Lymphadenitis acuta (ostre zapalenie węzłów chłonnych). Cechy. Węzły chłonne są powiększone i tkliwe. W cięższych przypadkach skóra nad tymi węzłami chłonnymi ulega zaczerwienieniu, obrzmiewa i zrasta się z nimi, a węzły chłonne zrastają się w jedną masę, która w końcu rozmięka wskutek wytworzenia ropy. Obecność ostrego ogniska zakażenia w okolicy drenowa­nej przez te węzły. Lymphadenitis chronica simplex (przewlekłe i niepowikłane zapalenie wę­złów chłonnych). Cechy. Chociaż węzły chłonne są powiększone i niekiedy niebolesne, nie mają one skłonności do tworzenia zbitej masy lub do ropienia. Obecność jakiegoś źródła stałego podrażnienia w okolicy drenowanej przez te węzły chłonne. Mononucleosis infectiosa (gorączka gruczołowa). Cechy. Cechą charakte­rystyczną tej choroby jest powiększenie węzłów chłonnych, znacznie częściej tylnych szyjnych, ale często wszystkich węzłów chłonnych. Węzły są umiar­kowanej wielkości, odosobnione, nieco stwardniałe, nie ropiejące, a niekiedy są nieco tkliwe. Ból głowy, złe samopoczucie, uogólnione pobolewania oraz brak apetytu; często ból gardła (pharyngitis exsudativa, tonsillitis, gingivitis); gorączka (umiarkowana); splenomegalia (w 33°/o przypadków); niekiedy wy­kwity skórne (najczęściej plamiste lub plamisto-grudkowe w 5 do 20% przy­padków); różne postacie ogólne ze szczególnymi objawami: brzuszna — żółtaczka z hepatomegalią lub bez (w 6% przypadków), inne objawy zapala­nia miąższu wątroby (nienormalne wyniki prób czynnościowych wątroby o typie uszkodzenia miąższu), bóle w jamie brzusznej (zajęcie węzłów chłon­nych trzewnych), perisplenitis, pęknięcie śledziony (rzadko); z zajęciem układu nerwowego — niekiedy objawy zajęcia opon mózgowych, mózgu, ner­wów czaszkowych lub obwodowych, korzonków rdzeniowych lub rdzenia kręgowego; sercowe — myocarditis focalis oraz zmiany w obrazie elektro­kardiograficznym w nieobecności objawów klinicznych; płucne — objawy pneumonitis w 2,5% przypadków, sugerujące nietypowe zapalenie płuc; dane laboratoryjne: we wczesnym okresie leukopenia z granulocytopenia; na­stępnie leukocytoza z limfocytozą (w drugim tygodniu choroby), nieprawid­łowe postacie limfocytów; przyspieszenie odczynu opadania krwinek czerwo­nych, odczyn aglutynacyjny heterofilny (pozytywny w 60% przypadków w drugim tygodniu), niekiedy odczyny serologiczne nieswoiście dodatnie (w 3 do 10% przypadków); czasem znacznie podwyższone miano zimnych aglutynin, dodatnia tymolowa próba zmętnienia (w około 60% przypadków); zwykle wyzdrowienie po 5—10 dniach. Lymphadenosis leucaemica chronica (przewlekła białaczka limfatyczna). Cechy. Węzły chłonne są najczęściej powiększone w okolicy szyjnej, pacho­wej i pachwinowej. Wielkość ich waha się od kilku milimetrów do kilku centymetrów w przekroju; są one niebolesne przy palpacji, gładkie, umiarko­wanie swoiste i nie zrośnięte. Występowanie zwykle u mężczyzn po 40 roku życia; prze­wlekłość; powiększenie śledziony; często powiększenie wątroby; niekiedy na­silony świąd i wykwity o charakterze niesztowic; czasem początkowo objawy niedokrwistości (bladość, osłabienie, zmęczenie, duszność, kołatanie serca); czasem nienormalna skłonność do krwawień; niekiedy pigmentacja skóry lub umiejscowione skórne guzy białaczkowe; wyniki badań laboratoryjnych (leukocytoza — 30 000 do 100 000, przy czym 60 do 90% krwinek białych przypomina normalne małe limfocyty; ewentualnie niedokrwistość normo-cytowa normobarwliwa; trombocytopenia; zwiększenie podstawowej prze­miany materii). Sarcoidosis. Cechy. Obwodowe węzły chłonne są zwykle wyczuwalne w pewnym okresie w przebiegu tej choroby. Są one spoiste, niebolesne, odosobnione i przesuwalne; mogą one stawać się wydatne we wczesnych okresach choroby lub w czasie zaostrzeń. Występowanie zwykle w wieku między 20 i 40 rokiem życia; częściej u rasy czarnej ; utrata wagi, męcze­nie się i ogólne złe samopoczucie; objawy, które można uzależniać od zajęcia poszczególnych narządów: płuc — łagodny kaszel, duszność, rozedma, serce płucne, łagodny ból w klatce piersiowej; jagodówki i przyusznic — zapalenie jagodówki, bezobjawowe obrzmienie przyusznicy i innych gruczo­łów ślinowych z dokuczliwą z czasem suchością błon śluzowych jamy ustnej, porażenie typu Bella; oczu — zapalenie spojówek, guzki twardówki, zapa­lenie tęczówki, ziarniste zapalenie jagodówki, zrosty tęczówki z soczewką, zmętnienie ciała szklistego, chorioretinitis, zanik nerwu wzrokowego; 4) ser­ca — zaburzenia przewodnictwa, niemiarowości lub niewydolność krążenia pochodzenia sercowego; brzucha — splenomegalia, hepatomegalią; nie­kiedy zmiany skórne (małe odosobnione guzki lub naciekające płytki o odcie­niu sinawym); dane laboratoryjne (leukopenia, umiarkowana eozynofilia; nie­wielka monocytoza; przyspieszenie szybkości opadania krwinek czerwonych; hypergammaglobulinemia u 65% chorych, wzrost zawartości fosfatazy zasa­dowej w surowicy, hiperkalcemia); badanie radiologiczne (klatka piersiowa; wysztancowane pola w pośrednich i obwodowych paliczkach w 10% przy­padków); anergia przy próbie tuberkulinowej; odczyn Kveima. Lues (kiła; lymphadenitis syphilitica). Cechy. Węzły chłonne są twarde, odosobnione, nie zrastają się ze sobą ani ze skórą, nie przejawiają skłon­ności do ropienia i nie są ani bolesne, ani tkliwe. Powiększenie w pierwszym okresie ogranicza się do węzłów chłonnych anatomicznie związanych z owrzo­dzeniem; podczas drugiego okresu powiększenie węzłów chłonnych jest uogólnione, a węzły chłonne nadbloczkowe i karkowe zawsze ulegają zaję­ciu; w kile trzeciorzędowej spotyka się węzły chłonne zmienione kilakowato. Tuberculosis (lymphadenitis tuberculosa). Cechy. Powiększone węzły chłon­ne wykazują wyraźną skłonność do zrastania się ze sobą i ze skórą i do ule­gania zwyrodnieniu serowatemu, z wyjątkiem mniej częstej postaci uogólnio­nej hiperplazji. Powiększenie węzłów chłonnych postępuje i stopniowo obej­muje węzeł po węźle w grupie zajętej, co najczęściej zdarza się na szyi. Carcinoma (metastaticum). Cechy. Węzły rosną szybko i naciekają tkanki otaczające, łącznie ze skórą, mięśniami itd. Występuje znaczny ból, a bywa rozmiękanie z późniejszym wydzieleniem papkowatej substancji. Niektóre węzły mogą ulegać stwardnieniu i stawać się guzkowate. Główne objawy. Obecność pierwotnego nowotworu w obszarze drenowa­nym przez węzły chłonne lub nawet w pewnej odległości; biopsja. Lymphosarcoma et reticulosarcoma. Cechy. Powiększenie węzłów chłon­nych szyjnych, pachowych i pachwinowych jest najczęstszym i zwykle naj­wcześniejszym objawem choroby. Zajęte węzły są spoiste, odosobnione i nie-bolesne, chyba że występuje szybki wzrost lub nacieczenie okolicznych ner­wów. Początkowo zajęty może być jeden węzeł lub jedna grupa węzłów, lub też może dotyczyć kilku grup węzłów w tym samym czasie. Niekiedy węzły chłonne śródpiersiowe i zaotrzewnowe mogą być zajęte jako pierwsze z na­stępowymi objawami przedmiotowymi ucisku w śródpiersiu lub bólami grzbietu, czy też w jamie brzusznej. Choroba występuje między 40 i 60 rokiem życia i prze­ważnie dotyczy mężczyzn ; zmęczenie, brak ape­tytu, utrata wagi, uogólnione osłabienie (przy uogólnieniu choroby); objawy przedmiotowe zależą od okolicy, w której istnieją największe zmiany: śród-piersie — kaszel, ból zamostkowy, zaburzenia połykania, chrypka (zajęcie nervus laryngeus recurrens), zespół żyły głównej górnej; płuca — kaszel, duszność, niedodma, sinica, płyn w opłucnej (jednostronny, obustronny, często mlecz), nacieczenie płuc (guzkowe lub prosówkowe); żołądkowo-jelitowe (pierwotne lub wtórne) — opory w jamie brzusznej, wymioty krwawe lub stolce krwawe, ból, utrata wagi, przewlekła niedrożność, powiększenie wątro­by i śledziony (zwykle w późnym okresie choroby), niekiedy żółtaczka zapo­rowa; zaotrzewnowe — wewnątrz jamy brzusznej, plątanina oporów, nie­kiedy ból korzonkowy, czasem zespół żyły głównej dolnej, niekiedy nacie­czenie różnych narządów z odpowiednimi objawami przedmiotowymi (nerki, pęcherz, gruczoł krokowy, nadnercza); kości — uszkodzenia osteolityczne nierzadkie w mięsaku limfatycznym (kręgi, miednica, żebra, kość udowa), ból w zajętej okolicy, powiększenie zmienionej części kości; układ ner­wowy — ból, zachrypnięcie, zespół Homera, zaburzenia czucia, objawy przed­miotowe ucisku na rdzeń kręgowy (do porażenia poprzecznego włącznie); niekiedy objawy przedmiotowe zajęcia opon mózgowych; swędzenie; czasem guzkowate nacieczenia tkanki podskórnej lub skóry (guzki purpurowe; za­czerwienienie); czasem półpasiec; niedokrwistość; badanie bioptyczne zaję­tych węzłów chłonnych; badanie radiologiczne (klatka piersiowa, przewód żołądkowo-jelitowy, kręgi); badanie cytologiczne płynu z opłucnej lub z otrzewnej; czasem hipersplenizm (niedokrwistość hemolityczna, leukopenia, trombocytopenia — występuje oddzielnie lub łącznie, dodatni odczyn Coombsa). Morbus Hodgkini. Cechy. Węzły szyjne obrzmiewają zwykle jako pierw­sze, później pachowe i pachwinowe. Węzły są odosobnione, łatwo przesu-walne, niebolesne (chyba że wzrost jest szybki -— wtedy mogą być tkliwe), spoiste i gumowatej konsystencji, zrastają się w późnym okresie choroby. Masy te nigdy nie zrastają się ze skórą i nie powodują zaczerwienienia, owrzodzenia lub serowacenia. Mogą tworzyć olbrzymie masy. Początkowe zmiany chorobowe dotyczą śródpiersia oraz przestrzeni zaotrzewnowej z od­powiednimi do tego objawami (p. wyżej — lymphosarcoma i reticulosarcoma). Choroba pojawia się w wieku między 30 a 35 rokiem życia, przeważnie u mężczyzn ; brak apetytu, utrata wagi, nocne poty; gorączka (umiarkowana lub wysoka, albo nieregu­larna i utrzymująca się, z okresami bezgorączkowymi — o typie Pel-Ebsteina); częstoskurcz; niekiedy zwiększenie wrażliwości na zakażenie; objawy zależą od tego, w jakiej okolicy powstały największe zmiany (p. wyżej — lympho­sarcoma i reticulosarcoma); swędzenie (w 25% przypadków); niekiedy prze­barwienia, rybia łuska, złuszczające zapalenie skóry, półpasiec lub wyłysie­nie; biopsja węzłów chłonnych; badanie radiologiczne (klatka piersiowa, żó* łądek i jelita); dane laboratoryjne (niedokrwistość, liczba białych krwinek zmienna — najczęściej niewielka leukocytoza, eozynofilia (czasem), bywa trombocytopenia, przyspieszenie odczynu opadania krwinek czerwonych, nie­kiedy wzmożona zawartość globulin w osoczu). Mniej częste przyczyny. Lymphoma folliculare (lymphoblastoma gigantofolli-culare, morbus Brill-Symmersi); mycosis fungoides; histiocytosis (morbus Letterer-Siwe, morbus Schtiller-Christian-Handi, granuloma eosinophilicum); morbus Niemann-Picki; morbus Gaucheri; choroba kociego pazura; lympho­cytosis infectiosa; tularemia; trypanosomiasis; intoxicatio berylio; morbus Chagas; filariasis Bancrofti; hepatitis infectiosa acuta; hyperlipaemia fami-liaris idiopathica; kala-azar; myelosis leucaemica chronica (niekiedy umiar­kowana limfadenopatia); leucaemia subleucaemicum (aleucaemicum); leu­caemia lymphosarcomatosocellulare; leucaemia monocyticum; lymphadenosis leucaemica acuta; lupus erythematosus systemicus (w 50% przypadków); tre-ponematosis; poliomyelitis; brucellosis; niezróżnicowane ostre choroby układu oddechowego; dermatomyositis; uczulenie na leki (penicylina, sulfonamidy, chlorotetracyklina, streptomycyna, aspiryna, pochodne barbiturowe, dolan-tyna, tiouracyl, jodki, izoniazyd, apresolina, pochodne arsenu, bromki, prze­twory rtęci, pronestyl itd.); morbus tsutsugamushi (riketsjoza tropikalna); morbus Felty; morbus Stilli; uogólnione zakażenie skóry (rozległa czyracz-ność, wszawica, świerz itd.); melanosarcoma (przerzuty); sarcoma alveolare (przerzuty); morbus Kaposi; rubeola; pestis; anaemia haemolytica congenita Chauffard-Minkowski; morbus postsericus; variola; histoplasmosis; status lymphaticus (?); morbus rheumaticus; scarlatina; toxoplasmosis; anaemia haemolitica; macroglobulinaemia; morbus Chediak-Higashi.