Położenie. Gruczoł krokowy jest głęboko położony w miednicy małej, poniżej pęcherza i powyżej przepony moczowo-płciowej, ku tyłowi od dolnej części spojenia łonowego oraz do przodu od bańki odbytnicy; obej­muje on część sterczową cewki moczowej. Stercz otoczony jest powięzią łącznotkankową i za jej pośrednictwem łączy się ze ścianami i trzewami miednicy małej. Kształt, części składowe i stosunek do tworów sąsiednich. Pod względem kształtu gruczoł krokowy porównywany jest do kasztana jadalnego; ma on więc formę zbliżoną do krótkiego stożka spłaszczonego od przodu ku tyłowi. Rozróżniamy w nim wierzchołek i podstawę, powierzchnię przednią i tylną oraz dwie powierzchnie boczne. Wierzchołek (apex) stożka skierowany do przodu i ku dołowi przylega bezpośrednio do przepony moczowo-płciowej a nawet wnika nieco do jej mięśniówki, tak że pasma mięśniowe przechodzą na stercz obejmując go. Gruczoł krokowy znajduje się więc w bliskim sąsiedztwie z opuszką prącia i gruczołami opuszkowo-cewkowymi. Podstawa (basis) czyli powierzchnia górna, naj­większa, skierowana ku górze i nieco do przodu przylega do przedniej części dna pęcherza, do szyjki pęcherza; w tym miejscu cewka moczowa wchodzi do sterczu a wiązki mięśniowe z pęcherza wnikają w gruczoł i tym bardziej wzmacniają połączenie między dnem pęcherza a podstawą gruczołu. To ścisłe połączenie dotyczy jednak tylko przedniej części podstawy. Część tylna ma głęboką poprzeczną, krótką rynienkę, przez którą wchodzą prze­wody wytryskowe a bocznie przylegają pęcherzyki nasienne. Powierzchnia przednia (facies anterior) skierowana nieco ku dołowi jest krótka, wypukła z boku na bok i sięga od wierzchołka do podstawy. Leży ona ku tyłowi od dolnej części spojenia łonowego mniej więcej o 1,5 cm oddzielona od niego splotem żylnym oraz wiotką tkanką łączną i tłuszczową. Więzadła łonowo-sterczowe łączą ją z dolnym odcinkiem spojenia. Powierzchnie boczne, ściślej dolno-boczne (facies inferolaterales) obustronnie graniczą z przyśrodkową stroną dźwigacza odbytu oraz ze splo­tem żylnym pęcherzowym, który wypełnia rynienkę między podstawą sterczu a pęcherzem. Powierzchnia tylna (faciesposterior) spłaszczona z boku na bok i nieco wypukła od góry ku dołowi warstwą wiotkiej tkanki łącznej oddzielona jest od odbytnicy. Wprowadzając palec do odbytnicy do wysokości zgięcia kroczowego (około 3—4 cm od odbytu) i uciskając na ścianę przednią odbytnicy wyraźnie wyczuwamy gruczoł krokowy. Powierzchnia tylna często ma płytki pośrodkowo położony rowek, który zaznacza granicę między obu częściami bocznymi, płatem prawym i lewym (lobus dexter et sinister). Oba płaty wystają nieco kopulasto ku górze, tak że cała powierzchnia tylna ma kształt serca z kart. Przez przedni odcinek gruczołu od góry ku dołowi przebiega część ster-czowa cewki moczowej; biegnie ona ekscentrycznie, słabym łukiem wy­pukłym ku tyłowi, u góry wstępując w podstawę gruczołu, u dołu wychodząc z gruczołu, nieznacznie do przodu od wierzchołka. Cewka zaznacza granicę między mniejszą przednią częścią gruczołu położoną do przodu od cewki a częścią tylną położoną ku tyłowi od niej; część przednia łączy oba płaty na powierzchni przedniej. Większą, część tylną gruczołu przenikają prze­wody wytryskowe w kierunku ku dołowi i do przodu. Klinowaty odcinek położony między cewką a przewodami wytryskowymi wyróżniany jest jako oddzielna część, chociaż łączy się ściśle z pozostałą tkanką gruczołu. Odcinek ten ma nazwę węziny bądź cieśni gruczołu krokowego (isthmus prostatae) lub też płata środkowego (lobus medius). Płat środkowy powstaje z tylnego zawiązka gruczołu; w późniejszym wieku ulega on często powiększeniu, uciska na dno pęcherza oraz na początek cewki moczowej i może szybko doprowadzić do zwężenia ujścia wewnętrznego cewki. U starszych ludzi stan ten jest często poważną przeszkodą w oddawaniu moczu. Przerost płata środkowego daje się wcześnie stwierdzić przy pomocy endoskopii drogą przez cewkę do pęcherza. Z powodu bliskiego sąsiedztwa przewodów wytryskowych i cieśni uszkodzenie ich jest nieuniknione w czasie operacyjnego wyłuszczenia płata środkowego sterczu. Przyjmujemy, że przerost sterczu występuje z wiekiem z powodu braku czy osła­bienia męskiego hormonu płciowego. Barwa i konsystencja. Gruczoł krokowy jest barwy szaroróżowej. Konsystencja gruczołu jest jędrna i sprężysta, miąższ jest bardzo zbity i z trudem daje się ro­zerwać. Wielkość i waga. Wielkość gruczołu krokowego, swoistego gruczołu płciowego jest bardzo zmienna w zależności od wieku. U noworodka stercz jest jeszcze bardzo niewielki i występuje w postaci podkowy obejmującej tylny obwód cewki moczowej; w okresie pokwitania wzrasta bardzo szybko i swój pełny rozwój osiąga w wieku 20— 25 lat. Bez widocznych zmian pozostaje on do 45—50 roku życia. W późniejszym wieku może nastąpić silny rozrost płata środkowego, któremu towarzyszyć może zanik po­zostałych części gruczołu. U dorosłego, kiedy gruczoł osiąga swój pełny rozwój, wysokość jego mierzy około 3 cm, szerokość około 4 cm i grubość mniej więcej 2,5 cm; waga przeciętnie 20 do 25 g.