Szmer tarcia opłucnej zmienia się, stosownie do rozległości i stopnia zmian w zakresie opłucnej, od delikatnego trzeszczenia do szmeru przypominającego szelest jedwabiu lub podobnego do głośnego szmeru skrobania. Tarcie odnosi się do ograniczonej przestrzeni, jest powierzchowne, nasila się przy ucisku słuchawką, nie zmienia się przy kaszlu; wysłuchuje się go zarówno podczas wdechu, jak i w fazie wydechu, chociaż raczej ma ono skłonność do pojawia­nia się z przerwami niż do stałego występowania. Przeważnie jest ono wyraź­niejsze po stronie chorej w dolnej okolicy pachowej i tuż poniżej kąta łopatki. Tarcie opłucnowo-osierdziowe, najczęściej pojawiające się na lewym brzegu okolicy przedsercowej, charakteryzuje się szmerem zsynchronizowanym z ru­chami serca i związanym również z fazami oddechowymi. Pleuritis acuta (ostre zapalenie opłucnej). Cechy. Szmer tarcia wysłuchuje się po stronie chorej w ciągu kilku pierwszych dni choroby, po czym znika. Tarcie jest zwykle najwyraźniejsze podczas wdechu i przypomina trzeszcze­nia. W pierwszym okresie wysiękowego zapalenia opłucnej tarcie opłucnej jest bardziej nasilone i występuje na większej przestrzeni. Wraz z gromadze­niem się płynu tarcie opłucnej znika; pojawia się ono ponownie po wessaniu wysięku, przybierając wtedy czasem charakter szorstkiego skrzypienia. Pleuritis adhaesiva chronica (przewlekłe zrostowe zapalenie opłucnej). Ce­chy. Niekiedy wysłuchuje się szmer tarcia opłucnej; jest on głośny i przy­pomina skrzypienie skóry. Zrosty często nie powodują ani objawów podmio­towych, ani przedmiotowych. Tuberculosis pulmonum chronica (phthisis). Cechy. W okresie umiarkowa­nego zaawansowania choroby często wysłuchuje się tarcie opłucnej. Często trudno odróżnić trzeszczenia od delikatnych szmerów tarcia. Tarcie może pojawiać sią po stronie chorej lub po przeciwnej. Niekiedy wysłuchuje się delikatne skrzypienie zarówno nad górnymi, jak i nad dolnymi partiami płuc. Infarctus pulmonis (embolia pulmonum; thrombosis arteriae pulmonalis). Cechy. Jeśli zawał jest rozległy, można wysłuchać zlokalizowany szmer tarcia, pojawiający się w drugim lub trzecim dniu choroby i utrzymujący się około tygodnia. Pneumonia crouposa (płatowe zapalenie płuc). Cechy. Podczas gdy w okre­sie zwątrobienia czerwonego zwykle nie wysłuchuje się trzeszczeń, stwierdza się w tym czasie niekiedy tarcie opłucnej (podobnie jak i w innych okresach choroby). Mniej częste przyczyny. Tuberculosis miliaris acuta (gruzełki usadowione pod opłucną mogą powodować miękki, delikatny szmer tarcia); pneumonia caseosa et bronchopneumonia caseosa; pleuritis diaphragmatica (wyjątkowo słyszy się ostry szmer tarcia w okolicy przepony); abscessus subphrenicus (w okolicy wyrostka mieczykowatego); carcinoma hepatis; perihepatitis (nad prawą dolną częścią klatki piersiowej); perisplenitis; fractura costae; emphy­sema pulmonis interstitiale (wskutek urazu płuca); mediastinitis acuta; myco­sis pulmonum; pneumoconiosis (niekiedy); gangraena pulmonis; empyema pleurae streptococcicum (tarcie opłucnowo-osierdziowe); herpes zoster; absces­sus pulmonis; septicopyaemia; tumor mediastini; carcinoma pleurae; cholera asiática (odwodnienie opłucnej); ornithosis (bronchopneumonia peripherica); syndroma post valvuloplasticam valvularum mitralium; lupus erythematodes disseminatus; coma diabeticum; uraemia; pneumonia atypica primaria; emphy­sema pulmonum; bronchitis; tularemia; typhus abdominalis; morbus Picki; morbus rheumaticus; nephritis chronica; pericarditis; peritonitis (wskutek sze­rzenia się zapalenia); pleurodynia epidemicum; pancreatitis (rzadko); bronchie­ctasis; końcowe okresy chorób przewlekłych i osłabiających; polyarteriitis nodosa; fibrosis pulmonum interstitialis diffusa acuta; syndroma carcinoides.