STAN DUROWY
Obraz, którego głównymi objawami są: majaczenie z mamrotaniem lub letarg z częściowym zachowaniem świadomości, suchy, brązowy język, zęby pokryte brązowym cuchnącym nalotem, drobne drganie ścięgien (subsultus tendinum) oraz ewentualnie skubanie pościeli łub chwytanie wyimaginowanych przedmiotów w powietrzu (carphologia) — występuje w tak wielu poważnych stanach chorobowych, iż nie ma szczególnego znaczenia rozpoznawczego. Prognostycznie wskazuje on zwykle — chociaż nie zawsze — na zbliżający się exitus lethalis.
Podstawy płuc mogą ulegać biernemu przekrwieniu (pneumonia hyposta-tica); zwykle występuje gorączka. Stan durowy obserwuje się najczęściej w pewnych zakażeniach oraz chorobach zlokalizowanych w jamie brzusznej i wewnątrz czaszki.
Typhus abdominalis (dur brzuszny). Cechy. W ciężkich przypadkach w 4 lub 5 tyg. może występować znaczne pogorszenie, chory słabnie, tętno ulega przyspieszeniu i staje się słabsze, język jest suchy, brzuch wzdęty, występuje stan durowy z majaczeniem, z powolnym mamrotaniem, drganiem ścięgien i mimowolnym oddawaniem kału i moczu.
Typhus exanthematicus (dur plamisty). Cechy. Stan durowy może występować w drugim tygodniu. Pacjent leży na grzbiecie z twarzą tępą, bez wyrazu, z zaczerwienionymi policzkami, z nastrzykniętymi spojówkami i zwężonymi źrenicami. Często występuje letarg z częściowym zachowaniem świadomości; w tym wypadku pacjent leży z otwartymi oczami, ale zupełnie nieprzytomny; pojawiają się drgania ścięgien.
Septicopyaemia. Cechy. Bywa wyraźne wyczerpanie z majaczeniem i apatią (szczególnie w zakażeniach gronkowcowych); stan durowy pojawia się zwykle w przypadkach o szybkim przebiegu, a pacjent umiera w śpiączce.
Mniej częste przyczyny. Malaria maligna; variola maligna; scarlatina maligna; influenca epidemicum; atrophia hepatis acuta flava; tuberculosis miliaris acuta; endocarditis ulcerosa; septicaemia puerperalis; anthrax; malleus; abscessus hepatis; appendicitis; peritonitis; nephritis chronica; pyelitis; embolia et thrombosis cerebri cum encephalomalatia; pneumonia lobaris; erysipelas; dysenteria; icterus mechanicus; meningitis; paralysis progressiva; purpura haemorrhagica; intoxicatio phosphoro acuta; parotitis epidémica; bronchopneumonia tuberculosa.