Ostry nieżyt nosa (rhinitis acuta; coryza acuta). Cechy. Po kilku godzinach od zatkania nosa, które jest wczesnym objawem, dołącza się obfita, wodnista wydzielina. Surowiczy wysięk staje się śluzowo-ropny, a więc i gęstszy wsku­tek coraz większej domieszki elementów komórkowych, jednocześnie zmniej­sza się jego ilość. Wydzielina ma często charakter drażniący powodując uszkodzenia naskórka wokół nozdrzy i na górnej wardze. Przewlekły nieżyt nos (rhinitis chronica). Cechy. W przewlekłym zapale­niu śluzówki nosa, prostym i hiperplastycznym, stwierdza się gęstą, lepką, czasem drażniącą wydzielinę, której usuwanie sprawia trudności i która w ciągu nocy zbiera się w jamie nosowo-gardłowej, skąd rano chory usuwa ją, długo kaszląc i chrząkając. W suchym zapaleniu błony śluzowej nosa na dnie nosa znajduje się szary lub zielonawy śluz o stęchłej woni. Odra (morbilli).Cechy. Ostry nieżyt nosa jest charakterystyczny dla wstęp­nego okresu odry, a wydzielina z nosa, początkowo śluzowa, nabiera charakte­ru śluzowo-ropnej lub ropnej. Ropniak zatoki Highmore (ropne zapalenie zatoki szczękowej; empyema antri Highmori; highmoritis purulenta). Cechy. Główne objawy to wyciek z nosa i ból. We wszystkich okresach rozwoju ropniaka stwierdza się ropną wydzielinę w środkowym przewodzie nosowym. Cechą charakterystyczną jest obfitość wydzieliny rano i częściowe lub całkowite ustanie jej wypływu w ciągu dnia. Wydzielina wzmaga się pod wpływem nawracających przezię­bień, do których chorzy ze schorzeniem zatok szczękowych są skłonni. W za­starzałych przypadkach wydzielina jest cuchnąca. Jest ona typu śluzowo-rop­nego, w ostrych przypadkach ma zabarwienie jasnożółte. Poprzednio przebyte zakażenie nosa, powtarzające się nieżyty nosa, choroba zakaźna lub próchniczy ząb; ból, szczególnie silny w ostrych przypadkach, umiejscowiony głównie w okolicy wyniosłości policz­kowej i w okolicy podoczodołowej po stronie chorej, jak również ból i zwięk­szona wrażliwość górnych zębów, z promieniowaniem bólu do oczodołu, oko­licy nadoczodołowej i w kierunku ucha; wrażliwość na ucisk lub opukiwanie okolicy dołu nadkłowego (fossa canina) i okolicy podoczodołowej; zwalniający charakter bólu, który zmniejsza się przy wolnym odpływie wydzieliny; pod­miotowe wrażenie cuchnienia z ust, zatkanie nosa, krwawienie z nosa lub wy­prysk w obrębie przedsionka nosa; niemożność skupienia uwagi, bezsenność i nerwowość; czasem obrzmienie okolicy policzkowej; rynoskopia (ropa wypły­wa spod małżowiny środkowej; szybkie jej ponowne pojawianie się po wytar­ciu, gdy chory leży przez 10—15 minut na zdrowym boku); diafanoskopia (zaciemnienie zatoki, okolicy podoczodołowej i źrenicy); badanie rentge­nowskie. Ropniak zatoki czołowej (ropne zapalenie zatoki czołowej; empyema sinus frontalis; sinusitis frontalis purulenta). Cechy. We wszystkich przypadkach wzmożenie wydzieliny z nosa, która ma charakter ropny lub śluzowo-ropny. Początkowo ropa jest żółtawa, potem jej zabarwienie staje się mniej inten­sywne. Przewlekłe ropne zapalenie zatoki sitowej (ethmoiditis purulenta chronica). Cechy. Najdonioślejszym objawem jest wydzielanie ropy z komórek sitowych. W odróżnieniu od sprawy toczącej się w zatoce szczękowej, wydzielina z ko­mórek sitowych wydobywa się raczej w sposób ciągły, a ilość jej zwiększa się, gdy chory przybiera pozycję pionową. Ponadto po wytarciu środkowego przewodu nosowego ropa szybko zbiera się ponownie. Wydzielina z tylnej grupy komórek sitowych spływa do przewodu górnego i można ją dostrzec w szczelinie węchowej między przegrodą a małżowiną środkową; jednakże większość ropy spływa ku tyłowi, do przestrzeni zanosowej. Przebyte wielokrotnie stany ostrego zapalenia zatoki sito­wej; niestałość bólu z wyjątkiem zaostrzeń, kiedy przybiera on charakter tępego uczucia silnego ucisku między oczami i u podstawy nosa, często pro­mieniującego do okolicy czołowej; rzadko spotyka się wrażliwość na ucisk, z wyjątkiem okresu zaostrzenia, kiedy ucisk do wewnątrz i ku tyłowi na punkt między wewnętrznym kątem oka a szwami nosowo-czołowym i nosowo-szczękowym powoduje ból; rynoskopia (obecność ropy w środkowym prze­wodzie nosowym, zewnętrznie w stosunku do małżowiny środkowej, co wy­łącza jej wydobywanie się z zatok czołowej lub szczękowej); badanie rentge­nowskie. Ciało obce w nosie. Cechy. Gdy ciało obce, niezależnie od pochodzenia, pęcznieje, albo staje się przyczyną ucisku lub owrzodzenia, pojawia się jednostronna, śluzowo-ropna, cuchnąca wydzielina oraz uszkodzenia naskór­ka brzegu nozdrzy i górnej wargi. Błonica nosa (diphtheria nasi). Cechy. Występowaniu towarzyszy obfite wy­dzielanie krwistej lub krwisto podbarwionej śluzowo-ropnej treści, która uszkadza naskórek wokół nozdrzy. Podobny objaw, występujący nagle u ma­łych dzieci, powinien wzbudzić podejrzenia; należy wykonać posiew. Przewlekły ropny nieżyt nosa (rhinitis purulenta chronica). Cechy. Obja­wem dominującym jest uporczywe wydobywanie się z obydwu nozdrzy żół­tawej, ciągnącej się, śluzowo-ropnej wydzieliny. Wyciek nie jest cuchnący, ale często tak obfity, że zatkane są nim obydwie jamy nosa, a nadmiar spły­wa w tył do gardła i ku przodowi na górną wargę. Czasową poprawę uzysku­je się przez wydmuchanie lub wypłukanie zalegającej wydzieliny, zatyka­jącej nos. Wykluczenie przy pomocy rynoskopii i innych badań rop­nego zapalenia zatok obocznych nosa, ciał obcych oraz zmian gruźliczych lub kiłowych. Kiła wrodzona (kiła dziedziczna; syphilis congenita; syphilis hereditaria). Cechy. Kiłowy nieżyt nosa rozwija się między 4 a 8 tygodniem życia (sapka); towarzyszy mu wydzielanie surowiczo-ropnej krwistej treści. Kilak nosa (trzeciorzędowa kiła nosa; gumma nasi; syphilis tertiaria nasi). Cechy. Martwicy i owrzodzeniom towarzyszy wydzielanie cuchnącej, śluzo­wo-ropnej treści i tworzenie mas strupów, które są usuwane z nosa. Mogą się też wydobywać cząsteczki martwiczej kości, o cuchnącej woni. Nowotwory złośliwe jamy nosowej. Cechy. Mięsak i rak stwierdzane w jamie nosowej, a wychodzące zazwyczaj z zatok przynosowych, prowadzą do wydzielania cuchnącej, krwistej wydzieliny ropnej. Mniej częste przyczyny. Zanikowe zapalenie błony śluzowej nosa (wydzie­lina nieco cuchnąca, ozaena); rhinitis caseosa; ropniak zatoki czołowej (ropa widoczna ponad lejkiem); ostre zapalenie zatoki sitowej; rzeżączka nosa; ro­pień przegrody; błoniasty nieżyt nosa; kamień nosowy; martwica; płonica; ziarniniak grzybiasty; toczeń nosa; drugorzędowa kiła nosa; trąd nosa; nosa­cizna; twardziel nosa we wczesnym okresie (gęsty śluz); uczuleniowe zapalenie nosa z zakażeniem; zakażone ciała obce w zatokach przynosowych; grzybicze zakażenie zatok przynosowych; zarośnięcie nozdrzy tylnych; nowotwory ła­godne jamy nosowo-gardłowej (włókniak, tłuszczak, chrzęstniak, potworniak); zarośnięcia jamy nosowo-gardłowej; rozrost wyrośli adenoidalnych; zakażo­ne ciało obce w jamie nosowo-gardłoweij; wrzód żrący (ulcus rodens) prze­bijający się do nosa; nowotwory złośliwe jamy nosowo-gardłowej (mięsak i rak).