W swym rozwoju nerka występuje w trzech różnych postaciach, które jako trzy pokolenia wytwarzają się kolejno po sobie, zarówno pod względem miejsca jak i czasu powstania. Narządy te: przednercze (pronephros), pranercze (mesonephros) i nerka właściwa powstają z części mezodermy, które łączą somity z me-zodermą wyściełającą jamę ciała. Przewód pranercza uchodzi do steku. Nerka właściwa wytwarza się z pączka moczowodowego przewodu pranercza, z którego powstają: mo­czowód, miedniczka, kielichy nerkowe i cewki zbiorcze nerki, oraz z tkanki nerkotwórczej, z której powstaje wydzielnicza (i wchłaniająca) część kanalików nerkowych, tzw. nefrony. Na nerce odróżniamy powierzchnię przednią i tylną, koniec górny i dolny oraz wypukły brzeg boczny i brzeg przyśrodkowy, wklęsły w swej części środkowej, w której leży wnęka nerkowa (hilus renalis) prowadząca do zatoki nerkowej (sinus renalis). Przez wnękę wchodzą do nerki i wychodzą z niej kolejno od przodu do tyłu: ż. nerkowa, t. nerkowa i moczowód. Nerka położona jest zewnątrzotrzewnowo, otoczona łączno-tkankową torebką włóknistą (capsula fibrosa). Torebka ta składa się z zewnętrznej warstwy — błony włóknistej (tunica fibrosa) i wewnętrznej — błony podwłókniśtej czyli mięśniowej (tunica subfibrosa s. muscularis); ostatnia ściśle powleka nerkę i zrasta się z jej powierzchnią, pierwsza jest luźno złączona z błoną mięśniową. Z zewnątrz torebkę włóknistą obejmuje torebka tłuszczowa (capsula adiposa), położona w worku powięziowym, utworzonym przez powięź nerkową (fascia renalis). Położenie nerek w stosunku do szkieletu jest bardzo zmienne; na ogół możemy powiedzieć, że nerki leżą na wysokości 2 dolnych kręgów piersiowych i 3 górnych lędźwio­wych, górną częścią spoczywając na 11 i 12 żebrze. Nerka lewa leży przeważnie o 1/2 do 1 wysokości kręgu wyżej niż prawa. Wnęka nerki lewej leży na wysokości pierwszego kręgu lędźwiowego, prawej — drugiego. W pionowym położeniu ciała nerka opuszcza się o */2 do 1 kręgu. Powierzchnia tylna obu nerek w górnej L części przylega do przepony, poniżej do m. lędźwiowo-udowego, m. czworobocznego lędźwi oraz do rozścięgna początkowego m. poprzecznego brzucha. Powierzchnia przednia nerki prawej przylega do nadnercza, wątroby, części zstępującej dwunastnicy, zgięcia okrężnicy prawego i przeważnie do jelita cienkiego (czczego). Powierzchnia przednia nerki lewej styka się z nadnerczem, żołądkiem, śledzioną, trzustką, zgięciem lewym okrężnicy i pierw­szymi pętlami jelita czczego. Miąższ składa się z rdzenia nerki (medulla renis) i z kory nerki (cortex renis). Rdzeń występuje w postaci 10—20 piramid nerkowych (pyramides renales), wierzchołki których skierowane do wewnątrz tworzą brodawki nerkowe (papillae renales) objęte kielichami nerkowymi miedniczki, podstawy zaś graniczą z korą. Przeważnie parę piramid łączy się w jedną brodawkę. Na szczycie brodawki leżą otwory brodawkowe (foramina papil-laria) w liczbie 10—25 — ujścia kanalików nerkowych (przewodów brodawkowych). Z podstaw piramid w obręb kory w pewnych odstępach wnikają promienisto jaśniejsze prążki rdzenia tworząc promienie rdzeniowe (processus medullares). Kora tworzy nie tylko obwodową warstwę miąższu nerkowego, lecz w postaci słupów nerkowych wnika również między piramidy, końcem swym wpuklając się w zatokę nerkową. Rdzeń zawiera odcinki kanalików nerkowych biegnące prostolinijnie, kora — odcinki kręte; tworzą one labirynt kory. Piramida wraz z' pokrywającą ją na obwodzie korą stanowi płat nerkowy (lobus renalis). Nerka zbudowana jest podobnie do złożonego gruczołu cewkowego; każda cewka albo kanalik nerkowy (tubulus renalis) składa się z nefronu, części wydziełniczej (i wchła­niającej) oraz z cewki zbiorczej, części wyprowadzającej. W skład nefronu wchodzą: ciałko nerkowe (corpusculum renis) zbudowane z kłębka (glomerulus) i torebki kłębka (capsula glomeruli). Część główna, która rozpoczyna się odcinkiem krętym (kanalik kręty I rzędu, tubulus contortus I ordinis) i przechodzi w odcinek prosty (pars recta) sta­nowiący część początkową pętli Henlego składającej się z ramienia zstępującego i wstępu­jącego. Część cienka pętli Henlego. Część gruba pętli Henlego. Wstawka. Kłębek stanowi tętniczą siatkę dziwną (rete mirabile); do kłębka dochodzi naczynie dopro­wadzające (vas afferens), dzielące się w nim na naczynia włosowate i wychodzi naczynie odprowadzające (vas efferens). Kłębek tworzy ultraprzesącz (woda i inne drobnocząstecz-kowe składniki osocza krwi), który odpływa do komory ciałka nerkowego i następnie do dalszych części nefronu. Część główna składa się z charakterystycznych komórek kostkowych wysłanych rąbkiem szczoteczkowym. Część cienka pętli Henlego zbudowana jest z komórek płaskich, część gruba z komórek kostkowych podobnych do komórek części głównej, lecz nie mających rąbka szczoteczkowego. Wstawka tworzy kilka skrętów w obrębie labiryntu i stopniowo przyjmuje budowę cewki zbiorczej, do której uchodzi. Cewki zbiorcze czyli proste (tubuli recti) łączą się z sobą po dwie mniej więcej siedmio­krotnie w coraz większe cewki i krótkimi przewodami brodawkowymi (ductus papil-lares) uchodzą na brodawce nerkowej.