Ściana pochwy jest mniej więcej tej samej grubości co ściana jelita krętego; grubość jej ulega jednak znacznym wahaniom zależnie od stanu rozluźnienia. Z powodu bogactwa włókien sprężystych i gładkich komórek mięśniowych jest ona bardzo rozciągliwa i kurczliwa o czym już wspominaliśmy. U kobiety ciężarnej ściana pochwy silnie rozluźnia się i może się silniej rozciągać, tak że obejmuje główkę rodzącego się płodu. Ściana pochwy składa się z trzech warstw: błony zewnętrznej, błony mięśniowej i błony śluzowej. Błona zewnętrzna zbudowana z tkanki łącznej w górnej części jest wiotka, ku dołowi staje się bardziej zbita, podobnie jak tkanka łączna prze­strzeni odbytniczo-pochwowej i pęcherzowo — czy cewko wo-pochwowej, które przylegają do niej. Błona mięśniowa ściany pochwy zbudowana oczywiście z mięśniówki gładkiej jest bogato przetkana tkanką łączną, zwłaszcza włóknami sprę­żystymi. Składa się ona z nieregularnie ułożonych pęczków w większości podłużnych i słabych pęczków wewnętrznych przebiegających okrężnie; u góry, u nasady pochwy przedłuża się w mięśniówkę macicy, u dołu w przejściu przez przeponę moczowo-płciowa miesza się z poprzecznie prążko­waną mięśniówka dna miednicy, gdzie częściowo przenika do przegrody cewko wo-pochwowej, a powyżej krocza promieniuje w kierunku odbytnicy (m. odbytniczo-pochwowy) do przegrody odbytniczo-pochwowej. Warstwa podłużna mięśniówki wykazuje niewielkie zgrubienie wzdłuż przedniej i tylnej ściany, gdzie zawiera obfite sploty żylne; zgrubienia te wywołują podłużne wzniesienie błony śluzowej ściany pochwy, tzw. słupy zmarszczek, przedni i tylny ; w czasie pobudzenia płciowego sploty żylne mogą silniej się wypełniać i wywoływać obrzmienie słupów. Układ pasm mięśniowych nie jest dokładnie znany, jednak musi on być tego rodzaju, że w czasie porodu pasma te rozsuwają się i nie przerywają. Błona śluzowa bez ostrej granicy łączy się z błoną mięśniową. Błona śluzowa ma zabarwienie szaroczerwonawe, w odróżnieniu od żywej czer­wonej barwy błony śluzowej macicy. Składa się ona z nabłonka i blaszki właściwej. Nabłonek jest to dość gruby wielowarstwowy nabłonek płaski podobny do naskórka, lecz nie zrogowaciały; zaznaczają się tu tylko ślady zrogowacenia, nie ma zaś prawdzi­wych zrogowaciałych łusek jak w skórze. W chorobowym rozluźnieniu ściany pochwy, które może prowadzić do wypadnięcia pochwy na zewnątrz (prolapsus yaginae), wy-padnięta część błony śluzowej pokrywa się warstwą zrogowaciałą. U góry przy ujściu macicy nabłonek pochwy przechodzi w nabłonek szyjki macicy, u dołu przy ujściu pochwy — w nabłonek przedsionka pochwy, wyposażony już w delikatną warstwę zrogowaciałą. W głębokich warstwach nabłonka komórki magazynują ziarenka glikogenu, które dostają się do wydzieliny pochwy wraz z łuszczeniem się powierzchownych warstw nabłonka. Blaszka właściwa błony śluzowej jest jędrna, zaopatrzona w wysmukłe brodawki głęboko wnikające w nabłonek. Jest ona obficie wyposażona we włókna sprężyste i dlatego bardzo rozciągliwa. Blaszka właściwa zawiera liczne limfocyty, które wnikają również w nabłonek; tu i tam mogą one nawet wytwarzać skupienia podobne do grudek chłoń­nych. Błona śluzowa nie ma gruczołów z wyjątkiem nielicznych, niestale występujących w górnej części pochwy podobnych do gruczołów szyjki macicy. Zmarszczki pochwowe i słupy zmarszczek. Gruba rzeźba błony śluzowej pochwy nierozciągniętej składa się z licznych fałdów poprzecznych, zmarszczek pochwowych silnie rozwiniętych zwłaszcza w dolnej części pochwy u osób młodych. Fałdy te biegną na poprzek po­dłużnych wzniesień wywołanych splotami żylnymi błony mięśniowej. Te podłużne wzniesienia, jedno na ścianie przedniej, drugie na tylnej są to wyżej wspomniane słupy zmarszczek, przedni i tylny . Słup przedni ku dołowi staje się wyższy i przedłuża się aż do ujścia zewnętrznego cewki moczowej w przedsionku pochwy jako wałek cewkowy pochwy (carina urethralis vaginae). Po kilkakrotnych po­rodach, jak również u kobiet w starszym wieku fałdy zanikają i ściana pochwy jest znacznie bardziej gładka niż u kobiet, które nie rodziły i u osób młodych. Zmiany nabłonka pochwowego podczas cyklu menstruacyjnego. Pod wpływem działania hormonów jajnika, głównie estronu wielowarstwowy nabłonek płaski błony śluzowej pochwy podlega charakterystycznym zmianom w czasie cyklu menstruacyjnego. Badania tych zmian w tzw. rozmazach pochwowych mają znaczenie praktyczne. Największe zmiany występują w okresie największego stężenia estronu we krwi kobiecej, to jest bezpośrednio przed i podczas owulacji. Wtedy cyto­plazma najwięcej powierzchownych warstw silnie spłaszczonych komórek nabłonka pochwy staje się kwasochłonną, zawiera glikogen i wykazuje tendencję do rogowacenia (zawiera ziarenka eleidyny). Później, podobnie jak i we wczesnych fazach cyklu menstru­acyjnego, spłaszczenie komórek się zmniejsza a cytoplazma staje się zasadochłonną. Stwierdzenie powyższych zmian w rozmazie pochwowym pozwala na określenie czasu owulacji i równocześnie wskazuje na stopień nasycenia ustroju hormonem pęcherzy­kowym (estronem). Brak tych zmian podczas cyklu może wskazywać na niedobór tego hormonu, ewentualnie również i na tzw. cykl anowulacyjny, gdy w cyklu menstru­acyjnym nie było jajeczkowania i nie utworzyło się ciałko żółte. Mikroskopowe badanie rozmazów pochwowych ma również znaczenie dla rozpoznawania wczesnych objawów raka dróg rodnych żeńskich. Wydzielina pochwy. Jak zaznaczono wyżej błona śluzowa pochwy nie ma gruczołów; pomimo to jest ona zwilżana, nieraz nawet obficie, białawą wydzieliną pochwy. Według starszego poglądu wydzielina ta jest przesiękiem naczyń błony śluzo­wej pochwy, do którego dopływa wydzielina gruczołów szyjki macicy; według now­szego — powstaje ona ze złuszczonego nabłonka pochwy i wydzieliny szyjki. Wydzielina pochwy jest kwaśna ponieważ zawiera 0,5% kwasu mlekowego, który przez bakterie pochwy wytwarza się z glikogenu złuszczonych komórek nabłonko­wych. Kwaśna wydzielina pochwy chroni ją przed zarazkami chorobotwórczymi wnika­jącymi do niej z zewnątrz. Jednak uszkadza ona również plemniki. Jeżeli zawartość kwasu w wydzielinie pochwy zmniejsza się, to ten składnik ochronny zostaje osłabiony, ilość wydzieliny może wzrastać i w chorobowych warunkach nawet odpływać na ze­wnątrz w postaci tzw. białych upławów (fluor albus). Kwaśna wydzielina pochwy i słabozasadowa wydzielina szyjki macicy tworzą zaporę dla wstępujących zarazków. W narządach płciowych kobiecych granica między częścią zawierającą bakterie a wolną od nich leży u ujścia macicy.