Ptoza, spowodowana porażeniem mięśnia dźwigacza powieki górnej, może być wrodzona lub nabyta, jednostronna lub obustronna, pochodzenia mięśnio­wego lub nerwowego. Wrodzone opadnięcie powiek jest często dziedziczne, prawie zawsze obustronne. Zwykle jest spowodowane nieprawidłowym roz­wojem mięśnia dźwigacza powieki górnej. Może być częściowe lub całkowite i często łączy się z osłabieniem mięśnia prostego górnego oraz z zaburzeniami innych mięśni zewnętrznych oka lub nieprawidłowymi stosunkami anatomicz­nymi w oczodole. Nabyte opadnięcie powieki górnej może być spowodowane uszkodzeniem mięśnia lub nerwu ruchowego, zaopatrującego mięsień. Ptoza pochodzenia mięśniowego występuje na skutek rozerwania lub oderwania ścięgna albo mięśnia dźwigacza powieki górnej, spowodowanego urazem, za­paleniem, guzem, czasem zabiegiem operacyjnym. Może też być wynikiem pierwotnego zaniku mięśnia. Ptoza pochodzenia nerwowego może być jedno­stronna lub obustronna. Może powstać na skutek uszkodzenia obu lub jednego nerwu okoruchowego w jego przebiegu pod- lub ponadjądrowym. Może wystę­pować jako zmiana odosobniona lub też w połączeniu z innymi objawami niedowładu mięśnia okoruchowego. „Ptoza sympatyczna" objawia się nie­znacznym zwężeniem szpary powiekowej, spowodowanym porażeniem mięśni gładkich powiek (zespół Homera). „Ptoza histeryczna" występuje zwykle obu­stronnie, może powstać nagle lub rozwijać się stopniowo i ma charakter wiotki lub pseudoparalityczny. Zwykle występują jednocześ­nie inne objawy histerii, takie jak ślepota, niedowidzenie, zwężenie pola widzenia. Ptozę uważamy za zależną od woli, czyli pozorną, jeśli występuje opuszczenie powieki górnej dla uniknięcia dwojenia. ,,Pseudoptoza" jest to nazwa używana zwykle dla określenia opadnięcia powieki, spowodowanego czynnikami mechanicznymi, takimi jak zapalenie lub. ubytek tkanki. Kiła mózgu. Cechy. Często występuje ptoza jedno- lub obustronna, zwykle w połączeniu z innymi objawami zajęcia nerwu III (dwojenie, zaburzenia ze strony źrenic, zez). W przypadku zapalenia opon mózgowych na podstawie czaszki zwykle także inne nerwy czaszkowe, najczęściej II, VI i VII, są objęt? sprawą chorobową. Kiła w wywiadzie (zwykle przed 2—5 laty); objawy umy­słowe (od labilności aż do całkowitego niedołęstwa umysłowego); bezsen­ność; napady senności; zawroty głowy; porażenia nerwów czaszkowych (zwłaszcza II, III i VI); mogą występować ataki padaczkowe, przejściowa afazja lub porażenie; dodatnie próby serologiczne; zmiany w płynie mózgo-wo-rdzeniowym (dodatnie odczyny serologiczne, limfocytoza, zwiększona ilość globulin, charakterystyczna dla kiły krzywa złotowa). Wiąd rdzenia (tabes dorsalis, ataxia locomotorica). Cechy. U tabetyków często spotyka się niecałkowitą ptozę obustronną o charakterze stałym. Ptoza, zaburzenia źreniczne lub niedowłady mięśniowe mogą pojawić się jako pierw­sze objawy, którym towarzyszy jedynie zniesienie odruchu kolanowego. Kiła w wywiadzie (przed 6 do 15 laty); bóle strzelające; brak odruchów kolanowych; objaw źreniczny Argyll Robertsona; objaw Rom-berga; w późniejszych okresach chód ataktyczny; zaburzenia czuciowe; zabu­rzenia troficzne; nadciśnienie; przełomy trzewne; trudności w oddawaniu moczu; zanik nerwu wzrokowego; niedowłady mięśni ocznych; dodatnie od­czyny serologiczne; badanie płynu mózgowo-rdzeniowego (dodatnie odczyny serologiczne, zwiększona ilość globulin, limfocytoza; krzywa złotowa o cha­rakterze tabetycznym). Porażenie nerwu twarzowego. Cechy. Porażenie nerwu twarzowego w po­łączeniu z ptozą i niedowładami innych nerwów czaszkowych nasuwa podej­rzenie kiły mózgu. Histeria. Cechy. W pseudoparalitycznej ptozie histerycznej szpary powie­kowe są zwężone na skutek skurczu mięśnia okrężnego powiek, powodują­cego tworzenie się zmarszczek na powiekach. W histerycznym wiotkim pora­żeniu skóra czoła nie jest'pomarszczona przy wysiłku uniesienia powiek, tak jak to ma miejsce w odmianie pseudoparalitycznej. Guzy pnia mózgu. Cechy. Guzy ciałek czworaczych (i szyszynki) powodują porażenie skojarzonych ruchów oczu ku górze (zespół Parinauda), przy czym czasem występuje obustronna ptoza. Zajęcie jądra czerwonego powoduje pora­żenie nerwu III z ptozą po stronie uszkodzenia i wolnym, rytmicznym drże­niem kończyn po stronie przeciwnej (zespół Benedikta). Guz skorupy lub okolicy komorowej konara mózgu wywołuje porażenie nerwu III z ptozą po stronie zmiany chorobowej i porażenie połowicze po stronie przeciwnej Gruźlicze zapalenie opon mózgowych. Cechy. Niedowłady mięśni rucho­wych oka występują u 18% chorych, przy czym w 10% jedynym wyrazem takiego niedowładu jest ptoza. Często występuje także światłowstręt, skoja­rzone zbaczanie oczu i głowy, oczopląs i niedowład nerwu odwodzącego. Podstępny początek choroby; zmiany usposobienia; niere­gularne tętno i gorączka; objawy podrażnienia opon mózgowych; silny ból głowy; porażenia różnych nerwów czaszkowych; śpiączka; obecność ogniska gruźliczego; badanie płynu mózgowo-rdzeniowego (przejrzystość, limfocytoza, prątki gruźlicze, wzmożone ciśnienie). Ptoza rzekoma (pseudoptosis). Cechy. Nazwa ta jest używana ogólnie dla określenia ptozy, spowodowanej zapaleniem, obrzękiem lub dystrofią powiek względnie mięśni powiekowych. Ptoza pochodzenia sympatycznego (zespół Homera), polegająca na opuszczeniu jednej powieki ze zwężeniem źrenicy, zapadnięciem gałki ocznej i zmianami ciepłoty skóry po tej samej stronie, jest także objęta tą nazwą, tak samo jak ptoza „tłuszczowa" Sichela i blepha-rochalasis . Ptoza spowodowana procesem jagliczym należy także do tej grupy. Występowanie w przebiegu jakiegokolwiek uszkodzenia, wywołującego przerwanie włókien sympatycznych w obrębie szyi lub rdze­nia kręgowego (złamania, gruźlicze zmiany w szczytach płuc, wole, jamistość rdzenia, zmiany w gruczołach limfatycznych, zabieg operacyjny, wiąd rdze­nia) lub też przy uszkodzeniu na wyższym poziomie (guzy, wylew w śród-mózgowiu, jamistość opuszki). Jeśli pochodzenia miejscowego — w wywia­dzie przewlekłe, inlekcyjne zapalenie spojówek. Zapalenie mózgu i rdzenia. Cechy. Zapalenia mózgu i rdzenia mogą się charakteryzować wystąpieniem ptozy, porażeń innych nerwów czaszkowych, zapalenia nerwu wzrokowego o różnym nasileniu, zaniku nerwu wzrokowego i oczopląsu. Odra, ospa wietrzna, świnka, zapalenie mózgu i opon mózgowych, występujące po szczepieniach przeciw wściekliźnie, mogą czasami być przy­czyną wystąpienia ptozy o różnym stopniu nasilenia. Gorączka, majaczenie, osłupienie, sztywność karku; bada­nie płynu mózgowo-rdzeniowego. Przewlekły krwiak pod oponą twardą. Cechy. Nierzadko występuje ptoza po stronie przeciwnej niż krwiak. Do innych objawów ocznych należą skoja­rzone odchylenia gałek, tarcza zastoinowa, oczopląs, zaburzenia źreniczne, wybroczyny do siatkówki, zmiany w polu widzenia i wytrzeszcz. Nagminne zapalenie mózgu (encephalitis lethargica). Cechy. Ptoza, zwykle niecałkowita, jest jednym z najczęstszych objawów uszkodzenia nerwu oko-ruchowego w okresie ostrym. Może ona występować jako objaw odosobniony lub też w połączeniu z porażeniami innych mięśni zewnętrznych oka. Może ona być spowodowana ogniskiem ponadjądrowym lub atonią mięśnia, albo też może być jednym z objawów stanu śpiączkowego. Otłuszczenie Sichela (adiposa of Sichel). Cechy. Skóra powieki górnej zwisa ponad wolnym brzegiem powieki na skutek rozluźnienia pasm powięzi, łączących skórę ze ścięgnem mięśnia dźwigacza powieki górnej i z górnym brzegiem oczodołu (pseudoptosis). Blepharochalasis. Cechy. Po nawrotowym występowaniu obrzęku naczy-niowo-nerwowego skóra powieki staje się cienka, zaczerwieniona, pomarsz­czona, zwiotczała, pofałdowana (pseudoptosis). Septyczny zakrzep zatoki jamistej. Cechy. W zakrzepie o piorunującym przebiegu ptoza występuje równie wcześnie jak porażenie mięśni zewnętrz­nych oka po zajętej stronie. Gorączka, dreszcze, bóle głowy, nudności, wymioty, drgaw­ki, bóle oczu, łzawienie, obrzęk spojówek, wytrzeszcz, obrzęk powiek, przy­spieszenie akcji serca, objawy ognisk zakażenia w zatokach, uchu lub dziąs­łach, zapalenie opon mózgowych, ropień mózgu. Migrena oczno-porażenna. Cechy. Ptoza i niemożność wykonywania pew­nych ruchów oka występują w czasie lub po napadzie migreny i dotyczą tej samej strony co schorzenie. Objawy te mogą występować przy każdym napadzie migreny lub tylko czasami. Ostre zapalenie opon miękkich mózgu i rdzenia kręgowego. Cechy. Może wystąpić ptoza i porażenia innych nerwów czaszkowych. Tak jak w zapaleniu opon mózgowo-rdzeniowych. Ciężka miastenia (myasthenia gravis). Cechy. Prawie zawsze występuje obustronna ptoza, a osłabienie mięśnia okrężnego oka uniemożliwia zamyka­nie powiek już przy słabym oporze — zmęczenie powoduje nasilenie tych objawów. Normalny ruch mięśnia, przy powtórzeniu którego wystę­puje nagłe osłabienie i niedowład; tendencja do opadania głowy ku przodowi na skutek osłabienia mięśni karku; zez i dwojenie; mogą występować niezbor-ne ruchy nystagmoidalne, zamazane rysy, otwarte usta, wyciekanie śliny, osłabienie żucia; może wystąpić mowa nosowa i zwracanie pokarmu; może być duszność; reakcje mięśniowe o charakterze miastenicznym (szybka utrata oddziaływania na podrażnienie prądem faradycznym); skłonność do remisji; podostry lub przewlekły przebieg — cierpienie ciągnie się przez wiele lat; test z prostygminą. Porażenie postępujące (paralysis progressiva). Cechy. Czasami występuje ptoza lub zez o uporczywym charakterze. Postępujący zanik mięśni. Cechy. Na ogół twarz jest oszczędzana, ale cza­sami występuje obustronna ptoza, połączona z porażeniem mięśni twarzy, jako objaw wczesny lub też występujący w późniejszym okresie. Przewlekłe postępujące porażenie mięśni zewnętrznych oczu. Cechy. To rzadkie cierpienie zaczyna się zwykle od obustronnej ptozy i, powoli postę­pując, doprowadza do całkowitej nieruchomości gałek ocznych. Może także wystąpić porażenie mięśni wewnętrznych oka. Przewlekły, postępujący przebieg; wyłączenie pierwotnego uszkodzenia organicznego. Mniej częste przyczyny. Osti e porażenie wstępujące; udar mózgowy (po­chodzenia korowego); zatrucie jadem kiełbasianym; porażenie opuszkowe; wstrząs mózgu; zatrucie szalejem jadowitym; zatrucie gelsemium; porażenie błonicze; kilak mózgu; choroba Mikulicza; choroba oczodołu; drżączka pora-żenna; rumień lombardzki; jamistość rdzenia; tężec; nerwoból nerwu trójdziel­nego (na skutek skurczu mięśnia okrężnego powiek); zawrót głowy; przewle­kła ptoza atroficzna; wodogłowie pochodzenia kiłowego; ostra porfiria; gruźli-czak mózgu; wrodzone symetryczne porażenie twarzowe; arachnodaktylia; łuszczka rzekoma rogówki; okresowe porażenie nerwu okoruchowego; torbiele wągra; odwrotny objaw Marcusa Gunna; dystrofia miotoniczna; niedorozwój jajników; stożkogłowie; płaskostopie; porażenie dziecięce (choroba Heinego--Medina); wrodzony tętniak koła tętniczego mózgu Willisa; zespól Nothnagela; zakrzep zatoki jamistej.