Amblyopia jest objawem określającym upośledzenie widzenia, odczuwane przez pacjenta. Termin ten jest zwykle używany dla określenia obniżenia ostrości wzroku, nie dającego się wytłumaczyć zmianami stwierdzanymi w oku lub błędem refrakcji. W niniejszym rozdziale, zatytułowanym „zamglenie widzenia", omówimy zmiany zależne zarówno od stanu oka, jak i ogólne, przy czym najpierw rozważymy przyczyny ze strony oczu. Astenopia (ból oczu, astenopia akomodacyjna, mięśniowa, neurasteniczna). Cechy. Po pracy z bliska, czasami nawet krótkotrwałej, występuje zamglenie widzenia i zatarcie szczegółów druku. Astygmatyzm. Cechy. Zawsze występuje różnego stopnia obniżenie ostrości widzenia zarówno do dali, jak i do bliży, zależnie od wielkości i rodzaju astygmatyzmu; najmniejsze jest przy astygmatyzmie prostym, większe przy astygmatyzmie złożonym, a największe przy mieszanym. Zwykle występuje znacznego stopnia amblyopia, zwłaszcza po pracy z bliska. Krótkowzroczność. Cechy. Występuje niewyraźne widzenie na odległość; widzenie z bliska jest dobre. Objawy astenopii występują po pracy z bliska. Starczowzroczność (presbyopia). Cechy. Osobnik z presbyopią jest zmu­szony do czytania, szycia i wykonywania innych rodzajów pracy, wymaga­jącej dobrego widzenia z bliska, z odległości większej niż normalnie; z odsu­nięciem się punktu bliży wzrokowej ponad normalną odległość druk staje się niewyraźny, a mały druk może być czytany tylko z wielkim wysiłkiem. Występowanie po 40 r. życia; astenopia, widzenie na od­ległość Tiieupośledzone. Ostre zapalenie spojówek. Cechy. Jeśli wydzielina przykrywa rogówkę, to może wystąpić zamglenie widzenia. Na plan pierwszy wysuwają się jednak inne objawy subiektywne, takie jak: światłowstręt, palenie i swędzenie po­wiek, ciężkość powiek, kłujący ból w oku i tępa bolesność w okolicy łuku brwiowego i skroni. Miąższowe zapalenie rogówki. Cechy. Zależnie od nasilenia sprawy choro­bowej stwierdza się mniejsze lub większe upośledzenie widzenia. Ustępuje ono stopniowo w miarę cofania się zmian chorobowych. Zmętnienie rogówki. Cechy. Jeśli zmętnienie znajduje się w części przed-źrenicznej, to występuje upośledzenie widzenia w stopniu zależnym od inten­sywności zmętnienia. Nawet delikatne zmętnienia powodują znaczne zaburze­nia widzenia na skutek rozpraszania światła. W wywiadzie zapalenie lub wrzód rogówki; obecność mgiełki, plamki lub bielma rogówki. Ostre zapalenie tęczówki (i zapalenie ciałka rzęskowego). Cechy. Chory uskarża się na upośledzenie widzenia, którego stopień zależy od zmętnienia płynu komory przedniej, osadów w obrębie źrenicy i na błonie Descemeta, a czasami od przejściowej krótkowzroczności i astygmatyzmu. Wysiękowe zapalenie naczyniówki (chorioiditis exsudativa). Cechy. Wy­stępują zaburzenia widzenia: obniżenie ostrości wzroku, spowodowane mętami w szklistce, zniekształcenie obrazów i obniżenie lub utrata widzenia w części pola widzenia, odpowiadającej umiejscowieniu ogniska wysiękowego. Zapalenie wspólczulne oka (ophthalmia sympathica). Cechy. Przy pracy z bliska występuje zamglenie widzenia. Jeśli zapalenie postępuje, obniżenie ostrości wzroku nasila się i często dochodzi do ślepoty. Obecność poprzedzającego, towarzyszącego zapalenia pourazowego drugiego oka; światłowstręt; łzawienie; tkliwość w okolicy ciałka rzęskowego, nastrzyknięcie okołorogówkowe; osady na błonie Desce­meta; powiększona głębokość komory przedniej; zwężenie źrenicy; podwyż­szone ciśnienie śródgałkowe; przy postępowaniu sprawy chorobowej może do­łączyć się wytwórcze zapalenie błony naczyniowej, zapalenie naczyniówki i siatkówki, męty w szklistce, zmętnienie soczewki, odwarstwienie siatkówki i zanik gałki ocznej. Jaskra (glaucoma). Cechy. Z każdym atakiem obniżenie widzenia pogłębia się, aż w końcu dochodzi do ślepoty. Zamglenie widzenia występuje również przy patrzeniu w dal (przyp. tłum.). Zaćma (cataracta). Cechy. Występuje obniżenie ostrości wzroku, którego stopień zależy od umiejscowienia i rozległości zaćmy. Jest ono większe przy centralnym i rozlanym zmętnieniu, a mniejsze przy zmętnieniach obwodo­wych. Przy zmętnieniach centralnych pacjent widzi najlepiej w obniżonym oświetleniu, co się tłumaczy rozszerzeniem źrenicy. Upośledzenie widzenia po­stępuje w miarę rozwoju zaćmy, aż w końcu pozostaje jedynie poczucie światła. Zapalenie siatkówki (retinitis). Cechy. Występuje obniżenie ostrości wzroku różnego stopnia zależnie od ciężkości i rozległości zmian wysiękowych, lecz zwykle znaczne. Często spotyka się jednocześnie inne zaburzenia wzrokowe. Wewnątrzgałkowe zapalenie nerwu wzrokowego (papillitis). Cechy. Ostrość wzioku może być nie zmieniona lub upośledzona. Zwykle upośledzenie widze­nia jest niejednakowe w obu oczach. Pogorszenie ostrości wzroku może wy­stąpić nagle lub nasilać się powoli. Zanik nerwu wzrokowego (atrophia n. optici). Cechy. Występuje obniżenie ostrości wzroku różnego stopnia, od nieznacznego zamglenia do całkowitej ślepoty; jeśli zanik jest obustronny, zwykle w jednym oku ostrość wzroku jest bardziej obniżona niż w drugim. Występują także inne zaburzenia widze­nia, jak koncentryczne zwężenie pola widzenia, najpierw dla barw, a potem dla kształtów, zmniejszenie poczucia światła, czasami mroczki i ślepota na barwy. Migrena. Cechy. W przypadkach niedowidzenia obniżenie ostrości wzroku jest zwykle przejściowe i może występować jako mroczek centralny, niedo­widzenie połowicze, lub ślepota jednooczna, rzadziej jako niedowidzenie poło­wicze kwadrantowe lub mroczek okrężny. W niektórych przypadkach stwier­dza się przymglenie lub zniesienie górnych lub dolnych części pola widzenia. Okresowe, jednostronne bóle głowy, głębokie i pulsujące, nudności i wymioty, usposobienie dziedziczne; często ulga po zażyciu prepa­ratów ergotaminy. Amblyopia toksyczna (neuritis retrobulbaris chronica). Cechy. Występuje stopniowe obniżanie się ostrości wzroku i zamglenie widzenia, przy czym chory widzi lepiej wieczorem, a zaburzenia wzrokowe są bardziej zaznaczone w jasnym oświetleniu. Występowanie u mężczyzn w wieku średnim lub starszych; w wywiadzie nadużywanie tytoniu, alkoholu lub innych środków toksycznych (chloral, ołów, arsen, paprotka samcza, alkohol metylowy, dwusiarczek węgla, tal, nitrobenzol); w wywiadzie niedobór witamin; mroczek środkowy dla barwy czerwonej i zielonej; początkowo nieznaczne przekrwienie tarczy; w późniejszych okresach zblednięcie skroniowej części tarczy; poprawa, trwałe upośledzenie widzenia lub ślepota. Niedowidzenie wrodzone (amblyopia congenita). Cechy. Nazwą tą określa się różnorodne zaburzenia widzenia, obecne od urodzenia, zazwyczaj bez odpowiadających zmian na dnie oka, chociaż czasami stwierdza się zblednięcie tarczy nerwu wzrokowego lub złogi barwnika w plamce żółtej. Może wystę­pować mroczek nieznacznego stopnia lub mroczek bezwzględny całkowity, albo tylko dla barw. Zwykle zajęte jest tylko jedno oko, w którym często stwierdza się jednocześnie nadwzroczność wysokiego stopnia i astygmatyzm, przy czym wyrównanie szkłami nie daje realnej poprawy widzenia. Zatrucie alkoholem metylowym. Cechy. Do objawów ocznych należy znaczne upośledzenie widzenia, obwodowe zwężenie pola widzenia i bez­względny mroczek centralny; często dochodzi do ślepoty. Niedowidzenie w histerii. Cechy. Do najczęściej spotykanych objawów wzrokowych należy obniżenie ostrości wzroku i koncentryczne zwężenie pola widzenia. Pole widzenia dla barw nie odpowiada stosunkom spotykanym w oczach normalnych. Może wystąpić mroczek środkowy, okrężny lub niere­gularny, a także niedowidzenie połowicze. Objawy oczne w histerii zwykle dotyczą jednego oka. Objawy nerwicy, często ze znieczuleniem połowiczym po zajętej stronie. Niedowidzenie z nieczynności (amblyopia ex ancpsia). Cechy. Upośledzone widzenie, przypisywane nieużywaniu oka, może wystąpić z powodu przeszkód dla promieni świetlnych w przejściu do siatkówki (wrodzone zmętnienia ro­gówki, zaćma wrodzona itp.) lub w oku zezującym od wczesnego dzieciństwa, co powoduje brak włączenia oka do aktu widzenia. Niedowidzenie pourazowe. Cechy. Po ciężkich urazach głowy, zwłaszcza w okolicy potylicznej i w okolicy wyrostka kątowego zewnętrznego kości czo­łowej, występuje czasami upośledzenie widzenia, przyczyną mogą być także urazy w obrębie rdzenia kręgowego po wypadkach kolejowych oraz uderze­nie w okolicy ponadbrwiowej, unerwionej przez nerw nadoczodołowy. Pato­geneza nie jest jasna, lecz chodzi tu prawdopodobnie o wylew krwi do osło­nek nerwu wzrokowego. Niedowidzenie w zatruciu chininą. Cechy. Głównym objawem ocznym w za­truciu chininą jest ślepota, która może być całkowita lub częściowa, przejścio­wa lub trwała. Trwałą ślepotę spotyka się niezmiernie rzadko, ale trwałe obniżenie ostrości wzroku nie należy do rzadkości. Często występuje bardzo znaczne zwężenie naczyń siatkówki i bladość tarczy nerwu wzrokowego. Niedowidzenie odruchowe. Cechy. Obniżenie ostrości widzenia przypisuje się czasami ciężkim krwotokom (poporodowy, wrzód żołądka lub dwunastnicy, krwioplucie, krwawienie z nosa itp.) i obwodowym zaburzeniom krążenia, spowodowanym innymi czynnikami. Kurza ślepota (nyctalopia functionalis). Cechy. Jest to zaburzenie'czynności siatkówki, często wrodzone, dotyczące adaptacji wzroku do ciemności, przy którym występuje upośledzenie widzenia w obniżonym oświetleniu i zwęże­nie pola widzenia, zwłaszcza dla barwy niebieskiej. Stan ten jest także cha­rakterystyczny dla pewnych postaci zaniku nerwu wzrokowego, zwłaszcza w barwnikowym zwyrodnieniu siatkówki i przy awitaminozie ,,A". Ślepota dzienna. Cechy. Ostrość wzroku jest lepsza we mgle lub w obni­żonym oświetleniu niż przy jasnym świetle. Występowanie w niedowidzeniu toksycznym, przy zmętnie­niach soczewki i rogówki, w zapaleniu siatkówki z mroczkiem centralnym, w bielactwie, kolobomatach tęczówki i naczyniówki, przy braku tęczówki. Choroba Raynauda. Cechy. Czasami spotyka się przejściowe niedowidzenie, spowodowane skurczem naczyń siatkówki. Niedowidzenie w zimnicy. Cechy. Występuje w jednym lub obu oczach bez zmian na dnie, trwa przez kilka godzin lub dni i zwykle ustępuje po leczeniu. Mniej częste przyczyny. Dziedziczna ataksja móżdżkowa; zatrucie bromem; zatrucie rtęcią; skrzydlik (jeśli przykrywa rogówkę); pterygoclonus; mięsak naczyniówki; zapalenie pajęczynówki w okolicy skrzyżowania nerwów wzro­kowych; ostre pozagałkowe zapalenie nerwu wzrokowego; zakrzep żyły środ­kowej siatkówki; symulacja; zatrucie arsenem; idiotia familiaris amaurotica; niedowidzenie z olśnienia; cukrzyca; zatrucie tryparsamidem; mocznica; scho­rzenia kory wzrokowej; niedotlenienie; retinoblastoma; rzucawka; awitami­noza ,,B".