Zawiązki gruczołów płciowych czyli gonad u obu płci powstają w tej samej okolicy ciała i w ten sam sposób; gruczoły płciowe więc do pewnego stadium rozwojowego płciowo nie są zróżnicowane i morfologicznie nie dają się odróżnić. Również i drogi wyprowadzające gruczołów płciowych oraz części płciowe zewnętrzne zawiązują się z początku w ten sam sposób i dopiero w ciągu dalszego rozwoju następuje ich zróżni­cowanie charakterystyczne dla swej płci. Ale zróżnicowanie płciowe występuje nie tylko u istot wielokomórkowych; występuje ono już również w ustrojach jednokomórkowych, choć u niektórych z nich nie daje się jeszcze stwierdzić morfologicznych różnic płciowych, a różnice między osobnikami męskimi i żeńskimi wypowiadają się tylko w ilościowych różnicach przemiany materii. Jednak w niektórych ustrojach jednokomórkowych występuje już wyraźne morfologiczne zróżnicowanie płciowe; odróżniamy tu męskie osobniki mniejsze, tzw. mikrogamety, obdarzone zdolnością ruchów, odpowiadające plemnikom, oraz żeńskie osobniki większe, pozbawione zdolności ruchów, tzw. makrogamety, odpowiadające komórkom jajowym wyższych ustrojów. W świecie ustrojów wielokomórkowych (tkankowców) komórki płciowe czyli gamety, jak wiemy, powstają w gruczołach płciowych; plemniki w jądrze, jaja w jajniku. Tylko wśród niektórych gatunków stale występują obydwa rodzaje gruczołów płciowych równocześnie, nazywamy je ustrojami obojnaczymi albo hermafrodytycznymi. U dorosłych kręgowców zjawisko to występuje rzadko (u niektórych ryb kostno-szkieletowych), częściej u zarodków lub osobników młodych nie dojrzałych płciowo (u niektórych ryb i płazów). U ssaków i człowieka obojnactwo jest bardzo rzadkim zboczeniem rozwojowym, natomiast stosunkowo często obserwujemy zaburzenia rozwojowe zwane obojnactwem rzekomym; nie dotyczy ono gruczołów płciowych, lecz charakteru dróg wyprowadzających lub zewnętrznych części płciowych oraz często również cech płciowych wtórnych. Płeć osobnika kształtuje się w okresie zarodkowym pod wpływem szeregu czynników; główną rolę odgrywa tu zapewne charakterystyczny skład chromosomów, komórek płciowych, odmienny u osobników męskich i żeńskich oraz działanie we­wnętrznego środowiska ustroju, a zwłaszcza gruczołów o wydzielaniu wewnętrznym. Gruczoły płciowe zawiązują się u zarodka ludzkiego w początku 2 miesiąca w postaci symetrycznych listew płciowych powstających z nabłonka jamy ciała na przyśrodkowej powierzchni pranercza. Wzdłuż listew płciowych nabłonek mezodermalny jamy ciała rozmnaża się szybko i staje się wielowarstwowym. Wśród tego na­błonka osiadają pierwotne komórki płciowe, tzw. gonocyty powstające nieco wcześniej wśród entodermy tylnego odcinka jelita. Nabłonek mezodermalny pokrywający listwę płciową wzrasta następnie wraz z gonocytami w głąb mezenchymy leżącej pod nim i tworzy w niej sznury płciowe. Równocześnie zawiązek gonady odwęża się od pra­nercza, choć łączy je jednak nadal krezka gonady.