Zwykłe przekrwienie spojówek, znane jak suchy nieżyt, jest często spo­wodowane podrażnieniem miejscowym, jak np. przez kurz, przemieszczone rzęsy, dym papierosa, gazy drażniące, zimny wiatr, gorąco i silne światło. Może on także być spowodowany przez wady refrakcji, zaburzenia równowagi mięśni ocznych, zapalne stany nosa, nadczynność gruczołów tarczkowych lub niedobór ryboflawiny. Stwierdza się przekrwienie, głównie spojówki powie­kowej, któremu towarzyszy światłowstręt, nieznaczne łzawienie i uczucie gorąca i pieczenia oczu. Objawy te nasilają się przy pracy wzrokowej. Ostre zakaźne zapalenie spojówek (coniunctivitis epidemica acuta). Cechy. Cała spojówka jest silnie nastrzyknięta, powieki znacznie obrzęknięte i czer­wone, czasami występują małe wybroczyny. Choroba ijest zwykle obustronna, zaraźliwa, ze skłonnością do występowania w pewnych porach roku. Gęsta, kleista wydzielina śluzowo-ropna; uczucie gorąca, ciężkości powiek; charakter zakaźny; czas trwania od 4 do 10 dni; obecność pneumokoków lub pałeczek Kocha-Weeksa w rozmazach. Ostre nieżytowe zapalenie spojówek (coniunctivitis acuta). Cechy. Spojów­ka powiek (zwykle obustronnie, a także załamka) jest żywoczerwona i obrzęk­nięta. Przeważnie spotyka się także nieznaczne przekrwienie spojówki gał­kowej, ale w ciężkich przypadkach przekrwienie to może być znaczne, z obrzę­kiem i małymi wybroczynami spojówkowymi oraz z obrzękiem powiek. Wodnista, śluzowa lub śluzowo-ropna wydzielina; swędze­nie, bolesność i światłowstręt, pogarszające się wieczorem; czas trwania — kilka dni. Przewlekle nieżytowe zapalenie spojówek (coniunctivitis chronica). Cechy. Spojówka powiek jest zaczerwieniona i rozpulchniona. Przewlekły przebieg; nieznaczna wydzielina; swędzenie, palenie, bolesność i uczucie suchości, silniejsze wieczorem; uczucie ciężkości i zamykania się powiek; zapalenie brzegów powiek i łzawienie. Rzeżączkowe zapalenie spojówki u dorosłych (coniunctivitis gonorrhoica). Cechy. Spojówka powiek i załamka jest intensywnie obrzęknięta, zaczerwie­niona i nierówna; w ciężkich przypadkach może być pokryta błonami. Wystę­puje znaczny obrzęk, zaczerwienienie i napięcie powiek. Choroba jest zwykle jednostronna. W wywiadzie zakażenie; zmiany ogólne; przekrwienie i obrzęk spojówek; silny ból oka; tępy ból w okolicy brwi i skroni; wydzie­lina początkowo śluzowa, później obfita i ropna; często owrzodzenie rogówki; okres trwania od 10 dni do 2 tygodni; obecność gonokoków w rozmazie. Rzeżączkowe zapalenie spojówek u noworodków (blennorrhoea neonatorum). Cechy. Początkowo stwierdza się nieznaczne zaczerwienienie spojówki, po czym gwałtownie występuje znaczny poduszkowaty obrzęk powiek z silnym przekrwieniem i obrzękiem spojówki. Zwykle zajęte są oba oczy. Cierpienie spowodowane jest przeważnie przez gonokoki, ale spotyka się także przy­padki innego pochodzenia. Występowanie w 2—3 dni po urodzeniu; w wywiadzie rzeżączka u matki; obfita wydzielina ropna o zabarwieniu żółtym lub zielono--żółtym; tworzenie się rzekomych błon; czas trwania od 6 do 8 tyg.; obecność gonokoków w rozmazie. Pryszczykowe zapalenie spojówek (coniunctivitis phlyctenulosa). Cechy. Stwierdza się jeden lub kilka małych, szarawych pryszczyków wielkości mniej więcej ziarna prosa (1—2 mm) na spojówce lub rogówce, często w rąb­ku. Każdy z tych pryszczyków jest otoczony polem przekrwienia. Występowanie u dzieci źle odżywionych i chorych na gruźlicę; łzawienie; zapalenie brzegów powiek, kurcz powiek; światłowstręt; występowanie rzutami; pryszczyk trwa przez kilka dni i goi się bez pozosta­wienia trwałych zmian; skłonność do nawrotów. Urazowe zapalenie spojówek (coniunctivitis traumatica). Cechy. Stwierdza się przekrwienie spojówki powiekowej spowodowane obecnością ciała obcego lub też urazem. W wywiadzie uraz. Zapalenie spojówek spowodowane promieniami pozafiołkowymi i energią promienistą. Cechy. Objawy są takie jak w ostrym nieżytowym zapaleniu spojówek, lecz zwykle silniej jest zaznaczona bolesność, łzawienie, światło­wstręt i dolegliwości powiekowe. Może wystąpić powierzchowne owrzodzenie rogówki. Obecność czynnika etiologicznego (przebywanie na śniegu, oparzenie lampą kwarcową, narażenie na działanie łuku elektryczngo, lub sil­nego łuku świetlnego, niedostateczna osłona przed promieniami X lub pro­mieniami radu); powierzchowne owrzodzenie rogówki. Zapalenie tęczówki (iritis). Cechy. Zawsze występuje nastrzyknięcie około-rąbkowe i w tym obrębie może być mniej lub bardziej zaznaczone przekrwie­nie spojówki. Ból; światłowstręt; łzawienie; upośledzenie widzenia; tę­czówka obrzęknięta, o zatartym rysunku, zamazana; źrenica zwężona, słabo reagująca, szarawa, o nieregularnych zarysach; zmętnienie płynu komory przedniej; mogą być pyłkowate osady na błonie Descemeta. Ostra jaskra (glaucoma acutum). Cechy. Spojówka gałkowa jest znacznie przekrwiona i obrzęknięta, powieki są obrzęknięte. Jaglica (trachoma, grudkowe zapalenie spojówek). Cechy. Spojówka tarczki i załamka jest zaczerwieniona, zgrubiała i nierówna z powodu przerostu i two­rzenia się grudek. Spojówka gałkowa jest często nieznacznie przekrwiona. Może, choć nie zawsze, występować światłowstręt, łzawie­nie, swędzenie i palenie, ból i zaburzenia widzenia; można stwierdzić obrzęk powiek, zwężenie szpary powiekowej, opadnięcie powiek, wydzielinę śluzowo-ropną; obecność jagieł na spojówce powiekowej, która z czasem ulega zbli-znowaceniu. Astenopia (ból oczu). Cechy. Stwierdza się przekrwienie spojówki i brzegów powiek. Łuszczka (pannus). Cechy. Jest to nowo utworzona tkanka, zawierająca na­czynia, które zwykle obejmują górną część rogówki. Zajęta część rogówki jest zamglona, szarawa i nieprzezierna, jej powierzchnia jest nierówna i unaczy-niona, naczynia krwionośne pochodzą z naczyń spojówki w okolicy rąbka. Ostre zapalenie woreczka łzowego (dacryocystitis acuta). Cechy. Części po­wiek i spojówki, przylegające do zmienionego zapalnie woreczka łzowego, stają się czerwone, obrzęknięte i nacieczone; stan ten może przypominać różę. Katar sienny. Cechy. Może być tylko zwykłe przekrwienie spojówki powie­kowej ze łzawieniem i światłowstrętem, lub nawet może wystąpić ostre nie­żytowe zapalenie spojówek. Występowanie sezonowe (zwykle w okresie zapylania); napady kichania; ból głowy; łzawienie; wodnista, obfita, stała wydzielina z nosa; ogólne osłabienie; może wystąpić kaszel; stwierdzenie uczulenia przy pomocy testów skórnych. Odra (morbilli; wysypkowe zapalenie spojówek). Cechy. Do objawów cha­rakterystycznych należy wystąpienie ciężkiego kataru z zaczerwienieniem oczu i powiek, łzawieniem, światłowstrętem, kichaniem i wyciekiem z nosa oraz kaszel. Ostre zapalenie śluzówki nosa (pospolite przeziębienie; ostry nieżyt nosa). Cechy. W ciężkich przypadkach może wystąpić nastrzyknięcie spojówki. Czasami stwierdza się nieżytowe zapalenie spojówek. Krztusiec (pertussis). Cechy. W okresie nieżytowym u dziecka występują objawy zwykłego przeziębienia z niewielką gorączką, przekrwieniem oczu, wydzieliną z nosa i kaszlem pochodzenia oskrzelowego. W czasie napadu kaszlu spojówka staje się obrzęknięta, mogą wystąpić wybroczyny podspojów-kowe i wytrzeszcz gałek ocznych. Grypa (influenza). Cechy. Przy typowym przebiegu w czasie choroby wy­stępuje katar i stwierdza się przekrwienie spojówek; może wystąpić ostre nieżytowe zapalenie spojówek. Mniej częste przyczyny. Przewlekłe zatrucie arsenem; zatrucie jodem; pora­żenie nerwu twarzowego; przerost migdałków podniebiennych; zapalenie opon mózgowych; newralgia nerwu trójdzielnego; zapalenie opony twardej; zapale­nie nadtwardówki; zapalenie twardówki; zapalenie spojówek, wywołane przez infekcję grypową; pneumokokowe zapalenie spojówek; płonica; ospa wietrz­na; ospa; ropne zapalenie spojówek, występujące u młodych dziewcząt; nieżyt wiosenny spojówek; grudkowe zapalenie spojówek; guzkowe zapalenie spo­jówek; zapalenie spojówek typu Parinaud; naczyniak; zapalenie mózgu typu St. Louis; kątowe zapalenie spojówek; trądzik różowaty; nieżytowe zapalenie spojówek u noworodków; błoniaste zapalenie spojówek (dyfterytyczne i in­nego pochodzenia); zapalenie spojówek w tularemii; gruźlicze zapalenie spo­jówek; uczuleniowe zapalenie spojówek; dur brzuszny; dur plamisty; żółta febra; zespół Stevens-Johnsona (erythema multiforme bullosum).