PAMIĘCI UTRATA
W amnezji nie dochodzi do utraty świadomości, lecz w wyniku choroby organicznej lub psychicznej występuje utrata pamięci, która bywa całkowita lub częściowa, stała, okresowa lub ograniczona. Dalej utratę pamięci można podzielić na: amnesia anterograda (utrata pamięci dotyczy zdarzeń zaistniałych od wyraźnie określanego momentu w czasie i jest wynikiem swoistego wydarzenia lub choroby) i amnesia retrograda (wada pamięci dotyczy przeżyć i wrażeń poprzedzających specjalne wydarzenia lub chorobę). Pamięć zależy od wielu czynników fizjologicznych i czynnościowych, które bez właściwego połączenia w całość mogą powodować amnezję. Głównymi wśród nich są: uwaga, której brak może wytworzyć ubytki pamięciowe wskutek zaabsorbowania innymi sprawami, jak to ma miejsce w stanach lękowych, psychotycznych oraz przy braku zainteresowania; nienaruszenie kory mózgowej, zwłaszcza pola ciemieniowo-potylicznego, płata skroniowego i hipokampa, których zniszczenie lub przerwanie przerywa szlaki asocjacji; i wreszcie zdolność przypominania, której upośledzenie czyni niemożliwym doprowadzenie do świadomości nagromadzonego materiału.
Utrata pamięci pochodzenia organicznego wiąże się albo ze swoistym schorzeniem mózgu, jak zmiany wtórne w urazie, gorączce, majaczeniu, w stanach toksycznych (jak w wielu chorobach zakaźnych, w uszkodzeniach naczyń mózgu, po podaniu leków lub w guzach mózgu) lub z takimi klinicznie nieuchwytnymi zmianami w mózgu jak w padaczce, a w większości tych stanów występuje upośledzenie pamięci we wszystkich jej odmianach. Jednak umiejscowione uszkodzenia mózgu mogą powodować tylko częściową utratę pamięci, jak na przykład utratę pamięci wzrokowej, która może być wywołana uszkodzeniem tylnej części płata skroniowego u osobników leworęcznych, lub utratę pamięci słuchowej w uszkodzeniu górnej części płata skroniowego, gdzie dźwięki są słyszalne, lecz nie rozumiane.
Brak pamięci pochodzenia psychicznego może występować jako objaw podmiotowy* w histerii; jest on zazwyczaj spowodowany swoistymi urazami emocjonalnymi. Można uważać go za stan zmienionej świadomości, zazwyczaj z ostro zaznaczającym się początkiem i końcem, wywoływanym przez mieszanie się różnych kolidujących czynników psychicznych. Wspólnym wyrazem takiej utraty pamięci jest zaburzenie świadomości z niepamięcią dokonanych czynów, które uważa się za zmiennie długi okres niepamięci, w której osobnik także fantazjuje.
Pozorowana utrata pamięci zdarza się w symulowaniu. Elektroencefalogram dostarcza cennych danych pomocniczych dla odróżnienia utraty pamięci pochodzenia psychicznego i organicznego.
Deinentia arteriosclerotica (otępienie starcze). Cechy. Jest to postępująca utrata pamięci z towarzyszącym upośledzeniem stanu umysłowego. Z reguły pacjent wcześniej traci pamięć ostatnich wydarzeń niż tych, które odnoszą się do odległych lat.
Nerwowość; rozdrażnienie; ból głowy; zawroty głowy; bezsenność; wzrastające zniedołężnienie; brak prawidłowej reakcji emocjonalnej; okresy pomieszania i splątania połączone z dezorientacją; zachowanie istotnych cech osobowości; zaburzenia mowy; porażenia; napady padaczko-podobne; objawy stwardnienia naczyń (brak odpowiednich uchwytnych zmian powoduje często niemożność odróżnienia otępienia starczego od przedstarcze-go, zwłaszcza u względnie młodych osób).
Dementia praesenilis (choroba Alzheimera, choroba Picka). Cechy. Pamięć jest upośledzona, a z reguły stwierdza się zapominanie ostatnich zdarzeń wcześniej niż wypadków sprzed lat. Obraz kliniczny choroby jest obrazem upośledzenia umysłu na tle organicznym i polega — oprócz zaburzenia pamięci — na postępującej utracie sił intelektualnych, zmieszaniu, dezorientacji i zaburzeniu mowy.
Początek choroby w piątym, a niekiedy w czwartym dziesiątku lat życia; brak zajęcia nerwów ruchowych, czuciowych i czaszkowych; brak wyraźnych objawów uogólnionego stwardnienia tętnic; brak objawów przedmiotowych i podmiotowych guza mózgu; nieubłagany postęp choroby sprowadza śmierć w ciągu kilku lat wskutek wikłającego zakażenia.
Dementia praecox. Cechy. Zaburzeniu pamięci i orientacji obserwowanym w dementia praecox towarzyszy ucieczka pacjenta od rzeczywistości i odwrócenie od niej zainteresowań chorego. Zaburzenia są więc skutkiem braku zainteresowania i uwagi. Pacjent, który nie zwraca uwagi na otoczenie, może nie potrafić nazwać dnia tygodnia lub może zapomnieć zdarzenia, które niedawno miały miejsce w jego obecności, ponieważ nie zdołały one wywrzeć na chorym głębszego wrażenia. Pacjent, który utożsamia siebie z jakimś wielkim mężem stanu, może nie podać poprawnie daty swego urodzenia.
Rozszczepienie osobowości z dziwacznymi modyfikacjami psychicznymi; autyzm lub introwersja wynikłe z odejścia od rzeczywistości; otępienie uczuciowe; upośledzenie uwagi; brak zainteresowań; płytkość i powierzchowność myślenia; omamy; halucynacje; ruchy nawykowe; negatywizm; katatonia.
Paralysis progressiva. Cechy. Pamięć i zdolność zapamiętywania wkrótce zaczynają wykazywać ubytki. Stopniowo ginie pamięć zależności czasowych. W późniejszym okresie wszelkie poczucie czasu może zatrzeć się.
Epilepsia. Cechy. Utrata pamięci wszystkich napadów padaczkowych. W niektórych przypadkach niepamięć może obejmować okres poprzedzający napad (niepamięć wsteczna), podczas gdy w innych przypadkach pacjent może zapominać czyny dokonywane po napadzie (niepamięć następcza). Może też rozwijać się stała niepamięć w miarę postępu upośledzenia stanu umysłowego.
Syndroma Korsakowi. Cechy. Wyraźna utrata pamięci dotycząca ostatnich wydarzeń, z utratą poczucia miejsca i czasu. Częste są konfabulacje.
W wywiadzie — przewlekły alkoholizm; zapalenie wielo-nerwowe lekkie lub ostre (opadanie stopy i Teki).
Urazy głowy (wstrząśnienie, złamanie). Cechy. Niepamięć może być często zarówno następcza, jak i wsteczna i bywa wywołana wstrząsem mózgu, co uszkadza drogi kojarzenia oraz powoduje pourazową utratę świadomości, uniemożliwiając zapamiętywanie. Czas trwania niepamięci zależy zazwyczaj od stopnia uszkodzenia mózgu, a w okresie odzyskiwania pamięci z reguły najpierw powraca pamięć zdarzeń odległych. W bardzo ostrych uszkodzeniach bywa stała niepamięć wsteczna.
W wywiadach — uraz głowy; bywają przewlekłe bóle głowy i napady padaczki.
Alcoholismus acutus. Cechy. Zdarzenia występujące w okresie nadużywania alkoholu są często zapominane.
W wywiadach — brak wstrzemięźliwości; brak koordynacji; osłupienie.
Mniej częste przyczyny. Haemorrhagia cerebri; brominismus; cocainismus; haemorrhagia meningealis; hysteria; meningitis chronica; myxoedema; neuro-sis; thrombosis cerebri; tumor cerebri (specjalnie płata skroniowo-klinowego); hypoglycaemia; saturnismus; encephalitis; abscessus cerebri; chorea Hunting-toni; morbus Wilsoni (zwyrodnienie wątrobowo-soczewkowe); uraemia; coma diabeticurn imminens; zatrucie tlenkiem węgla; zatrucie barbituranami; wyczerpanie; zatrucie opium; rażenie prądem elektrycznym; ostre zatrucie (w durze brzusznym, w posocznicy paciorkowcowej, w zapaleniu płuc itp.); stany lękowe; stan depresji w psychozie maniakalno-depresyjnej.