Sluz pojawia się w stolcach w bardzo różnych chorobach, co powoduje znaczne trudności w ustaleniu pełnego rozpoznania różnicowego. Występowa­nie śluzu często wskazuje na choroby organiczne, zwykle jelita grubego; jeśli bowiem śluz pochodzi z jelita cienkiego, to jest tak ściśle wymieszany z ka­łem, że jest niewidoczny, chyba że stolce są bardzo płynne. Często pojawia się śluz w wypróżnieniach w zaparciu, ponieważ zbity kał powoduje podrażnie­nie jelita grubego z następowym nadmiernym wydzielaniem śluzu; jeśli śluz leżał przez pewien czas w jelicie, ulega on ścięciu w białe strzępki, które widuje się w stolcu; wyglądem są one nieco podobne do pasożytów. W cięż­kich przypadkach pojedyncze wypróżnienie może składać się niemal całko­wicie z takich strzępków; może ono zawierać niewiele substancji kałowej. Jeśli śluz nie leżał zbyt długo w jelicie, wygląda on jak galaretka pokrywa­jąca stolec. Z zasady można łatwo uwidocznić śluz, jeśli dokładnie roztarty z wodą kał nalać na czarną płytkę. Colitis mucomembranacea (błonica śluzowata okrężnicy; colitis mucosa). Cechy. Wypróżnienie zwykle łączy się z bólem i wydaleniem śluzu. Równo­cześnie z oddaniem kału ulega wydaleniu znaczna ilość śluzu ukształtowanego w postaci dobrze znanych taśm. Śluz może być wstążeczkowaty, o długości 8—10 cm, w nieregularnych strzępach różnego kształtu lub w postaci regu­larnych Malinowych odlewów rury jelitowej. Niekiedy maiją miejsce wypróż­nienia samym śluzem. Carcinoma recti (rak prostnicy). Cechy. W zaawansowanych przypadkach obserwuje się wydalanie ropy, krwi lub śluzu w stolcach. Carcinoma coli (rak okrężnicy). Cechy. Czasem można znaleźć w stolcach krew, śluz, a niekiedy fragmenty nowotworu. lntussusceptio (wgłobienie). Cechy. Pacjent, zwykle między 6 i 12 miesiącem życia, nagle zachorowuje wśród znacznych bólów i wymiotów. Niekiedy wy­stępuje 1 do 2 wolnych stolców kałowych, a potem odchodzą tylko krew i śluz bez jakiejkolwiek domieszki kału. Enterocolitis acuta (ostre zapalenie jelita cienkiego i grubego; ileocolitis). Cechy. Substancja kałowa może zawierać odosobnione grudki śluzu i łatwo widoczne kłaczki, wyglądające jak śluz, przezroczyste lub zmętniałe, oraz strzępki, które niekiedy są podbarwione krwią. Czasem bywa dużo śluzu sku­pionego w małych bryłkach, dokładnie zmieszanego z kałem i nadającego stolcom konsystencję podobną do galaretki. Varices haemorrhoidales internae (wewnętrzne guzy krwawnico we odbytu). Cechy. Mogą one powodować ból, uczucie pełności, a często krwawienie i wy­dalinę śluzową. Zaklinowanie kału. Cechy. Występuje najczęściej u starszych kobiet z prze­wlekłym zaparciem. Masy kałowe mogą być półstałe lub o twardości kamienia i przeważnie są pokryte śluzem. Polypus seu adenoma recti (polip lub gruczolak prostnicy). Cechy. Polip odbytnicy, najczęstszy dobrotliwy guz odbytnicy, spotykany zwłaszcza u dzieci, przebiega z objawami podrażnienia i z przypadkowym oddawaniem krwi lub śluzu w stolcu. Proctitis (zapalenie odbytnicy). Cechy. Występuje bolesne parcie na stolec i częste oddawanie stolców ze śluzem, ropą lub krwią. Obstipatio chronica (przewlekłe zaparcie). Cechy. Stolec w przewlekłym za­parciu atonicznym ma zwykle niewielką objętość, składa się z różnie ukształ­towanych twardych grud, które są częściowo pokryte cienką, podobną do lakieru warstwą błyszczącego śluzu z odbytnicy. Amoebiasis (czerwonka pełzakowa). Cechy. W ostrej postaci stolce są krwawe lub śluz i krew występują razem. W bardzo ciężkich przypadkach wypróżnienia niewielką ilością krwi i śluzu mogą następować co kilka minut. W postaciach przewlekłych pojawiają się zaostrzenia z częstymi wypróżnie­niami śluzem i krwią. Dysenteria (czerwonka). Cechy. Początkowo odchodzi śluz, ale w ciągu 24 godzin razem z nim pojawia się krew lub występuje tylko czysta krew. Tuberculosis intestini (gruźlica jelit). Cechy. W prawym dole biodrowym może tworzyć się podostry ropień; lokalizacja ta jest najczęstsza; jeśli istnieje owrzodzenie śluzówki jelita, występuje biegunka ze śluzem i krwią w stol­cach. Pelveoperitonitis abscedens. Cechy. Najbardziej charakterystycznym obja­wem ropnia w obrębie miednicy jest biegunka oraz wypróżnienia zawierające śluz. W rzeczywistości oddawanie śluzu przy częstych wypróżnieniach, poja­wiające się w pierwszych dniach u chorego, który ozdrowiał, względnie znaj­duje się w okresie zdrowienia po przebyciu zapalenia otrzewnej, praktycznie jest patognomoniczne dla powstania ropnia w obrębie miednicy. W wywiadzie lub obecnie — objawy zakażenia otrzewnej (przedziurawienie wyrostka robaczkowego, przedziurawienie uchyłka, perforu­jący rak itd.); gorączka, leukocytoza; czasem częstomocz lub zaburzenia w od­dawaniu moczu; dreszcze; przy badaniu palcem zwieracz odbytu otwarty; wyczuwalny opór, zlokalizowany przez odbytnicę w zachyłku otrzewnej. Enterocolitis nonspecifica chronica (przewlekły nieżyt jelit). Cechy. Dla nieżytu okrężnicy charakterystyczna jest obecność śluzu w kale przez pewien okres czasu. Sluz ten jest wydalany wraz z kałem, względnie można go wy­kazać za pomocą próbnego przemywania okrężnicy. Składa się on zawsze raczej z dużych i szorstkich strzępów i jest jaśniejszej barwy i bardziej prze­zroczysty, w miarę jak pochodzi z wyższych odcinków jelita. Z im wyższego odcinka jelita pochodzi śluz, tym poszczególne kłaczki są mniejsze i bardziej równomiernie rozmieszczone w kale. Bez wykazania obecności śluzu w kale niemożliwe jest rozpoznanie nieżytu jelita grubego. Istnieją wątpliwości co do odrębności tej choroby; niektórzy uważają, iż jest to colitis mucosa, colon irritabile lub biegunka pochodzenia nerwowego. Mniej częste przyczyny. Obce ciała w odbytnicy; bilharzioza esicy; prolap­sus ani et recti; exulceratio luetica intestini; ascaridiasis; nawykowe ko­rzystanie z wlewów doodbytniczych.