Przykurcze są trwałymi zniekształceniami, dotyczącymi mięśni i stawów. Warunkuje je pięć zasadniczych grup zaburzeń, a mianowicie: stan spastyczny, uszkodzenia dolnego neuronu, miejscowe zmiany stawu i przy-stawowe, histeria, miejscowa choroba mięśnia lub uraz. Przykurcze moż­na podzielić w przybliżeniu na dwie klasy — przykurcze czynne i bierne, chociaż rozgraniczenie to nie jest wyraźne, ponieważ długotrwałe przykurcze czynne mają skłonność do przechodzenia w bierne. Odrębność ich zależy od prostego faktu fizycznego, że przykurcze czynne można pokonać, podczas gdy przykurcze bierne nie dają się usunąć bez rozerwania tkanki. Czynne przykurcze należy oczywiście odróżniać od takich przykurczy, jak kurcze czy skurcz foniczny lub tężcowy; są to bowiem patologiczne postacie ruchów, które mogą okresowo wprowadzić zaatakowaną część ciała w pozycję przykurczu; są one jednak przelotne i niestałe. Hemiplegia (późna sztywność lub przykurcz). Cechy. Późna sztywność lub przykurcz pojawia się dopiero w kilka tygodni lub miesięcy po udarze mózgu i jest wynikiem znacznej przewagi jednej grupy mięśni nad ich antagonistami. Kciuk dotkniętej przykurczem strony jest zgięty i przyciśnięty do dłoni, pałce zaciśnięte, nadgarstek i łokieć zgięte, przedramię nawrócone, a ramię przy­wiedzione. Udo jest przywiedzione, kolano wyprostowane, pięty wyciągnięte i stopy odwrócone, w wyniku czego powstaje charakterystyczny chód. Paralysis infantum (w wyniku porażenia dziecięcego). Cechy. Przykurcze mogą zaczynać się ujawniać w ciągu kilku miesięcy ciężkiej choroby. Koń­czyny zaatakowane są najbardziej, chociaż czasem rozwija się też skrzywie­nie kręgosłupa. Zniekształcenia kończyn powstają albo wskutek przykurczu nie porażonych mięśni, albo z powodu następowego przykurczu mięśni pora­żonych. Torticollis (kręcz karku). Cechy. Powstaje przykurcz mięśnia mostkowo-obojczykowo-sutkowego po jednej stronie szyi w wyniku skrócenia lub skur­czu. Podbródek jest wzniesiony i zwrócony w kierunku zdrowej strony, ucho po stronie chorej ulega zbliżeniu do obojczyka. Arthritis chronica primaria (arthritis deformans, arthritis atrophica). Cechy. Zesztywnienie ze zniekształceniem stawu często jest wynikiem powiększania się zrostów, wyrośli chrzestnych lub kostnych, co ogranicza zakres rucho­mości stawu i powoduje odpowiednie skrócenie mięśni, które są rozluźnione; wskutek tego wytwarza się przykurcz bierny. Lues spinalis (thromfoosis spinalis; meningomyelitis; myelomalacia). Cechy. Kiedy powstaje stan spastyczny, dolne kończyny ulegają zgięciu i przywie-dzeniu w stawach biodrowych, a stopy wyprostowaniu. Można temu zapobiec lub znacznie ograniczyć przez odpowiednie postępowanie. Morbus Littlei (diplegia cerebri). Cechy. Przykurcze występują zawsze. Jeśli są zaatakowane tylko kończyny dolne, układają się one w pozycji skrzy­żowanej albo nożyc, stopy ulegają wyprostowaniu, a uda przywiedzeniu. W razie zajęcia kończyn górnych, przybierają one pozycję przykurczu spo­tykanego w porażeniu połowiczym. Cicatrices (oparzenia lub rozległe uszkodzenia powierzchowne). Cechy. W wyniku oparzenia trzeciego stopnia zawsze powstają blizny; jeśli blizny te są rozległe, mają skłonność do znacznego kurczenia się, powodując zgię­cie stawów, wywinięcie powieki, zesztywnienie stawu żuchwy itp. Rozległe powierzchowne rany mogą powodować podobne zmiany. W wywiadzie — oparzenie lub uraz oraz obecność blizn. Uraz nerwu (ciężki). Cechy. Mogą powstawać przykurcze ze zniekształce­niem w wyniku nadmiernej czynności nie porażonych mięśni. Zniekształcenia te pojawiają się późno. W wywiadzie — ciężkie stłuczenie, zgniecenie lub rozerwa­nie nerwu obwodowego lub kilku nerwów; porażenie dotkniętych mięśni z od­czynem zwyrodnienia; drętwienie, mrowienie lub uczucie palenia w obszarze zaopatrywanym przez uszkodzony nerw; bywa ból lub wrażliwość wzdłuż przebiegu uszkodzonego nerwu;' znieczulenie w obszarze skóry zaopatrywa­nym wyłącznie przez uszkodzony nerw; bywają zmiany troficzne w obrębie dotkniętych tkanek. Contractura Dupuytreni. Cechy. Jest to trwałe zgięcie piątego i czwartego palca ręki, rzadziej trzeciego, a bardzo rzadko palca wskazującego i kciuka, w wyniku skrócenia powięzi dłoniowej, które zaczyna się jako stwardnienie dłoni ze stopniowym marszczeniem skóry. Występowanie u mężczyzn w średnim wieku; skłonnoś': rodzinna lub dziedziczna,- w wywiadzie — niekiedy ostry lub przewlekły uraz, zawał mięśnia sercowego lub uraz barku; niezdolność wyprostowania palców nawet przy zgięciu nadgarstka. Contractura ischaemica Volkmanni (myositis ischaemica). Cechy. Jest to przykurcz ze szponowatym ustawieniem ręki (przykurcz w stawach między-paliczkowych z wyprostowaniem stawów śródręczno-paliczkowych). W łagod­niejszej postaci można wyprostować palce przy zgięciu nadgarstka. W naj­cięższych przypadkach nadgarstek jest także silnie zgięty. Przedramię jest nawrócone i lekko zgięte. Występowanie między 3 a 15 r. życia; w wywiadzie — uciśnięcie szyną lub bandażem stosowanym przy leczeniu złamania; ból i obrzęk; skrócenie, zanik i zgrubienie mięśni zginających i nawracających przedramię; wyczuwalne stwardnienie mięśni. Ataxia Friedreichi. Cechy. Czynne przykurcze powodują skoliozę lub kyfo-skoliozę, stopę szpotawa lub końsko-szpotawą i main bote (analogiczne znie­kształcenie ręki z nadmiernym wyprostowaniem końcowych paliczków). Pięta jest podciągnięta, grzbiet stopy wysklepiony, stopa wydrążona, a palce zgięte w stawach międzypaliczkowych i nadmiernie wyprostowane w stawach śród­ręczno-paliczkowych; czasem uwydatnia się przerost prostownika palucha stopy. Hysteria. Cechy. Niekiedy występują wyraźne przykurcze w wyniku czyn­nego przykurczu różnych mięśni, szczególnie kończyn, chociaż język, powieki lub mięśnie szyi mogą także ulegać zajęciu. W zakresie górnych kończyn istnieje skłonność do zgięcia łokcia, nadgarstka i palców, z przywiedzeniem ramienia; w zakresie kończyn dolnych — do wyprostowania w stawach bio­drowych i kolanowych ze stopą w pozycji koślawej lub końsko-kośławej. Ruch bierny jest niemożliwy, ale w znieczuleniu przykurcz ustępuje, jeżeli w długotrwałych przypadkach nie wystąpiły zrosty wokół stawu i skrócenie mięśni. Mniej częste przyczyny. Sclerosis lateralis amyotrophica; amyoplasia con­genita; syndroma Klippel-Feili (torticollis); dermatomyositis; paraplegia atactica; sclerosis multiplex (późne); paralysis spinalis Erbi; meningitis spi­nalis externa; neuritis peripherica (zwłaszcza poarsenowa i alkoholowa); atrophia musculorum progressiva (main en griffe); syringomyelia; arthritis gonorrhoica; fibrositis; spondylitis deformans; myositis ossificans; arthritis tuberculosa; sclerodermia (dłonie i stopy); paralysis agitans (trzeci stopień); paralysis bulbaris (trzeci okres); amyotonia congenita; paralysis Belli; arthri­tis haemophilica; wrodzony brak kości promieniowej; guz w pobliżu stawu; żylakowe owrzodzenie podudzi (stopa i kostki); nadliczbowe żebro szyjne (ręka szponowata).