstkach, połączone z wygięciem kości. Tuberculosis ossium. Cechy. Obrzmienie samej nasady kości nie jest duże, chociaż części miękkie wokół kości mogą być znacznie obrzmiałe. Dactylitis tuberculosa u małych dzieci cechuje się zgrubieniem okostnowym, szczególnie w obrębie kości śródstopia i paliczkowych. Zapalenie okostnej może rozwijać się w każdej długiej kości. Schorzenie w długich kościach rozpoczyna się zwykle u dzieci w trzonie, a u dorosłych w nasadach. Przewlekły ropień two­rzy się zwykle w nasadzie kości długiej w okolicy stawu, u młodych osób przeważnie w górnej nasadzie kości piszczelowej. Obrzmienie powstaje tylko wówczas, gdy ropień osiąga powierzchnię i zajmuje okostną. W wywiadzie — gruźlica lub jej objawy stwierdzane ba­daniem; czasem w wywiadzie — uraz; drążący ból lub tkliwość na obmacywa­nie; niekiedy wytworzenie ropnia lub przetoki; dodatni odczyn tuberkuli­nowy (Mantoux); test biologiczny (szczepienie świnki morskiej) lub posiew; zmiany w obrazie radiologicznym; biopsja. Syphilis ossium (kiła wrodzona — wczesna i późna — oraz nabyta kiła kości). Cechy. W przypadku wrodzonego kiłowego zapalenia nasad kostnych (wczesna kiła wrodzona, pseudoparalysis Parroti) rozwija się w kończynie wkrótce po urodzeniu duże tkliwe obrzmienie wokół stawu, zwykle kolano­wego lub nadgarstka, przy czym pacjent trzyma kończynę nieruchomo, jakby była ona porażona (pseudoparalysis syphilitica). Tego typu niedowład rze­komy jest podobny do niedowładu na tle krzywicy lub gnilca, lecz odróżnia go od tych ostatnich młody wiek chorego oraz obecność innych oznak kiły wrodzonej. Periostitis syphilitica (późna kiła wrodzona) charakteryzuje się miejscowym lub rozlanym zbitym obrzmieniem okostnej, głównie kości pisz­czelowej, udowej i kości pokrywy czaszki, z następowym wytworzeniem na­rośli kostnej lub zgrubienia kości. Czasem obserwuje się w późnej kile wro­dzonej stawy Cluttona (duże, powstające obustronnie, niebolesne wysięki do stawów kolanowych, które pojawiają się samoistnie i w nawrotach oraz prze­biegają bez zmian zapalnych i bez objawów ogólnych). W przypadku kiły na­bytej zmiany kostne lub stawowe pojawiają się w trzecim okresie kiły i skła­dają się przede wszystkim z zapalenia okostnej (niebolesne, ustalone, nie-tkliwe na obmacywanie obrzmienie kości długich lub kości pokrywy czaszki) lub rozprzestrzeniającego się osteomyelitis gummosa (miękkie, nietkliwe na dotyk, niezapalne obrzmienie), przy czym ten ostatni proces atakuje czasem staw, wywołując kiłowe zapalenie stawu. W wywiadzie lub obecnie — kiła; dodatnie odczyny serolo­giczne (krwi oraz płynu mózgowo-rdzeniowego, lub tylko krwi); poprawa po leczeniu przeciwkiłowym; zmiany w obrazie radiologicznym. Scorbutus infantum (morbus Barlowi). Cechy. We wczesnym okresie stwier­dza się niewielkie obrzmienie bezpośrednio nad stawami skokowymi. W mia­rę postępu schorzenia obrzmienie w pobliżu stawów, szczególnie kolanowego, może być tak duże, że kończyna jest prawie dwukrotnie szersza w porówna­niu z przeciwległą lub z jej normalną wielkością. Obrzmienia te są wyjątkowo tkliwe na dotyk. Exostosis (osteoma). Cechy. Obrzmienie może pojawiać się w linii nasa­dowej kości długiej, szczególnie w dolnej nasadzie kości udowej. Pod paznok­ciem palucha może się wytworzyć narośl kostna, która unosi paznokieć i wy­wołuje ból. Narośle kostne mogą być mnogie i występować rodzinnie. Innymi umiejscowieniami są punkty przyczepu ścięgien, szczególnie na przyśrodko­wej powierzchni kolana oraz w okolicy tylnego przyczepu więzadła podesz­wo wego na dolnej powierzchni kości piętowej. Exostoses eburneae spotyka się na kościach płaskich pokrywy czaszki, w otworze słuchowym lub na po­wierzchni oczodołowej kości czołowej; wywołują one w tym przypadku jed­nostronny wytrzeszcz oczu. Zmiany w obrazie radiologicznym. Chondroma. Cechy. Chrzęstniaki wywołują stopniowo narastające znie­kształcenia kości. Najczęściej są one mnogie i w dolnej kończynie wyrastają zwykle z kości udowej lub kości stopy. Ból w zajętych okolicach; owrzodzenie pokrywającej je skóry;'badanie radiologiczne. Sarcoma osteogenes. Cechy. Zarówno w postaci kostniejącej, jak i osteo-litycznej najczęściej zajęte są dolna nasada kości udowej i górna kości piszczelowej. W pierwszej postaci rozwija się zgrubienie o twardości kości, pokryte cienką, lśniącą skórą, która nigdy nie ulega owrzodzeniu i nie wyka­zuje tendencji do zapalenia. W sarcoma osteogenes osteolyticum stwierdza się charakterystyczne gąbczaste obrzmienie, dające w przypadku zajęcia tkanek miękkich wrażenie chełbotania; pokrywająca je skóra jest napięta i nie wyka­zuje cech zapalnych, zawiera szereg odnóg naczyniowych, z których pewne mogą tętnić, nasuwając przypuszczenie istnienia tętniaka. Ból; w okresie późniejszym zmięknienie lub trzeszczenie pod uciskiem; utykanie przy chodzeniu; brak w wywiadzie złamania, co wy­klucza kostninę; może być wrażliwy na napromienienie promieniami Roentge­na (postać osteolityczna); częste przerzuty do płuc (postać kostniejąca); zmia­ny w obrazie radiologicznym. Osteoma periostalis. Cechy. Stwierdza się twór o twardości kości, który jest tkliwy na dotyk i przyrośnięty do leżącej pod nim kości. Mierny ból i ograniczenie ruchomości przylegającego sta­wu; badanie radiologiczne; biopsja. Fibrosarcoma. Cechy. Stwierdza się zwykle stopniowo pojawiające się obrzmienie, które jest gładkie, zbite, szorstkie i mocno przyrośnięte do leżą­cej pod nim kości. Wiek chorych ponad 30 lat; uszkodzenie pojedyncze; cza­sem patologiczne złamanie; przerzuty do płuc; biopsja. Carcinoma (metastaticum). Cechy. Niekiedy wykrywa się obrzmienie kości, lecz dzieje się to przeważnie przypadkowo, chyba że na proces ten zwróci uwagę samoistne złamanie. Obecność pierwotnego guza nowotworowego; zmianv w obrazie radiologicznym. Osteitis deformans (morbus Pageti). Cechy. Niekiedy powstaje powiększe­nie lub zmięknienie kości. Pojawianie się po 40 roku życia; powiększenie kości czasz­ki; kości twarzy pozostają wolne; twarz trójkątna z podstawą u góry; zmniej­szenie wzrostu z powodu wygięcia kręgosłupa do tyłu i skrzywienie na ze­wnątrz kończyn; klatka piersiowa zapadnięta; miednica poszerzona; bóle o charakterze gośćcowym; niezdarny chód; powolny rozwój choroby; zmiany w obrazie radiologicznym. Acromegalia. Cechy. „Obrzmienie" spowodowane jest nadmiernym wzros­tem szkieletu i może objąć wszystkie części ciała, szczególnie umiejscawiając się w przedramionach, rękach, podudziach, stopach, żuchwie, nosie i w łukach brwiowych. Łopatkowate dłonie; walcowate palce; prognacja; zwięk­szenie odstępów między zębami; twarz trójkątna z podstawą u dołu; powięk­szenie tarczycy; stwardnienie naczyń; złe samopoczucie; glikozuria; zmiany w obrazie radiologicznym siodełka tureckiego. Mniej częste przyczyny. Erythema nodosum; typhus abdominalis (guz okost-nowy lub ropień); echinococcus; osteitis fibrosa cystica; achondroplasia; osteoarthritis; osteoarthropathia hypertrophica; morbus Osgood-Schlatteri (zapalenie guzowatości piszczeli); tumor Ewingi; osteomyelitis chronica sclero­tisans Garre; sporotrichosis; hypophosphataemia; melorheostosis; dyschondro-plasia; morbus Engelmanni; dysplasia fibrosa ossium; hyperostosis corticalis infantilis; ..histiocytosis X"; chondrosarcoma (primarium sive secundarium); chondroblastoma; tumor gigantocellulare benignum (osteoblastoma); cystis aneurysmatica ossis; osteoma osteogenes; reticulosarcoma; liposarcoma; adamantinoma; haemangioma ossis; haemangio-endothelioma; epiphysiolysis; epiphysitis acuta; actinomycosis ossis; blastomycosis ossis; framboesia ossis; pojedyncza torbiel kostna; wrodzone wygięcie kości piszczelowej; jednokomo-rowa torbiel kostna.