Zasadnicze czucie smaku jest funkcją języka. Włókna z przednich dwóch trzecich języka przechodzą poprzez strunę bębenkową do jądra językowo--gardłowego, a włókna z tylnej jednej trzeciej trafiają w to samo miejsce, biegnąc z nerwem językowo-gardłowym. Korowy ośrodek smaku zlokalizo­wany jest w dolnym odcinku zakrętu zaśrodkowego (gyrus postcentralis). W warunkach prawidłowych język może odróżnić tylko smak słony, słodki, kwaśny i gorzki, nieskończoność innych wrażeń smakowych (poza powyż­szymi) opiera się w istocie na zmyśle węchu. Wobec tego utrata smaku właś­ciwego może wystąpić w chorobach samego języka, struny bębenkowej lub nerwu językowo-gardłowego czy też jądra tego nerwu. Ogólnie biorąc, grubo obłożony język wykazuje gorszą czynność smakową, ponieważ kubki smakowe są pokryte nalotami. Drażniące przyprawy również pogarszają odczuwanie smaku. U osób z wagotonią stwierdza się dużą grupę odruchowych spaczeń smaku, głównie pochodzenia żołądkowego. Pospolity ostry nieżyt nosa (rhinitis acuta simplex, coryza). Cechy. Obrzmienie błony śluzowej nosa z następowym jego zatkaniem prowadzi już we wczesnym okresie do spaczenia lub zniesienia czucia smaku i powonienia. W istocie podstawowe odczucia smakowe (smak słony, słodki, kwaśny i gorzki) są na ogół zachowane, ponieważ są one uwarunkowane unerwie­niem języka; natomiast spaczone lub zniesione zostaje odczuwanie nieskoń­czonej różnorodności smaków, zależne od sprawności powonienia. Ostry nieżyt nosa w przebiegu chorób zakaźnych. Cechy. We wczesnych okresach niektórych chorób zakaźnych, zwłaszcza odry i grypy, obrzęk błony Schneidera może upośledzić węch, a więc i smak. Zatkanie nosa. Ltcńy. Znaczne lub całkowite zatkanie nosa, niezależnie od przyczyny, może stać się powodem upośledzenia węchowej składowej od­czuwania smaku. Gorączka sienna (pollinosis). Cechy. Wiele osób cierpi wówczas na okre­sowe upośledzenie czucia smaku (to jest węchu i smaku); po często nawra­cających napadach stan ten może się utrwalić. Obwodowe porażenie nerwu twarzowego (paralysis nervi facialis periphe­rica). Cechy. Czucie smaku może być zniesione na przednich dwóch trzecich języka po stronie porażenia. W łagodnych przypadkach porażenia smak bywa zupełnie nieupośledzony wobec ograniczenia stanu zapalnego do gałązek nerwu, zaopatrujących twarz. Natomiast w cięższych przypadkach smak jest zwykle zniesiony już we wczesnym okresie choroby wskutek szerzenia się procesu zapalnego wzdłuż kanału kostnego z zajęciem struny bębenkowej. Porażenie nerwu trójdzielnego (paralysis nervi trigemini). Cechy. Czucie smaku w przednich dwóch trzecich języka po stronie porażenia jest upośle­dzone, ale nie zniesione całkowicie, tak że chory — aczkolwiek nie czuje pokarmu ani innych przedmiotów na tym odcinku języka — zachowuje silne odczucie smaku na tylnej części narządu. Mogą wystąpić objawy guza mózgu, porażenia opuszko­wego, wiądu, jamistości rdzenia lub zapalenia opon w okolicy podstawy czaszki; czasem przesuwanie żuchwy ku zdrowej stronie jest niemożliwe, a żuchwa zbacza ku stronie porażonej, gdy chory otwiera usta; znieczulenie odpowiedniej połowy twarzy i owłosionej części głowy, łącznie z rogówką i spojówką, połowicze znieczulenie języka; zmniejszone wydzielanie łez, śluzu z nosa oraz śliny po stronie porażenia; znieczulenie zębów po stronie porażo­nej ze skłonnością do ich wypadania. Nerwica i psychonerwica ineurosis et psychoneurosis). Cechy. Spaczenie smaku pochodzenia psychicznego (np. smak metaliczny, interpretowany jako trucizna) spotyka się często w stanach histerycznych, w pewnych spekula­cjach osobników z urojeniami prześladowczymi, w cyklotymiach (łagodne podniecenia i depresje) oraz w nerwicach. W niektórych psychozach otępien-nych może wystąpić skłonność do smakowania lub spożywania obrzydliwych substancji. Zatrucie rtęcią (intoxicatio hydrargyro). Cechy. Metaliczny smak w ustach, któremu towarzyszy ślinotok. Zatrucie bizmutem. Cechy. Podobne jak w zatruciu rtęcią (p. wyżej). Niestrawność (dyspepsia). Cechy. Może występować w ustach smak tak nie­przyjemny, że skłania do zasięgnięcia porady lekarskiej. Ropień płuca (abscessus pulmonis). Cechy. Nieprzyjemny smak towarzyszy odkrztuszaniu cuchnącej ropy. Zgorzel płuca (gangraena pulmonis). Cechy. Nieprzyjemny smak jest spo­wodowany przez intensywnie cuchnącą ropę, która jest odkrztuszana przez usta. Rozstrzenie oskrzeli (bronchiectasis). Cechy. Może występować nieprzyjem­ny smak, związany z odkrztuszaniem cuchnącej lub kwaśnej wydzieliny. Żółtaczka (icterus). Cechy. Chorzy mogą się skarżyć na gorzki smak w ustach. Ropotok zębodołowy (choroba Riggsa, pyorrhoea alveolaris). Cechy. Cza­sami chorzy skarżą się na nieprzyjemny smak w ustach, ale objaw ten w żadnym razie nie należy do częstych. Próchnica zębów (caries dentium). Cechy. Może występować nieco nieprzy­jemny smak w ustach, jeśli jama próchnicza jest duża i zawiera rozkładającą się .substancję. Padaczka (epilepsja). Cechy. Omamy smakowe mogą stanowić część aury padaczkowej (same lub w skojarzeniu z omamami węchowymi). Uszkodzenia zakrętu hakowego mózgu. Cechy, Mogą występować, napady („napady pochodzące z zakrętu hakowego") wskutek organicznych zmian w obrębie haka (glejak, guz przysadki, kiła, tętniak wrodzony, zakrzep tętnic itp.). W trakcie tych napadów zdarzają się epizody nieprzyjemnych, spaczo­nych, podmiotowych wrażeń smakowych lub zapachowych, którym może towarzyszyć stan pomroczny z reminiscencjami, lękiem, mlaskaniem wargami, ślinieniem się, żującymi ruchami szczęk, a niekiedy ze spluwaniem. Bywa utrata świadomości, w czasie której ramię przeciwległe do strony uszkodzenia wykonuje powoli, z rozmysłem, jak gdyby celowe ruchy. Po napadach może wystąpić przejściowa, obustronna, niecałkowita utrata smaku i węchu. V/ ra­zie zmian niszczących hak nigdy nie dochodzi do zupełnej utraty smaku lub węchu, albo obustronne upośledzenie nie należy do rzadkości. Czasem ogólne objawy guza śródczaszkowego; badanie rentgenowskie. Zatrucie jodem i bromem (iodismus et bromismus). Cechy. Czucie smaku może być upośledzone tak samo, jak w pospolitym ostrym nieżycie nosa. Mniej częste przyczyny. Porażenie nerwu językowo-gardłowego; zapalenie jamy ustnej; uszkodzenie pasma samotnego przez kiłę, guz, stwardnienie roz­siane, jamistość rdzenia lub zapalenie rogów przednich (całkowita lub jedno­stronna utrata smaku); uszkodzenie ciałka sutkowatego, drogi grzbietowej nakrywki i rogu Ammona; pospolity przewlekły nieżyt nosa; agnozja sma­kowa; porażenie opuszkowe; polip nosa; zanikowy nieżyt nosa; używanie leków (arsen, miedź, ołów, paraldehyd, wymiotnica, kozłek lekarski); wrzód dwunastnicy; ropniak opłucnej; schorzenia wątroby, schorzenia trzustki; zapa­lenie otrzewnej, zapalenie migdałków podniebiennych; dur plamisty; ospa; ciąża; zapalenie języka, choroby umysłowe; migrena (okresowo); zapalenie dziąseł; rak; kilak; jama gruźlicza; kilakowe zapalenie opon mózgowych; bło­nica; wiąd rdzenia.