Rzut moczowodu na szkielet. W warunkach prawidłowych moczowód krzy­żuje od góry do dołu wyrostki żebrowe trzeciego, czwartego i piątego kręgu lędźwiowego w odległości około 1,5 cm od ich wierzchołków; ku dołowi zazwyczaj zbliża się nieco do płaszczyzny pośrodkowej. Moczowód nie leży jednak bezpośrednio na tych wy­rostkach, gdyż oddzielony jest od nich m. lędźwiowo-udowym i jego powięzią. Niżej moczowód spoczywa na części bocznej kości krzyżowej, następnie krzyżuje linię stawu krzyżowo-biodrowego na poziomie kresy granicznej i wstępuje do miednicy małej, zataczając słaby łuk ku tyłowi i bocznie (curuatura pehina) wzdłuż jej ściany bocznej do poziomu kolca kulszowego. Od tego miejsca opuszcza on ścianę miednicy kierując się przyśrodkowo i do przodu do dna pęcherza. Położenie części brzusznej. Wzdłuż całego swego przebiegu moczowód leży zaotrzewnowo przy czym część brzuszna tak silnie skleja się z otrzewną ścienną, że usuwając ją z łatwością można równocześnie usunąć moczowód. Część brzuszna mo­czowodu leży na m. lędźwiowo-udowym i jego powięzi objęta luźną tkanką łączną przestrzeni zaotrzewnowej, a w obrębie odcinka przynerkowego — tkanką tłuszczową torebki nerki. Powierzchnię tylną moczowodu krzyżuje nerw płciowo-udowy biegnący na m. lędźwiowo-udowym. W przypadkach chorobowych ucisk moczowodu na ten nerw może wywoływać dotkliwe bóle promieniujące w kierunku jądra i uda. Mniej więcej na wysokości 4 kręgu lędźwiowego moczowód pod ostrym kątem krzyżuje na­czynia jądrowe lub jajnikowe, które biegną do przodu od niego, poniżej zaś w przej­ściu w część miedniczną moczowód krzyżuje naczynia biodrowe wspólne w blis­kości ich podziału; po stronie prawej miejsce skrzyżowania leży nawet zwykle nieco bardziej do przodu i prawy moczowód nie krzyżuje już naczyń biodrowych wspólnych tak jak lewy, lecz często naczynia biodrowe zewnętrzne; obustronnie moczowód prze­biega do przodu od tych naczyń. Naczynia okrężnicze lewe na drodze do okrężnicy zstępującej krzyżują od przodu lewy moczowód; przy odnajdywaniu go zachodzi obawa przecięcia tych naczyń. Moczowód prawy może prawie stykać się z ż. główną dolną. Z trzew do odcinka przynerkowego moczowodu przylega od przodu po stronie prawej część zstępująca dwunastnicy, po stronie lewej zgięcie dwunastniczo-jelitowe. Poniżej moczowód krzyżuje z prawa linię nasady krezki jelita cienkiego, z lewa linię nasady krezki okrężnicy esowatej. Po stronie prawej więc moczowód daje się odnaleźć powyżej i poniżej nasady krezki jelita cienkiego, przy czym należy odsunąć pętle jelita cienkiego względnie kiszkę ślepą, po stronie lewej — okrężnicę esowatą. Do odnale­zienia moczowodu lewego służyć może zwłaszcza zachyłek międzyesowaty, gdyż mo­czowód przebiega zwykle w tylnej ścianie zachyłka. Z dużym prawdo­podobieństwem moczowód daje się odnaleźć u dołu przy wejściu do miednicy małej, gdzie oddalony jest mniej więcej o 3 cm od wzgórka. Położenie części miednicznej. Z punktu widzenia topograficznego oprócz krótkiego odcinka śródściennego, o którym wspominaliśmy wyżej, w części miednicznej moczowodu możemy odróżnić odcinek ścienny przylegający do ściany miednicy malej i odcinek trzewny przylegający do pęcherza, choć długość obu tych części stale się zmienia zależnie od stanu wypełnienia pęcherza. Topografia części miednicznej jest obustronnie symetryczna z wyjątkiem miejsca skrzy­żowania z naczyniami biodrowymi, o czym mowa była poprzednio, i oczywiście różna u obu płci. U mężczyzny odcinek ścienny części miednicznej moczowodu przebiega do przodu od t. biodrowej wewnętrznej i przyśrodkowo od nerwu i naczyń zasłono­wych. Na poziomie kolca kulszowego odcinek ścienny przechodzi w odcinek trzewny, który kieruje się przyśrodkowo do dna pęcherza, gdzie styka się z górnym końcem pęcherzyka nasiennego; przed wejściem w ścianę pęche­rza, mniej więcej w połowie długości części trzewnej lub nieco bliżej końca, moczowód krzyżuje pod kątem prostym nasieniowód, który biegnie powyżej i do przodu od niego. W całym swym przebiegu u obu płci część miedniczną, podobnie jak część brzuszna, leży zaotrzewnowo, częściowo na bocznym i tylnym obwodzie zachyłka przy-odbytniczego otrzewnej. U kobiety odcinek ścienny moczowodu przebiega na ogół podobnie jak u mężczyzn, do przodu od t. biodrowej wewnętrznej i przyśrodkowo od nerwu i naczyń zasłonowych; w odcinku tym biegnie on również przyśrodkowo od t. macicznej oraz wzdłuż tylnego brzegu jajnika. Odcinek trzewny przechodzi przez przymacicze między obu blaszkami więzadła szerokiego macicy złączony z jego blaszką tylną i mniej więcej w odległości 2 cm od szyjki macicy krzyżuje t. maciczną, która teraz biegnie do przodu i ku górze od niego. Przebieg ten po obu stronach macicy przez luźną tkankę łączną bogatą w naczynia i węzły chłonne ma znaczenie praktyczne przy usuwaniu macicy. Dalej moczowód kieruje się do przodu i ku dołowi do swego ujścia na dnie pęcherza. Na tym odcinku styka się on z przednią ścianą po­chwy poniżej cieśni macicy, tak że zgłębnik wprowadzony do moczowodu daje się wyczuć badaniem przez pochwę, jak również dają się wyczuć kamienie nerkowe, które tu uwięzły. U obu płci stosunek moczowodu do odbytnicy jest luźny. Nawet wypełniona bańka odbytnicy zazwyczaj nie styka się z moczowodem nieznacznie od niego oddalona. Końcowy odcinek części trzewnej moczowodu u obu płci opleciony jest gęstym splotem żylnym co oczywiście ma znaczenie w zabiegach operacyjnych.