OPISTHOTONUS
W tym rzadkim, ale charakterystycznym, obrazie mięśnie szyi, grzbietu i kończyn dolnych są sztywno skurczone w ten sposób, że ciało znajduje się w pozycji nadmiernie wyprostnej, wygięte w kształcie łuku, podtrzymywanego przez potylicę u góry i pięty u dołu.
Tetanus (tężec). Cechy. Wcześniej czy później w miarę postępu choroby objawy przedmiotowe skurczów mięśniowych (sztywność karku, szczękościsk, wyprężone mięśnie grzbietu) ulegają uogólnieniu i powstaje uogólniona sztywność; występują ciężkie napady zaostrzeń, podczas których pacjent przybiera pozycję charakterystyczną dla opisthotonus, co daje klasyczny obraz tężca. Najlżejsze podrażnienie wystarcza do wywołania skurczu, który trwa różnie długo i kojarzy się z ostrym bólem przeszywającym, a pacjent jest jakby trzymany w imadle, niezdolny do wypowiedzenia nawet jednego słowa.
W wywiadzie rana kłuta ; sztywność karku; szczękościsk (trismus); retrakcja głowy; risus sardonicus; gorączka; drgawki toniczne ze sztywnością między napadami (nie przekracza 7—10 dni); posiew materiału z rany i szczepienie na myszy.
Intoxicatio strychnino (zatrucie strychniną). Cechy. Napady opisthotonus są pobudzane przez bodźce często bardzo słabe, ale w okresie między tymi skurczami umięśnienie jest zupełnie rozluźnione.
W wywiadzie — przedawkowanie strychniny lub przyjęcie trucizny na szczury; szczęka i kark nie są szczególnie dotknięte; risus sardonicus; normalna ciepłota ciała; szybka śmierć lub szybkie ustąpienie objawów.
Meningitis cerebrospinalis (zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych). Cechy. W ciężkich przypadkach występuje opisthotonus, chociaż znacznie częściej pojawia się uogólniona sztywność (orthotonus) z retrakcja głowy. Dziecko nie może leżeć na grzbiecie, ale wypoczywa na bokach, z wygięciem kręgosłupa i szyi w postaci łuku oraz uogólnionym ustawieniem kończyn w zgięciu; później zgięcie kończyn może być zastąpione przez zupełne wyprostowanie kończyn dolnych z opadnięciem stóp i typowym opisthotonus. Skurcze mięśni są toniczne.
Ostry początek; wysoka gorączka; ból głowy; majaczenie; wymioty; drgawki; dodatni objaw Kerniga i Brudzińskiego; nakłucie lędźwiowe (zmętnienie, pleocytoza, obecność meningokoków).
Uraemia (mocznica). Cechy. Mogą pojawiać się drgawki podobne do padaczki, w czasie których występuje opisthotonus. Jednak pacjent jest zwykle w stanie nieświadomości lub śpiączki. Drgawki mogą nagle nawracać.
Hysteria. Cechy. Może występować stan epileptoidalny, który dokładnie naśladuje prawdziwy napad padaczki z kurczami fonicznymi, w czasie których może pojawiać się opisthotonus, dając obraz przypominający tężec lub zatrucie strychniną. Niekiedy bywa nawet stały szczękościsk lub zgrzytanie zębami. Jednak po drgawkach tonicznych następują drgawki kloniczne, stopniowe rozluźnienie i odrętwienie (stupor). Napady te mają skłonność do przejawiania się z różnym stopniem nasilenia; towarzyszy im wicie się z bólu i zmiany ułożenia i postawy. W tym czasie postawa psychiczna jest nienormalna pod tym lub innym względem.
Hemiplegia cerebralis infantum (połowicze porażenie mózgowe wieku dziecięcego). Cechy. W najcięższych przypadkach, które przeżywają kilka pierwszych dni życia, często występuje skurcz mięśni karku i tułowia, powodujący opisthotonus.
Mniej częste przyczyny. Meningitis spinalis interna; tumor cerebelli (płata pośredniego); tężec; symulacja; poliomyelitis (typ oponowy); sphenoethmoidi-tis suppurativa.