Porażenie twarzy jest niemal zawsze jednostronne, bardzo rzadko obu­stronne. Jest ono wynikiem bardzo wielu spraw i wykazuje swoiste cechy charakterystyczne w zależności od objętego porażeniem odcinka VII nerwu czaszkowego. We wszystkich postaciach jednak objawy porażenia twarzy są mniej lub więcej stałe. Porażona strona twarzy jest gładka, bez wyrazu, wskutek zniknięcia naturalnie występujących zmarszczek; usta są wykrzy­wione ku zdrowej stronie; występuje niemożność wypuklenia warg, jak przy gwizdaniu, a wargi słabo wypowiadają słowa. Jeżeli porażenie jest pochodze­nia obwodowego, pacjent nie może wcale zamknąć oczu lub zmarszczyć czoła, podczas gdy język, chociaż właściwie nie objęty porażeniem, wyraźnie od­chyla się przy wysuwaniu wskutek pociągnięcia ust ku zdrowej stronie. Jeżeli porażenie jest pochodzenia centralnego, zdolność zamknięcia oka i marszcze­nia czoła jest w znacznym stopniu zachowana, a język odchyla się w kie­runku strony zdrowej. Wykrycie tych objawów u chorego jest łatwe, jeśli prosić o szczelne zamknięcie oczu i podniesienie górnej wargi, tak aby uka­zały się zęby, lub przy próbie gwizdania. Uszkodzenie nerwu może wystąpić w różnych miejscach: nad jądrem, w jądrze i poniżej jądra. W tym ostatnim przypadku uszkodzenie może wystąpić w moście, przy podstawie mózgu, w obrębie kości skroniowej lub na obwodzie. Jeżeli uszkodzenie jest nad-jądrowe (kora, wieniec promienisty, torebka zewnętrzna, górna część mostu), zwykle występuje porażenie połowicze, górna gałązka nie jest porażona (mięsień czołowy, okrężny oka i marszczący brwi), a porażenie obejmuje dolną część twarzy, przy zachowaniu normalnej zdolności marszczenia czoła i zaciskania oczu. Tego rodzaju zmiany są pochodzenia nowotworowego, na­czyniowego, zapalnego lub zwyrodnieniowego. Uszkodzenia jądrowe i pod-jądrowe wewnątrz mostu Varóla powodują całkowite porażenie homologicz­nej połowy twarzy, chociaż powieka może być unoszona przez mięsień dźwi-gacz powieki górnej unerwiany przez nerw okoruchowy. Uszkodzenia takie są rzadkie, ale mogą powstawać w wyniku polioencephalitis, postępującego zaniku mięśni, wrodzonego obustronnego niewykształcenia się jądra nerwu twarzowego, jamistości opuszki, stwardnienia rozsianego, guza mostu lub zmian naczyniowych. Zwykłe uszkodzenie tego obszaru obejmuje tkanki są­siednie, tak że powstający obraz kliniczny zależy od wciągnięcia w sprawę chorobową innych jąder i szlaków. Pozamózgowe i wewnątrzczaszkowe zmiany w zakresie VII nerwu czaszkowego są często wywołane guzami kąta móżdż­kowo-mostowego, a najczęstszym miejscem powstania tych guzów bywa VIII nerw czaszkowy. W takich przypadkach w razie porażenia twarzy niemal zawsze występują objawy podmiotowe i przedmiotowe zajęcia VIII nerwu czaszkowego. Innymi czynnikami etiologicznymi na tym poziomie układu ner' wowego są kiła i przecięcie chirurgiczne tylnej gałązki nerwu trój dzielnego1 w okolicy skroniowej. Uszkodzenia w obrębie kości skroniowej powstają wskutek zapalenia lub ropienia w zakresie ucha środkowego i ucha we­wnętrznego, lub też wyrostka sutkowatego, albo bywają następstwem urazu chirurgicznego. Porażenie twarzy nierzadko występuje w wyniku złamania podstawy czaszki. Do zmian pozaczaszkowych powodujących porażenia twarzy należy uszkodzenie nerwu przez guz, uraz (jak w porażeniu twarzy noworod­ków) oraz porażenie twarzy nie znanego pochodzenia (porażenie Bella). Paralysis faciei rheumatica (porażenie Bella). Cechy. Porażenie to ma cha­rakter porażenia obwodowego (postać dolnego neuronu ruchowego). W pora­żeniu tym nie można zamknąć oka, a przy usiłowaniu zamknięcia gałka oczna zwraca się ku górze i na zewnątrz. Nie można też zmarszczyć czoła. Przy próbie pokazania zębów usta wykrzywiają się ku stronie nie porażonej. Przy uśmiechaniu się strona porażona pozostaje nieruchoma. Gwizdanie jest nie­możliwe. Nagły początek; odosobnione zajęcie VII nerwu czaszko­wego; nie stwierdza się choroby ucha; zwykle wyzdrowienie, czasem całko­wite. Trauma. Cechy. Obwodowa postać porażenia twarzy bywa następstwem uszkodzenia lub mocnego uderzenia w okolicę otworu rylcowo-sutkowego, operacji guzów, stosowania kleszczy przy porodzie i niekiedy zabiegów chirurgicznych. Guzy obejmujące VII nerw czaszkowy w jakimkolwiek miej­scu wzdłuż jego pozaczaszkowego przebiegu bywają przyczyną porażenia. Porażenie jest podobne do opisanego w postaci porażenia Bella, z wyjątkiem operacji wyrostka sutkowatego, w którym porażenie jest podobne do pora­żenia występującego w zapaleniu ucha środkowego. Porażenie to bywa trwałe; następowe przykurcze. Otitis media (łącznie z próchnicą kości skroniowej). Cechy. Porażenie twa­rzy może wystąpić w wyniku uszkodzenia nerwu w obrębie przewodu Fal-łopa. Poza tym, oprócz cech opisanych w porażeniu typu Bella, ma miejsce utrata smaku w przednich 2/3 języka, przeczulica słuchowa i niedostateczne wydzielanie śliny po tej samej stronie. Z ucha wypływa przewlekle cuchnąca krwawa i ropna wy­dzielina; każdy stopień głuchoty; szum w uszach; bywa ból, zawroty głowy; wziernikowanie ucha (wykrycie ropy wydostającej się przez przedziurawioną błonę bębenkową); zgłębnikowanie (wykrycie martwicy kostek słuchowych). Lues cerebri. Cechy. Porażenie twarzy nie jest tak częste jak porażenie II, III i VI nerwu czaszkowego. Towarzyszy temu zwykle głuchota, wynikająca z dołączającego się uszkodzenia VIII nerwu czaszkowego. Zwykle współ­istnieją porażenia również innych nerwów czaszkowych. Porażenie twarzy ma charakter obwodowy. Apoplexia (haemorrhagia cerebri). Cechy. Udarowemu porażeniu połowi­czemu towarzyszy zwykle częściowe porażenie mięśni twarzy po tej samej stronie. Nerwy czołowy, okoruchowy i marszczący brwi nie są uszkodzone. Porażenie ma charakter porażenia górnego neuronu ruchowego, podniebienie i język są więc porażone. Jeżeli istnieje sprzężone zbaczanie, głowa i oczy są zwrócone w kierunku strony uszkodzonej, z wyjątkiem wczesnego skurczu. Zmiany naczyniowe w obrębie pnia mózgu o wiele częściej niż guzy prowadzą do rozmaitych zespołów. Twarz może szybko wrócić do prawidłowego wyglądu. Thrombosis cerebri. Cechy. Jak w udarze mózgu. Embolia cerebri. Cechy. Jak w udarze mózgu. Tumor cerebri. Cechy. Powstanie porażenia twarzy zależy oczywiście od miejsca usytuowania guza. Jeżeli jest on umiejscowiony w dolnym trzecim obszarze ruchowym, występuje porażenie twarzy typu nadjądrowego po stro­nie przeciwnej do uszkodzenia mózgu; mięśnie czołowy, okrężny oka i marsz­czący brwi oraz język są odchylone w kierunku zdrowej strony. Jeżeli guz znajduje się w moście, występuje zwykle porażenie skrzyżowane (porażenie twarzy po stronie umiejscowienia się guza, skojarzone zbaczanie gałek ocz­nych ku stronie przeciwnej, porażenie połowicze kończyn po stronie prze­ciwnej do siedziby guza); czasem bywa porażenie jądrowe VI nerwu czaszko­wego po tej samej stronie co porażenie twarzy (zespół Millard-Gublera). Kiedy uszkodzenie powstaje w pniu mózgu, niekiedy ma miejsce skojarzone zbacza­nie gałek ocznych w stronę przeciwległą uszkodzeniu, a porażenie połowicze po przeciwnej stronie może obejmować dolną połowę twarzy z porażeniem całej twarzy po stronie uszkodzenia (zespół mostowy Fovilla). Zajęcie wstęgi przyśrodkowej może powodować niedowład połowiczy po stronie przeciw­ległej z włączeniem dolnej części twarzy z homolateralnym porażeniem III nerwu czaszkowego (zespół szypułowy przedni Webera). Homolateralne porażenie III nerwu czaszkowego skojarzone z drżeniem po przeciwnej stro­nie widuje się w tylnym zespole szypułowym Benedikta. W guzach móżdż-kowo-mostowych występuje zwykle lekkie porażenie twarzy po stronie umiej­scowienia guza, połączone z głuchotą i dzwonieniem w uszach. VII nerw czaszkowy może być także zajęty przez szerzenie się guza wychodzącego z dołu pośrodkowego podstawy czaszki, co łączy się z głuchotą i porażeniem nerwu wzrokowego. Meningitis tuberculosa (zapalenie opon mózgowych podstawy czaszki). Cechy. Z nerwów czaszkowych bywają najczęściej wciągnięte III i VII. Zwy­kle nie dochodzi do zaburzeń smaku. Może występować zespół Webera, to znaczy porażenie III nerwu czaszkowego po jednej stronie, a porażenie poło­wicze twarzy, kończyny górnej i dolnej po stronie przeciwnej. Encephalitis epidemica (encephalitis lethargica). Cechy. Czasem występuje porażenie twarzy o typie porażenia dolnego neuronu ruchowego, ale zwykle łączy się z porażeniem nerwu okoruchowego (to ostatnie występuje częściej). Paralysis musculorum facioscapulohumeralis (typus Landouzy-Dejerine). Cechy. W tej postaci występuje obustronne porażenie twarzy, a mięśnie twa­rzy są najwcześniej zaatakowane. Pacjent nie może zamykać oczu, dmucha­nie i gwizdanie staje się niemożliwe, wargi są wywrócone na zewnątrz, a pacjent śmieje się napiętymi wargami (rire en travers). Odczyny elektryczne ulegają przeważnie zmniejszeniu wraz z zanikiem mięśni, lecz nie stwierdza się odczynu zwyrodnienia. Mniej częste przyczyny. Adenopathia cervicalis; poliomyelitis acuta; diph­theria; tetanus; hysteria; tabes dorsalis; polyneuritis; sclerosis multiplex; paralysis ascendens acuta; hemiplegia infantum; gummata cerebri; meningitis cerebrospinalis; paralysis bulbaris; lymphadenosis; morbus Pageti; diabetes mellitus; syndroma Melkerssoni; guz ślinianki; tumor faciei; fractura cranii; myasthenia gravis; dystrophia musculorum et hemiatrophia faciei; kloniczny kurcz twarzy.