SKOLIOZA
Skolioza jest to boczne skrzywienie kręgosłupa. Wywołuje ona nie tylko zniekształcenie ciała, lecz również usposabia do występowania w wieku dojrzałym bólów grzbietu, a przy znacznym stopniu skrzywienia może prowadzić do upośledzenia czynności narządów klatki piersiowej i jamy brzusznej z powodu ich przemieszczenia lub ucisku.
Skoliozę określamy jako prawostronną lub lewostronną w zależności od kierunku, w którym skierowana jest jej wypukłość. Może ona być skierowana ku jednej stronie (skrzywienie w kształcie litery C, skolioza zwykła, skolioza całkowita) lub ku obu stronom (skrzywienie w kształcie litery S, skolioza złożona). Z zasady istnieje jedna lub dwie krzywizny wyrównawcze — skrzywienie w kształcie litery S o wypukłościach skierowanych w stronę przeciwną do skrzywienia głównego. Krzywizna może być „nieusztywniona", gdy nie ma zniekształcenia i przykurczów tkanek miękkich, lub „usztywniona", gdy stwierdza się zniekształcenie kręgów i żeber i przykurcze tkanek miękkich. Typowa skolioza nieusztywniona występuje zwykle w odcinku piersiowym i lędźwiowym kręgosłupa, ma kształt litery C i' skierowana jest zwykle w lewo; żebra po stronie wklęsłej są zbliżone do siebie, chrząstki między-kręgowe są zwężone, nie ma jednak zniekształceń trzonów kręgów. Gdy skrzywienie kręgosłupa narasta i staje się bardziej trwałe, kręgi ulegają rotacji i przybierają kształt klinowaty, trzony kręgów zwracają się w stronę wypukłości skrzywienia, a wyrostki kolczyste w stronę wklęśnięcia. Takie skręcenie kręgów piersiowych przesuwa żebra jednej połowy ciała do przodu, a drugiej do tyłu, wywołując zniekształcenie klatki piersiowej. Przestrzenie międzyżebrowe po stronie wypukłości poszerzają się, tkanki miękkie ulegają rozciągnięciu, natomiast po stronie wklęsłej przestrzenie międzyżebrowe ulegają zwężeniu, tkanki miękkie kurczą się i grubieją, narządy wewnątrz klatki piersiowej ulegają uciśnięciu. Występująca z reguły w obrębie kręgosłupa lędźwiowego rotacja trzonów kręgów w stronę wypukłości powoduje obrócenie ku tyłowi wyrostków poprzecznych tych kręgów, w związku z czym wypuklają one tkanki miękkie grzbietu prowadząc również do powstania zniekształcenia.
Ogromna przewaga przypadków skrzywień bocznych kręgosłupa to przypadki o etiologii idiopatycznej, wrodzone lub nabyte. Często przyczyną skoliozy jest wadliwa postawa lub pozycja ciała przy pracy. Również skrócenie jednej nogi może prowadzić do powstania skoliozy części lędźwiowej skierowanej wypukłością w stronę krótszej kończyny.
Zapalenie rogów przednich rdzenia (poliomyelitis). Cechy. W przypadku istnienia porażeń zaburzenie równowagi mięśniowej jest powodem wygięcia kręgosłupa w jedną stronę. Do powstania skoliozy prowadzi zarówno niesymetryczne uszkodzenie mięśni brzucha, jak i uszkodzenie mięśni grzbietu. Porażenia i przykurcze mięśni pasa biodrowego i pasma biodrowo-piszcze-lowego powodują stałe skośne ustawienie miednicy, co pociąga za sobą powstanie wtórnej skoliozy okolicy lędźwiowej. Również zahamowanie szybkości wzrostu jednej z kończyn dolnych wskutek zapalenia rogów przednich rdzenia pociąga za sobą rozwój skrzywienia bocznego kręgosłupa w wyniku różnej długości tych kończyn.
Krzywica (rachitis). Cechy. Na tle krzywicy najczęściej rozwija się kifoza, może jednak powstać również skolioza. U dzieci poniżej 3 roku życia wyraźna skolioza jest zwykle pochodzenia krzywiczego.
Choroby okolicy lędźwiowo-krzyżowej kręgosłupa (nadwerężenie, nadwich-nięcie, gruźlica, asymetryczna sakralizacja 5 kręgu lędźwiowego). Cechy. Skłonność do odciążania chorej części kręgosłupa przez przechylanie tułowia w stronę przeciwną może prowadzić do powstania skoliozy.
Gruźlica stawu biodrowego (coxitis tuberculosa). Cechy. Boczne skrzywienie kręgosłupa jest następstwem skrócenia chorej kończyny. Kręgosłup wygina się wypukłością w stronę zajętego stawu. Miednica jest ustawiona skośnie z powodu przenoszenia ciężaru ciała na zdrową nogę.
Wrodzone zwichnięcie biodra (luxatio coxae congenita). Cechy. Przy zwichnięciu jednostronnym występuje skolioza wraz z lordozą. Kręgosłup lędźwiowy wygina się wypukłością w stronę zwichniętego stawu.
Kręcz szyi (torticollis). Cechy. Nieznaczna skolioza ograniczona jest do szyjno-piersiowego odcinka kręgosłupa.
Gruźlica kręgosłupa (spondylitis tuberculosa). Cechy. Typowym zniekształceniem dla gruźlicy kręgosłupa jest kifoza. Natomiast boczne wygięcie kręgosłupa powstaje przy niesymetrycznym zajęciu trzonów kręgów przez zmiany gruźlicze.
Zwłóknienie płuc (marskość płuc, gruźlica włóknista płuc, zapalenie płuc śródmiąższowe, zrosty opłucnej, zastarzały ropniak opłucnej). Cechy. Mniejsze lub większe boczne skrzywienie w piersiowym odcinku kręgosłupa zwrócone jest stroną wklęsłą w kierunku zwłókniałego płuca.
Pierwotna dystrofia mięśniowa (dystrophia musculorum progressiva pseudo-trophica). Cechy. Jakkolwiek częściej spotykana jest w tym schorzeniu lordozą, to jednak może występować również boczne skrzywienie kręgosłupa.
Zapalenie wielonerwowe (polyneuritis). Cechy. Często, zwłaszcza w postaci pobłoniczej, występuje skolioza.
W wywiadzie niedawno przebyta błonica. Porażenie podniebienia i zwracanie pokarmów przez nos. Czasem porażenie przepony. Porażenia i zaniki mięśni tułowia i kończyn. Osłabienie odruchów kolanowych. Elektryczny odczyn zwyrodnienia. Posiewy z gardła (maczugowce błonicy).
Ataksja Friedreicha (ataxia Friedreichi). Cechy. Wraz z rozwojem osłabienia mięśniowego pojawia się kifoskolioza.
Jamistość rdzenia (syringomyelia). Cechy. U ponad 50% chorych, cierpiących na jamistość rdzenia, stwierdza się skrzywienie kręgosłupa. Zwykle jest to skrzywienie boczne, występuje jednak również skrzywienie przednio-tylne. Zmiany mogą obejmować cały kręgosłup lub tylko jego część, najczęściej piersiową.
Mniej częste przyczyny. Wrodzony brak połowy kręgu, wady rozwojowe kręgu, zlewanie się nieprawidłowo rozwiniętych kręgów; tarń dwudzielna; choroba Recklinghausena; histeria; porażenie spastyczne; rozmiękanie kości; zaburzenia wzroku i słuchu; torakotomia; torakoplastyka; zesztywniające zapalenie kręgosłupa; złamanie kręgosłupa; zwichnięcie kręgosłupa; dyschon-droplazja; zapalenie nasad kręgów; kiła kręgu; organiczne choroby serca; dziedziczność; żebro szyjne; jednostronne biodro szpotawe; ropień okołoner-kowy; zespół Klippel-Feila; samoistna kruchość kości; amyoplasia congenita; choroba Pertheśa.