Utrata wagi należy do pospolitych skarg. W wielu przypadkach przyczyna jest jasna, jak w chorobach gorączkowych, chorobach nowotworowych, w za­awansowanej gruźlicy, w głodowaniu z powodu braku pożywienia lub wsku­tek niemożności połykania oraz w wyraźnych błędach higienicznych i diete­tycznych. W innych przypadkach, w których pacjent chudnie bez innych określonych objawów, wnikliwe badanie może wykryć poważne dolegliwości w okresie początkowym, lub też zmiany utajone względnie głęboko usado­wione uszkodzenia. Używanie wyciągów z tarczycy powoduje utratę wagi ciała, a jodki, zwłaszcza podawane dożylnie (jodek sodu), działają podobnie. U niemowląt i dzieci niedożywienie jest częstą przyczyną utraty wagi lub niemożności chodzenia; wyłączając choroby organiczne, jest to zagadnienie wchodzące w zakres dietetyki. Dyspepsia (niestrawność). Cechy. Niestrawność — niezależnie od tego czy czynnościowa, czy organiczna — może powodować chudnięcie nie tyle wsku­tek upośledzenia trawienia lub przyswajania, co z powodu ograniczeń diete­tycznych podjętych przez chorego dla zapobieżenia dolegliwościom. Tuberculosis pulmonum chronica (przewlekła gruźlica płuc; phthisis). Cechy. Utrata wagi ciała jest wybitnym objawem. Utrata jest stopniowa i postępuje, jeśli choroba szerzy się. Utrata wagi jest szybsza w początkowym okresie choroby, gdy pacjent może tracić 1 do 1,5 kg tygodniowo, i zwykle pozostaje w stosunku wprost proporcjonalnym do nasilenia i trwania gorączki. W póź­niejszych okresach spotyka się krańcowe wychudnięcie. Kaszel; utrzymujące się rzężenia nad szczytem, zwłaszcza po kaszlu; upośledzenie ruchomości oddechowej jednego płuca; niewielka gorączka po południu; prątki Kocha w plwocinie; badanie radiologiczne. Carcinoma (ventriculi, pancreatis, coli, recti, hepatis itd.). Cechy. Wychud-nienie jest jednym z najczęstszych cech charakterystycznych choroby, ale nie zawsze powiększa się, a postępowanie dietetyczne, usunięcie zaparcia oraz optymizm chorego może powodować okresowy wzrost wagi ciała. Utratę wagi można obserwować na długo przed pojawieniem się charakterystycznych objawów raka, chociaż wyniszczenie jest późnym zjawiskiem. Morbus Graves-Basedowi (wole toksyczne rozlane pierwotne). Cechy. Utrata wagi ciała jest proporcjonalna do wzrostu szybkości przemiany ma­terii. W miarę zbliżania się przełomu utrata wagi może następować szybko, niekiedy nawet do 25 kg w ciągu kilku tygodni lub miesięcy. Cukrzyca oraz choroba Graves-Basedowa są jedynymi jednostkami chorobowymi, w których ma miejsce szybka utrata wagi ciała mimo dobrego apetytu. Diabetes mellitus. Cechy. Utrata wagi bywa wczesną wskazówką w cięż­szych przypadkach. Pomimo spożywania olbrzymich ilości pokarmów pacjent szybko chudnie. Ta utrata wagi pozostaje w pewnym stosunku do wzmożo­nego oddawania moczu; jeśli przy odpowiedniej diecie cukromocz zmniejszy się, pacjent może szybko zyskiwać na wadze. Jednak wielu chorych na cu­krzycę nie wykazuje wyraźnego wychudnienia. Icterus (żółtaczka). Cechy. Utrata wagi ciała jest często wyraźna u chorych na żółtaczkę niezależnie od jej przyczyn. Łues congenita (kiła wrodzona). Cechy. Dziecko może stale tracić na wadze, niekiedy aż do krańcowego wyniszczenia. Rysy twarzy są zaostrzone, twarz pomarszczona, o wyglądzie starczym, skóra o szczególnej barwie ziemistej (cale au lait). Marasmus. Cechy. Najbardziej stałym objawem jest ciągła utrata wagi aż do stanu krańcowego wyniszczenia. Wygląd starczy, skóra pomarszczona, kończyny wychudzone, brzuch wystający, zapadnięte skronie, zapadnięte cie-miączka, ręce szponowate. Często pacjent dosłownie przypomina „szkielet obciągnięty skórą". Niedokrwistość; ciepłota ciała poniżej normy (35,6°C lub niżej); ołowiana bladość; niekiedy uogólnione obrzęki; niestrawność; wy­mioty; czasem pleśniawki lub odleżyny; sztywność mięśni. Scorbutus. Cechy. Utrata wagi, postępujące osłabienie oraz bladość są wczesnymi objawami w podstępnie rozwijającym się gnilcu. Anorexia nervosa (jadłowstręt psychiczny). Cechy. Wychudnienie osiąga w tej chorobie stopień, jaki widuje się tylko w raku lub w czerwonce. Obecność ciężkich objawów nerwicowych; depresja psy­chiczna; niekiedy podniecenie lub niepokój; utrata apetytu; zwracanie pokar­mów i wymioty; ułożenie na boku z wyciągniętymi udami; skóra sucha i łusz­cząca się; brak czynnika organicznego. Peritonitis tuberculosa (gruźlicze zapalenie otrzewnej). Cechy. W postaci podostrej i przewlekłej utrata wagi i sił występuje wraz z rozwojem chorobv. Dysenteria (czerwonka bakteryjna). Cechy. Występuje znaczne wychudnie-nie. Główne objawy. Nagły początek; gorączka; ból w jamie brzusznej; częste stolce, początkowo śluzowe, później krwawe; bolesne parcie na stolec; prag­nienie; majaczenie; test serologiczny. Arthritis chronica primaria (gościec pierwotnie przewlekłyj.Cechy. Niedo­żywienie jest częste, zwłaszcza w bardziej zaawansowanych stadiach cho­roby, oraz gdy Wiele stawów uległo zajęciu przez ponownie zaostrzające się zapalenie. Tabes mesaraica (suchoty krezkowe). Cechy. Pacjenci są drobni, wychu­dzeni i niedokrwiści. Występowanie u dzieci; brzuch powiększony jak w bęb-nicy; biegunka z wolnymi stolcami; umiarkowana gorączka; osłabienie; nie­kiedy wyczuwalne przy palpacji węzły chłonne wewnątrz jamy brzusznej. Mniej częste przyczyny. Lues tertiaria; sprue; tuberculosis miliaris acuta; pneumonia caseosa; helminthiasis; psychoneurosis; inanitio acuta infantum; suppuratio chronica; obstructio ductus thoracici; lactatio prolongata; menin­gitis; myelitis; pellagra; cystis pancreatis; abscessus cerebri; carcinoma peri­tonei (przewlekłe wodobrzusze z postępującym wychudnieniem); tabes dor-salis; cirrhosis hepatis; alcoholismus chronicus; arteriosclerosis; morbus Addisoni; sarcoma; lymphosarcoma; leucaemia acuta seu subacuta; ankylo­stomiasis (karzełkowaty wzrost dzieci); amoebiasis; morbus Banti; cholera; coeliakia; morbus Hirschsprung!; gastritis chronica; morbus Moller-Barlowi; saturnismus; morbus Hodgkini; malaria; melancholia; menopausis, consti-patio habitualis; enteritis; morphinismus; stenosis oesophagi benigna seu maligna; cardiospasms; cachexia Simmondsi; myasthenia gravis; syndroma Wegeneri.