Równolegle do próby zagęszczania (a przy zastosowaniu oryginalnej metody Volharda — w ciągu tej samej doby — p. niżej) wykonuje się zwykle tzw. próbę wodną lub rozcieńczeniową, określają­cą zdolność nerek do szybkiego wydalania, w postaci bardzo rozcieńczone­go moczu, pobranej doustnie na czczo wody w ilości 1500 ml. Otóż normal­nie zdolność ta istotnie zależy od ilości wypitej wody i polega na tym, że cała ta ilość, nieraz nawet ze sporą nadwyżką, jak mogliśmy się wielokrot­nie przekonać przy przeprowadzaniu naszej próby wodno-sercowej (Fej­gin), wydalona zostaje w ciągu następnych 3, najwyżej 4 godzin. Jednak główna masa wody zostaje wydalona już w ciągu pierwszych 2 godzin po wypiciu, a ciężar właściwy poszczególnych porcji moczu obniża się do 1002, a nawet 1001. W razie upośledzenia zdolności rozcieńczania badany wy­dala w ciągu 4 godzin tylko część wypitej wody, a c. wł. wszystkich porcji moczu utrzymuje się zazwyczaj powyżej 1010. W chorobie nadciśnieniowej często zdolność wydalania wody nie jest upośledzona aż do ostatnich okresów choroby. Zwykle zdolność rozcień­czania zachowana jest długo, pomimo że nerki utraciły już zdolność zagęszczania moczu powyżej 1010. Wreszcie i rozcieńczanie ulega ogra­niczeniu i c. wł. moczu, niezależnie od ilości spożywanej wody, ustala się na poziomie 1010 (izostenuria). Prawdopodobnie utrata zdolności roz­cieńczania zależy również od zmniejszenia liczby czynnych nefronów w końcowych okresach choroby nadciśnieniowej, chociaż właściwa przy­czyna ostatecznego ustalenia się c. wł. moczu na poziomie 1010 nie jest znana (Goldring). Złożone mechanizmy pozanerkowe, które wpływają na wydalanie wody z ustroju, nie pozwalają dokładnie interpretować waha­nia zdolności rozcieńczania. W okresie zdrowienia po ostrym zapaleniu kłębków nerkowych zdolność rozcieńczania może szybko powrócić do nor­my, podczas gdy zagęszczanie pozostaje upośledzone w ciągu wielu mie­sięcy. Z tego wynika, że stwierdzenie zdolności rozcieńczania nie ma większego znaczenia w ocenie stanu czynnościowego nerek i rzadko kiedy pozwala uzyskać dodatkowe dane, których by nie można było otrzymać na podstawie obrazu klinicznego i próby zagęszczania. Dlatego też, zda-r niem Fishberga, rzadko zachodzi konieczność wykonywania tej próby, zwłaszcza że często jest ona źle znoszona przez chorych. Główną przyczynę upośledzonego wydalania wody i niedostatecznego rozcieńczania moczu widzi Fishberg w uszkodzeniu kłębków i zmniej­szeniu przesączania. Jeżeli zaś, jak to często bywa, towarzyszy temu zja­wisku uszkodzenie kanalików, wówczas stwierdza się jednocześnie utrzy­mywanie się stosunkowo wysokich ciężarów właściwych moczu w próbie rozcieńczenia i stosunkowo niskich w próbie stężania. Jeżeli jednak po­mimo zmniejszenia filtracji czynność kanalików pozostaje zachowana, jak to się zdarza np. w początkowych okresach ostrego kłębkowego zapalenia nerek i w tak zwanej przez Fishberga „azocicy przednerkowej" (uporczy­we wymioty lub biegunki z hipochloremią), wówczas utrzymywanie się. skąpomoczu i stosunkowo wysokiego ciężaru właściwego moczu w próbie rozcieńczania współistnieje z dobrym wynikiem próby zagęszczania. Na wynik próby rozcieńczania wybitny wpływ mają w ogóle czynniki poza­nerkowe, wtórnie zmniejszające filtrację kłębkową i wywołujące azocicę przednerkową. Do tych czynników zalicza Fishberg poza wspomnianymi już stanami hipochloremii wskutek wymiotów lub biegunek, poważne schorzenia wątroby i dróg żółciowych, stany śpiączkowe i przedśpiączkowe w cukrzycy, przełomy w niedomodze nadnerczy, stany zapaści (wstrząsu) po urazach, zabiegach operacyjnych, ciężkich zakażeniach, oparzeniach, rozległych zawałach serca, znacznych utratach krwi oraz — rzadziej — przewlekłą zastoinową niedomogę krążenia.