Po zapoznaniu się z podstawowymi zagadnieniami dotyczącymi czyn­ności nerek i z istotą mechanizmów, od których zależy wytwarzanie mo­czu, trzeba z naciskiem podkreślić, że te wszystkie niezmiernie złożone zjawiska nie są jedynie wynikiem biernego działania praw chemicznych, fizycznych czy fizyko-chemicznych, ale ponadto podlegają bardzo sub­telnej i dokładnej regulacji ośrodkowego układu nerwowego. Byków pi­sze, że chociaż znamienną cechą współczesnych poglądów Cushnyego i Rehberga na złożoną czynność nerek jest ich oparcie o zjawiska fizyko­chemiczne, jednak i ta teoria nie mogła zadowalająco objaśnić wielu zja­wisk zachodzących w zdrowych nerkach, nie mówiąc już o stanach cho­robowych tego narządu. Co się tyczy zależności pracy nerek od wyższych pięter ośrodkowego układu nerwowego, to na ten temat mamy bardzo ograniczone wiadomości. Dokładne zrozumienie wpływu stanów patolo­gicznych będzie możliwe dopiero po uzyskaniu ściślejszych wiadomości 0 działaniu regulujących mechanizmów mózgowia na złożone czynności nerek. W każdym razie prace Bykowa i jego współpr. Bałakszynej, Boro-dawkina, Komendantów ej i in. — udowodniły ponad wszelką wątpliwość, że nerki 1) mają swoje przedstawicielstwo w korze mózgowej, 2) bardzo subtelnie odpowiadają na bodźce pochodzenia korowego i że można sto­sunkowo łatwo wytworzyć odruchy warunkowe zarówno dodatnie, jak 1 ujemne. Bykowowi i Aleksiejewowi-Berkmanowi udało się wywołać wa­runkową diurezę nawet w nerce pozbawionej połączeń nerwowych z resz­tą ustroju. Zdaniem wymienionych autorów dowodzi to istnienia mecha­nizmów nerwowo-humoralnych, przekazujących bodźce z kory mózgowej do efektora nerkowego za pośrednictwem układu nerwowego i gruczołów wydzielania wewnętrznego. Z drugiej strony Byków, Czernigowski i in. stwierdzili w obwodowych naczyniach krwionośnych, i chłonnych istnienie licznych receptorów, które przekazują bodźce chemiczne, mechaniczne i termiczne do ośrodkowego układu nerwowego i dzięki temu wywołują odruchowe impulsy wpły­wające na czynność narządów wewnętrznych. Znaczenie kory mózgowej dla wytwarzania tych impulsów i uruchamiania mechanizmów regulują­cych czynność narządów i układów ustroju, a więc i nerek (zwłaszcza jeżeli chodzi o wydalanie wody i soli oraz o gospodarkę kwasowo-zasa-dową), wynika wg Driagina stąd, że 1) bodźce powstające we wspomnia­nych receptorach naczyniowych wskutek zmian składu krwi dochodzą do ośrodków wcześniej aniżeli porcja krwi, która bodźce te wywołała, i wcze­śniej powodują odpowiedni odczyn wyrównawczy na obwodzie; 2) kora mózgowa jest daleko bardziej wrażliwa w stosunku do zmian fizyko-che­micznych krwi aniżeli inne obszary ośrodkowego układu nerwowego.