Uraz i zapalenie są naturalnie najczęstszymi przyczynami tkliwości owło­sionej skóry głowy, w których to przypadkach wykazanie etiologii i widoczne dowody czynią rozpoznanie względnie łatwym. Ponadto sprawa ta może być wynikiem: 1) miejscowej choroby skóry lub tkanek pod nią leżących; 2) zmian chorobowych w okolicach takich, jak oczy, zęby, nos, zatoki oboczne nosa, uszy lub szyja, i 3) zaburzenia psychosomatyczne. Zaburzenia psychosomatyczne (psychogenne). Cechy. Wrażliwość na ucisk w różnych miejscach jest cechą charakterystyczną zaburzeń psychosomatycz­nych; powinno odróżniać się ją od przeczulicy, która także może występować przy bardzo słabym dotyku. Obszary tkliwe są zwykle ograniczonych rozmia­rów. Czasami znajduje się je na głowie, lecz spotykane są o wiele częściej w innych okolicach (w okolicy pachwinowej, podsutkowej, nadbrzusza i grzbietu). Lues. Cechy. We wrodzonym lub nabytym kiłowym zapaleniu okostnej i w kilaku występuje miejscowa wrażliwość uciskowa skóry owłosionej głowy i czaszki. Neuralgia occipitalis. Cechy. Najczęściej znajdywanym wrażliwym punk­tem jest punkt potyliczny między koniuszkiem wyrostka sutkowatego i pierw­szym kręgiem szyjnym. Tępy ból przy ucisku pojawia się zwykle napadowo. Prowadzi to do tego, że cierpiący trzyma głowę w sztywnej pozycji. Tkliwość może być tak ostra, że zjeżenie się włosów prowadzi do powstania napadu. Thrombosis sinus lateralis. Cechy. Występuje tkliwość, ból i obrzęk wzdłuż przebiegu zatoki, od podstawy wyrostka sutkowatego do guzowatości poty­licznej. Jeżeli dochodzi do objęcia chorobą wyrostka sutkowatego i żyły szyj­nej, stają się one zwykle tkliwe. W wywiadzie — ropne zapalenie ucha środkowego; usta­nie cuchnącego wydzielania z ucha; dreszcze; gorączka; leukocytoza; bywa porażenie nerwu błędnego, językowo-gardłowego lub dodatkowego wskutek ucisku otworu dla żyły szyjnej (foramen jugulare). Tumor cerebri (guz mózgu). Może czasem występować miejscowa tkliwość na opukiwanie, jednak nie jest to pewny sposób umiejscowienia guza. Cza­sem ograniczenie bólu i wrażliwość do pewnego obszaru może przemawiać za obecnością usytuowanego w tym miejscu nowotworu. Mastoiditis (zapalenie wyrostka sutkowatego). Cechy. W ostrych przypad­kach niezwykle silny ból, obejmujący wyrostek sutkowaty i często całą stroną głowy, jest pierwszym objawem. Bólowi temu towarzyszy tkliwość oko­licy wyrostka sutkowatego na ucisk. 154. Abscessus cerebri (ropień mózgu). Cechy. W okresie utajenia lub remisji, kiedy zmniejsza się ból głowy, słabnie gorączka, a pacjent jest zmęczony, ospały i obojętny, opukiwaniem można wykryć istnienie zlokalizowanej tkli­wości nad siedzibą ropnia. Mniej częste przyczyny. Hydrocephalus; epilepsia Jacksoni; meningitis; haemorrhagia subarachnoidalis; meningioma; hemicrania ; neuralgia nervi trige­mini; herpes zoster; lupus erythematosus; sclerodermia; seborrhoea acuta; morbus Recklinghausen!; otitis media; rachitis; cephalalgia posttraumatica; arteriitis temporalis; glaucoma; iritis; sinusitis frontalis; spondylarthritis cervicalis; czyrak przewodu słuchowego zewnętrznego; wady refrakcji; cho­roby zęba.