Powiększone nerki mają wiele wspólnych cech charakterystycznych. Leżą one w okolicy lędźwiowej; przed guzem znajduje się jelito grube, tak że od przodu można zwykle uzyskać normalny odgłos opukowy. Pole stłumienia odgłosu opukowego ciągnie się nieprzerwanie od bocznego rzutu guza do linii środkowej ciała tylnej, a między guzem i kręgosłupem nie stwierdza się normalnego odgłosu opukowego. Guz zwykle zachowuje kształt nerki, mając zaokrąglone brzegi oraz bieguny. Powiększając się, guz szerzy się ku przo­dowi i ku dołowi, ale — chociaż może wypełnić naturalne zagłębienie lędź­wiowe — rzadko powoduje wypuklenie ku tyłowi. Guz nie ulega tak swobod­nie obniżeniu po głębokim wdechu jak guz śledziony czy też wątroby. Guz nerki bywa ruchomy ku dołowi i ku wewnątrz lub może być ustalony w oko­licy lędźwiowej wskutek poprzedzającego procesu zapalnego. Powiększoną nerkę łatwo można wyczuć przy badaniu dwuręcznym oraz odprowadzić do okolicy lędźwiowej. Jeśli guz jest dostatecznie duży, aby osiągnąć przednią ścianę jamy brzusznej, styka się on z tą ścianą na poziomie pępka oraz po­woduje wypuklenie przestrzeni międzyżebrowej.- Zwykle można ustalić opukowo linię rezonansu między górnym brzegiem guza oraz stłumieniem wątroby. Po stronie guza mogą rozwinąć się żylaki powrózka nasiennego. Ropień okołonerkowy powoduje pojawienie się wyczuwalnego oporu w oko­licy nerki w połączeniu z nacieczeniem i obrzękiem tkanek w okolicy lędź­wiowej, ale w tej chorobie opór nie ma wyraźnych granic, jest nieruchomy i stąd trudno go pomylić z powiększeniem samej nerki. Pojawienie się oporu jest jednak późnym objawem. Hydronephrosis (wodonercze). Cechy. Stwierdza się guz zajmujący okolicę nerki. Jest on owalny lub zaokrąglony i gładki oraz sprawia wrażenie napię­cia lub elastyczności, a niekiedy wyraźnego chełbotania. W postaci przerywa­nej guz znika po oddaniu przez chorego znacznych ilości moczu. Wodonercze może osiągać znaczne rozmiary; można (je pomylić u dzieci z mięsakiem nerki lub węzłów zaotrzewnowych, a u kobiet z guzem jajnika. Niekiedy bóle w jamie brzusznej niejasnego pochodzenia lub ból w okolicy lędźwiowej; częstomocz lub małomocz; w postaci przery­wanej guz znika po oddaniu znacznych ilości moczu; cewnikowanie moczo-wodów wykazuje niedrożność lub powiększenie miedniczki nerkowej; zmiany w obrazie radiologicznym. Pyonephrosis (roponercze). Cechy. Nerka bywa powiększona, niekiedy olbrzymia, a guz jest podobny do guza w wodonerczu. Badanie palpacją jest jednak niepewne w wielu przypadkach. Bywa ból grzbietu oraz okolicy lędźwiowej samoistny lub pod wpływem ucisku; ropomocz; gorączka, dreszcze, poty, leukocytoza (jeśli występuje niedrożność moczowodu); niedokrwistość i osłabienie; niekiedy za­palenie pęcherza; cewnikowanie moczowodu; pielografia; badanie radiolo­giczne. Tumor malignum renis (złośliwy guz nerki; hypernephroma; adenocarcinoma,-Carcinoma alveolare; Carcinoma embrionale; hypernephroma Wilmsi; sarcoma; haemangiosarcoma; haemangioblastoma; tumor metastaticum renis). Cechy. Złośliwe guzy nerki można wyczuć przy palpacji u około 55% chorych albo jako nieregularne guzowate powiększenie nerki, lub jako jednolity masywny guz. Takie opory należy odróżnić od wodonercza, zwyrodnienia torbielkowa-tego, gruźlicy nerki, guzów nadnercza, guzów pochodzenia nerwowego, gu­zów wychodzących z zaotrzewnowych węzłów chłonnych, guzów trzustki albo torbieli, torbieli wątroby, powiększenia śledziony, guzów jajnika, mas kało­wych oraz ropnia nerki. Duży nowotwór nerki wypełnia boczną okolicę i stopniowo szerzy się ku linii środkowej, zajmując prawą lub lewą połowę brzucha. Oglądaniem można stwierdzić dwa lub trzy półkuliste twory odpo­wiednio do powiększonych części narządu. Przy badaniu dwuręcznym wy­czuwa się, iż guz zajmuje okolicę lędźwiową i może zwykle być łatwo unie­siony ze swego łoża; w niektórych przypadkach jest on bardzo ruchomy, nawet jeśli jest duży; w innych guz jest ustalony i masywny. Gruczolakoraki mają skłonność do występowania w postaci dużych (o kilkakrotnej objętości nerki), płatowatych lub twardych guzów nerki u chorych w trzecim dziesiątku lat życia lub później. Rak embrionalny najczęściej spotyka się u dzieci; przed­stawia się on jako duży pojedynczy guz nerki. Guz Wilmsa (nadnerczak) jest w zasadzie guzem okresu niemowlęctwa lub wczesnego dzieciństwa, chociaż może występować w każdym wieku. Jest to najbardziej złośliwy guz ze spo­tykanych u dzieci i może on rzeczywiście powodować wyraźne wypuklenie boku lub nawet stopniowe uniesienie ku górze łuku żebrowego. Powierzchnia guza jest gładka i zaokrąglona, wyjąwszy późne stadia, gdy konsystencja guza może zmieniać się od napiętej, twardej, gumowatej, do miękkiej, jeśli w ob­rębie guza mają miejsce krwotoki. Mięsak nerki widuje się u dzieci i u doro­słych w czwartym i piątym dziesiątku lat życia. W okresie niemowlęctwa nerka jako całość jest znacznie powiększona, podczas gdy u dorosłych roz­rost nowotworowy jest zlokalizowany. U dzieci: występowanie od niemowlęctwa do 4 roku życia; wyniszczenie i niedokrwistość; znaczne rozmiary i szybki wzrost guza; znacz­ne powiększenie brzucha; krwiomocz (często nieobecny). U dorosłych: krwio­mocz (często przerywany); bóle zmienne (ostre tylko w okresie wydalania skrzepów); szybkie chudnięcie; niekiedy żylaki powrózka nasiennego; barwie­nie sposobem Papanicolaou; pielografia; odma zaotrzewnowa (dla określenia zarysów górnego bieguna nerki); arteriografia. Tuberculosis renis (gruźlica nerki). Cechy. Przy badaniu fizycznym można wyczuć nerką przy głębokiej palpacji od przodu, ale gruźlicze zapalenie mied-niczki nerkowej i nerek rzadko powoduje znaczny guz. Niekiedy miedniczka nerkowa ulega wydatnemu rozciągnięciu, ale zdarza się to rzadko w porównaniu z częstością tego zjawiska w zapaleniu miedniczek nerkowych na tle kamicy. Występowanie zwykle między 20 i 30 rokiem życia; często-mocz; tępy ból w okolicy lędźwiowej; ropomocz; krwiomocz; czasem zapale­nie pęcherza; niekiedy gruźlica innych narządów (płuca, jądra, pęcherzyki nasienne, gruczoł krokowy); prątki gruźlicy w moczu; cystoskopia; cewniko­wanie moezowodów; zmiany w obrazie radiologicznym. Degeneratio polycystica renum (torbielkowatość nerek). Cechy. Występują tu obustronne guzy w okolicach nerek, które mogą powiększać się nawet w okresie obserwacji. Mogą one powodować znaczne powiększenie górnej okolicy brzucha. Przed guzami leżą okrężnica i żołądek; u bardzo chudych osób można przy palpacji wykryć torbiele w powierzchni guza. Chociaż z reguły obie nerki są zajęte, jedna może być znacznie mniejsza. Objawy występują najczęściej między 40 a 50 rokiem życia; krwiomocz; objawy podmiotowe i przedmiotowe przewlekłego zapalenia nerek; pielografia. Mniej częste przyczyny. Pyelonephritis (niekiedy nerka powiększona wy­starczająco, aby była wyczuwalna); tumores renis benigna (cystadenoma papil­läre, sclerosis tuberosa, fibroma, endometriosis itp.); cystis renis (solitaris, infectiosa — echinococcus et pyogenes, cystadenoma, cystis haemorrhagica, cystis dermoidalis itp.); amyloidosis renis; tumor capsulae renis (zwykle do­brotliwy); tumor neurogenes (guzy w okolicy nerki włączając neuroblastoma, sympathoblastoma, medulloblastoma, schwannoma); hamartoma renis; cystis perirenalis; tumores renis metastatica (sarcoma, lymphosarcoma, blastoma, granuloma, thymoma); tumor pararenalis (solidum, cysticum, malignum, tera­toma); ren hyperplasticum unilaterale; ren unguliformis (nerka podkowiasta); hematoma perirenale.