Jako ostre wymioty określa się objaw występujący nagle i bez nawracają­cych napadów w wywiadzie chorobowym. Objaw ten jest godną uwagi cechą znamienną na początku niemal każdej ostrej choroby zakaźnej u dzieci, a u do­rosłych występuje głównie wtedy, gdy proces infekcyjny obejmuje przewód żołądkowo-jelitowy, wątrobę lub opony. W farmakopeach i podręcznikach toksykologii podaje się mnóstwo prostych i złożonych związków chemicznych, zatrucie którymi powoduje mdłości i wymioty. Ostre wymioty są wybitnym objawem w chorobie lokomocyjnej w skojarzeniu z zawrotem głowy wskutek zaburzenia równowagi. Po ostrym wstrząsie lub przerażeniu wymioty mogą występować jako objaw odczynu. Użycie tytoniu przez nie przyzwyczajonych bywa przyczyną bardzo ostrego napadu mdłości i wymiotów. Ogólne znieczulenie oraz leczenie naświetlaniami bywa częstą przyczyną mdłości i wymiotów. Appendicitis acuta (ostre zapalenie wyrostka robaczkowego). Cechy. Wy­mioty występują zwykle we wczesnych okresach napadu, ale zwykle w kilka godzin (trzy do czterech) po wystąpieniu bólu. Wielu chorych nie wymiotuje, ale ma uczucie nudności. Utratę apetytu lub jadłowstręt można uważać za to samo uczucie słabiej wyrażone; często ma ono to samo znaczenie w rozpoznawaniu. Każdy uprzednio zupełnie zdrowy człowiek, u którego nagle pojawia się brak łaknienia i skargi na bóle w jamie brzusznej, winien być szczegółowo zbadany celem wykluczenia ewentualnego zapalenia wry- rostka robaczkowego. Częste wymioty na początku napadu zapalenia wy­rostka robaczkowego oznaczają zwykle, iż wyrostek jest rozdęty i znajduje się po obwodowej stronie przewężenia lub złogu; sygnalizują one bezpośred­nie niebezpieczeństwo przedziurawienia. Częste wymioty później w przebiegu choroby oznaczają zwykle szerzenie się zapalenia otrzewnej. Ból, rozpoczynający się w środkowej części jamy brzusz­nej i lokalizujący w prawym dolnym kwadrancie brzucha; mdłości i wy­mioty zwykle dołączają się do bólu, nigdy go nie poprzedzając; umiarkowana gorączka; zaparcie; napięcie prawego mięśnia prostego brzucha; bolesność przy głębokiej palpacji w p. McBurneya; powierzchowna bolesność w pra­wym dole biodrowym; prawa kończyna dolna w półzgięciu; bywa podrażnie­nie pęcherza; leukocytoza wielojądrzasta (12 000 do 15 000); niekiedy wy­czuwa się opór (ropień); wzdęcie, zapaść, rozlana tkliwość przy palpacji (rozlane zapalenie otrzewnej). Peritonitis diffusa acuta (rozlane ostre zapalenie otrzewnej). Cechy. Wy­mioty początkowo niewielkimi ilościami treści — są wczesnym objawem. Wymioty pojawiają się przy niewielkim wysiłku lub mdłościach i wiążą się z bólami. Początkowo wymiociny zawierają* treść żołądkową, później żółć, a wreszcie składają się z rzadkiego płynu, nieco przypominającego kał. Rozlany ból w jamie brzusznej; zwykle jakieś pierwotne uszkodzenie zakaźne w wywiadzie lub obecnie (perforacja wrzodu; wyrostka robaczkowego, pęcherzyka żółciowego, zgorzeli jelita, zakażenie w obrębie miednicy); nagły początek z wymiotami i wstrząsem; gorączka; tętno przy­spieszone, początkowo drutowate, później nitkowate; zaparcie, rzadziej bie­gunka; facies hippocratica; ułożenie na grzbiecie z podciągniętymi kolanami; oddychanie powierzchowne o torze piersiowym; zapaść, małomocz; wyraźna leukocytoza. Gastritis acuta (ostry nieżyt żołądka; gastritis acuta mfectiosa; gastritis acuta suppurativa; gastritis exogenes; gastritis acuta corrosiva). Cechy. W ła­godnej postaci ostrego infekcyjnego zapalenia żołądka występuje brak ape­tytu, mdłości, wymioty oraz objawy niestrawności. W cięższych postaciach występują bolesne wymioty. Początkowo wymiociny składają się z pokar­mów; później są podbarwione żółcią i zawierają wiele śluzu. W gastritis purulenta seu suppurativa acuta występuje ciężki ból brzucha z powtarza­jącymi się epizodami wymiotów, które szybko prowadzą do odwodnienia. Wymiociny zawierają ropę. Gastritis toxica acuta rozpoczyna się. charakte­rystycznym paleniem w nadbrzuszu oraz dolegliwościami o różnym nasileniu, którym towarzyszą mdłości i wymioty w następstwie spożycia drażniących środków chemicznych, termicznych, mechanicznych lub bakteryjnych. W cięższych postaciach mdłości i wymioty nie poddają się leczeniu, a wy­miociny w końcu zawierają żółć. Gastritis corrosiva acuta jest skutkiem przyjęcia doustnie przypadkowo lub w celach samobójczych kwasów orga­nicznych lub mineralnych, bądź zasad lub różnych trucizn i przejawia się utrzymującymi się wymiotami. Wymiociny są krwawe i niekiedy zawierają fragmenty błony śluzowej. Gastritis infectiosa acuta: ostry początek, niekiedy go­rączka; zwykle zaparcie; suchy, pokryty bruzdami język; ból głowy; czasami majaczenia (w ciężkich przypadkach); bywa nasilony ból brzucha i niewielkie wzdęcie okolicy nadbrzusza oraz tkliwość przy palpacji; wymioty (początko­wo krwawe, później żółciowe); choroba trwa jeden do trzech dni. Gastritis suppurativa acuta: występuje jako powikłanie ropnicy lub wrzodu żołądka, częściej u młodych mężczyzn; ostry ból; wysoka gorączka; szybkie odwod­nienie; niekiedy żółtaczka; wymiociny zawierają Topę; prognoza poważna. Gastritis toxica acuta: w wywiadzie przyjęcie doustne czynnika wywołują­cego (alkohol, środek leczniczy, przejedzenie, zepsute pokarmy); ślinienie; biegunka; nieprzyjemny smak w jamie ustnej; w ciężkich przypadkach bywa krańcowe wyczerpanie, osłabienie i nie poddające się leczeniu mdłości i wy­mioty. Gastritis acuta corrosiva: w wywiadzie doustne przyjęcie szkodliwej substancji przypadkowo lub w celach samobójczych; uczucie dławienia; silny palący ból w jamie ustnej, gardle i żołądku; znaczne utrudnienie połykania; niekiedy objawy uszkodzenia toksycznego warg i jamy ustnej; tkliwość przy palpacji jamy brzusznej, wzdęcie i ból; czasami wstrząs, a niekiedy drgawki; wymioty krwawe, których badanie może wykazać rodzaj trucizny. Ileus acutus (ostra niedrożność jelit; intussusceptio; sr.rictura; carcinoma; volvulus; strangulatio herniae). Cechy. Wymioty pojawiają się po pewnym czasie, którego długość może zależeć od usytuowania miejsca niedrożności. Wymioty są gwałtowne i utrzymują się. Zawartość żołądka ulega wydaleniu jako pierwsza, później śluz, żółć i kał, który rozpoznaje się po zapachu i bar­wie. Wymioty występują tym wcześniej i są tym cięższe, im wyżej mieści się zapora. W zadzierzgnięciu jednak wymioty zawsze pojawiają się wcześnie. Nasilony ból o charakterze kolki w jamie brzusznej; za­paść z niską ciepłotą ciała; szybkie, słabo napięte tętno, zimny pot, suchy język i pragnienie; zupełne zaparcie po początkowym wypróżnieniu; brzuch początkowo nie zmieniony, później wzdęty, ciastowaty lub napięty; zmienna bolesność przy palpacji (często niewielka); bywa widoczna perystaltyka; nie­kiedy we wgłobieniu wyczuwa się walcowaty opór. Enterocolitis acuta (ostry nieżyt jelita cienkiego i grubego; enteritis, viralis acuta; gastroenteritis acuta). Cechy. W razie jednoczesnego zajęcia żołądka (gastroenteritis acuta), szczególnie częstego u dzieci, objawy podrażnienia żołądka mogą przeważać, a nawet przesłaniać objawy nieżytowe ze strony jelit. U dziecka wymioty mogą zaczynać się równocześnie lub nieco wcześ­niej niż biegunka. Nawet w razie braku nieżytu żołądka mogą występować mdłości, dolegliwości w nadbrzuszu, a niekiedy wymioty. Wymiociny zawie­rają zwykle mleko (u niemowląt) lub nie strawione pokarmy, niekiedy znaczne ilości jasnego płynu, a czasem śluz podbarwiony żółcią. Wymioty mogą znikać po kilku godzinach lub utrzymywać się. Ostry początek; ból (od nieokreślonej dolegliwości do ostrej kolki); bywa tkliwość w okolicy okrężnicy (jeśli jest ona zajęta); brak apetytu, język obłożony, pragnienie; czasami gorączka; bywa zapaść; wzdęcie brzucha oraz bębnica różnego stopnia; kruczenie; biegunka (bardziej zazna­czona przy zajęciu okrężnicy); cuchnące wolne lub płynne stolce (śluz i krew w nieżycie jelita grubego, jaśniejsze zabarwienie w nieżycie jelita cienkiego). Cholelithiasis (kamica żółciowa). Cechy. Wymioty często towarzyszące ostremu napadowi kolki żółciowej. Nephrolithiasis (kamica nerkowa; kolka nerkowa). Cechy. Wymioty wystę­pują podczas ostrego napadu, któremu towarzyszy zapaść. Cholecystitis acuta (ostre zapalenie pęcherzyka żółciowego). Cechy. Mdłości i wymioty o różnej ostrości mogą występować od początku napadu. Wymiotom często towarzyszą mdłości; zawsze utrzymują się one nieprzer­wanie. Uraemia (mocznica). Cechy. W mocznicy objawy ze strony żołądka i jelit często włączają się nagle. Niekiedy występują nie poddające się leczeniu wy­mioty, a przyczyna ich jest zupełnie nie ustalona. Napady mogą być poprze- dzone przez mdłości i kojarzyć sią z biegunką. Ból głowy, mdłości oraz wy­mioty w wielu przypadkach znajdują się wśród wczesnych objawów zasad­niczych. Alcoholismus acutus (ostre zatrucie alkoholem). Cechy. Wymioty mogą pojawiać się wcześniej; towarzyszą im mdłości i zawrót głowy. Insufficientia circulatoria chionica cardiaca (przewlekła niewydolność krą­żenia pochodzenia sercowego). Cechy. Mdłości i wymioty są często wybit­nym objawem w przypadkach, które nie reagują lub źle reagują na naparst­nicę. Intolerantia digitalis (nieznoszenie naparstnicy). Cechy. Mdłości, wymioty oraz biegunka mogą pojawiać się w kilka dni po podaniu dużych dawek. Niektóre osoby wymiotują niemal bezpośrednio po doustnym przyjęciu tego leku. Zwykle wymioty występują tylko po masywnych dawkach, a poprzedza je brak apetytu. Różne postacie niemiarowości sercowej (niemiarowość za­tokowa, skurcze przedwczesne oraz tętno bliźniacze, częściowy lub całkowity blok serca, prawdziwy rytm węzłowy); bóle głodowe; biegunka; małomocz; stopniowa poprawa po odstawieniu leku. Glomerulonephritis diifusa acuta (ostre rozlane zapalenie kłębków nerko­wych). Cechy. Mdłości i wymioty często pojawiają się na początku choroby, szczególnie u dzieci. Migrena. Cechy. Mdłości i wymioty przeważnie towarzyszą ostrym na­padom. Apoplexia cerebri sanguínea (krwotoczny udar mózgu). Cechy. Mdłości i wymioty mogą od początku towarzyszyć udarowi, a wraz z bólem głowy są najczęstszym objawem poprzedzającym. Fractura cranii (złamanie czaszki). Cechy. Jeśli ma miejsce ucisk mózgu wskutek krwotoku wewnątrzczaszkowego lub przez wgniecioną blaszkę kost­ną, wymioty mogą występować w okresie podrażnienia; towarzyszą im nie­kiedy takie objawy, jak: ból głowy, zawrót głowy, niepokój, majaczenia, drgawki, szum w uszach, zwężenie źrenic, tarcza zastoinowa, zwolnione tętno, przyspieszenie oddychania oraz podwyższone ciśnienie krwi. Intoxicatio alimentaris (zatrucie pokarmowe). Cechy. Najczęstszym rodza­jem zatrucia pokarmowo-bakteryjnego jest zatrucie pokarmem zakażonym gronkowcami; cechuje się ono występowaniem mdłości i wymiotów w jedną do sześciu godzin po spożyciu zakażonego pokarmu. Po wystąpieniu wymio­tów pojawia się krótka ulga w cierpieniu, ale wymioty wkrótce znowu po­wracają. Wymiociny mogą zawierać krew. U niektórych chorych wymioty i biegunka mogą być jedynymi objawami. Okres braku apetytu może nastę­pować po ostrym epizodzie; mogą mu towarzyszyć mniej częste napady mdłości, wymiotów oraz biegunki trwające jedną do czterech godzin. W za­truciu pokarmami zakażonymi salmonelami okres inkubacji jest znacznie dłuższy niż to ma miejsce w zatruciu pokarmami zakażonymi gronkowcami, wynosząc na ogół od 6 do 72 godzin. Mdłości i wymioty mogą pojawiać się, ale podstawowymi objawami są kurcze brzucha, biegunka i bolesne parcie oraz gorączka i krańcowe wyczerpanie w ciężkich przypadkach. Występowanie u kilku osób, które spożyły ten sam po­karm; nagły początek; przeważnie ból w jamie brzusznej o charakterze kolki; biegunka bez śluzu; ból głowy,- zimne poty; zmienna ciepłota ciała; badanie kału na posiew,- wykazanie obecności enterotoksyny w posiewie. Commotio cerebri (wstrząśnienie mózgu). Cechy. Okres reakcji może rozpo­czynać się drgawkami lub częściej niewielkimi ruchami kończyn i wymio­tami. Fancreatitis haemorrhagica acuta (ostre krwotoczne zapalenie trzustki). Cechy. Pojawiają się tu gwałtowne ciężkie i częste mdłości i wymioty, ale nigdy kałowe. Atrophia hepatis flava acuta (ostry żółty zanik wątroby). Cechy. Wymioty niekiedy krwawe są stałym objawem. Żółtaczka z wymiotami, zmniejszeniem objętości wątroby i obecnością leucyny oraz tyrozyny w moczu tworzą cha­rakterystyczny, niemożliwy do pomylenia zespół objawów. Febris flava (żółta febra). Cechy. Podrażnienie żołądka występuje od rze­czywistego początku choroby, a wymiociny zawierają treść żołądka, a póź­niej śluz oraz szarawy płyn. W trzecim okresie choroby wymioty stają się silniejsze, a w ciężkich przypadkach charakteryzują się obecnością krwi (czarne wymiociny). Mniej częste przyczyny. Diverticulitis acuta; crisis in decursu hyperthyreo-idismi; allergia; labyrynthitis acuta; morbus Menieri; trichinosis; morbus Weili; amoebiasis acuta; dysenteria; pertussis; cholera; meningitis tubercu-losa; meningitis cerebrospinalis,- encephalitis; toxaemia gravidarum; embolia cerebri; thrombosis cerebri; commotio medullae spinalis; sinus-thrombosis; botułismus; thrombosis seu embolia mesenterica; cystjtis acuta; hepatitis acuta,- myocarditis acuta; occlusio seu insufficientia arteriae coronariae; cystis ovarii (ruptura seu torsio); pelveoperitonitis; infarctus lienis seu renis; zatru­cie (lub idiosynkrazja) środkami przeciwbólowymi, estrogenami, chlorkiem amonu, apomorfiną, akonityną, apresoliną, antypiryną, pochodnymi arsenu, amfetaminą, BAL'em, sublimatem, butazolidyną, kantarydyną, kokainą lub jej pochodnymi, miedzią, kolchicyną^, emetyną, alkaloidami sporyszu, alko­holem etylowym, jodkami, wymiotnicą, żelazem, ołowiem, środkami prze-ciwmalarycznymi, pochodnymi rtęci, grzybami, iperytem azotowym, niko­tyną, pochodnymi opium, PABA, PAS, pronestylem, chininą, chinidyną, sali­cylanami, streptomycyną, sulfonamidami, sulfonami, siarkocyjankami, ureta-nem, pochodnymi ksantynowymi, czterochlorkiem węgla; kwasica cukrzycowa; perforatio acuta ulceris peptici; perihepatitis gonococcica acuta; wyczerpanie cieplne; morbus postsericus; gastrectasia acuta; pancreatitis acuta; hepatitis infectiosa acuta; osteomyelitis acuta; syndroma Budd-Chiari.