Samoistne lub patologiczne złamania są to złamania kości z przyczyn, które w zwykłych okolicznościach nie mogłyby spowodować takiego uszkodzenia. Oznacza to więc zawsze istnienie podłoża w postaci poważnych zaburzeń miejscowych lub ogólnych, które naruszyły całość kości. Należy odróżniać przypadki złamania wskutek nadmiernego wysiłku mięśniowego od przypad­ków złamania samoistnego. Osteoporosis. Cechy. Złamania samoistne są częste, zwłaszcza w obrębie szyjki kości udowej, a ponieważ zrzeszotnienie wykazuje skłonność do wyraź­niejszego występowania w obrębie kręgosłupa i miednicy niż w pozostałej części szkieletu, złamanie kompresyjne jednego lub więcej kręgów jest częst­sze niż samoistne złamanie kości długich. Istnienie czynników etiologicznych (p. niżej „mniej częste przyczyny"); prawidłowa zawartość wapnia, fosforu i fosfatazy alkalicznej w surowicy; czasem zwiększone Wydalanie wapnia w moczu; badanie radio­logiczne; p. także str. 662'. Carcinoma osteolyticum metastaticum. Cechy. Złamanie samoistne wystę­puje nierzadko. Rak piersi, nerki lub tarczycy; w kończynie ból i obrzmie­nie; w zakresie kręgosłupa ból grzbietu i bóle korzonkowe, nasilające się przy kichaniu, kaszlu, nachylaniu się itp.; niekiedy wysoki poziom wapnia w surowicy, zwiększenie wydalania wapnia w moczu, przy prawidłowej za­wartości fosforu w surowicy; badanie radiologiczne. Sarcoma osteogenes. Cechy. Samoistne złamania spotyka się nierzadko. Rachitis (krzywica). Cechy. Kości stają się niezwykle miękkie i nie tylko ulegają wygięciu, lecz również łamią się częściowo, podobnie jak zielona ga­łązka. Osteomalacia. Cechy. Kości wyginają się z niezwykłą łatwością i mogą cza­sami pękać samoistnie. Takie złamania są z reguły raczej niecałkowite niż zupełne. W ostrych przypadkach choroby może wystąpić znaczne zniekształ­cenie wszystkich kości, zwłaszcza kręgosłupa, klatki piersiowej i miednicy. Obecność czynnika etiologicznego (zmniejszenie wchłania­nia jelitowego wapnia i witaminy D — nieodpowiednia dieta, stolce tłuszczo­we jak., w przewlekłym zapaleniu trzustki i w zespole sprue, oporność na witaminę D; wzmożone wydalanie wapnia z moczem — niewydolność kana­lików nerkowych, włączając zespół Fanconiego i samoistną hiperkalcinurię; nienormalnie szybkie osadzanie się wapnia i fosforu w szkielecie, pojawiające się w następstwie usunięcia gruczolaka przytarczyc); ból i tkliwość kości; ból grzbietu z „zapadaniem" się kręgów lub bez; osłabienie mięśniowe; bywa samoistna tężyczka w razie niedoboru wapnia; niekiedy biegunka, stolce tłusz­czowe i objawy niedoboru witamin rozpuszczalnych w tłuszczach, jeśli stan ten jest pochodzenia żołądkowo-jelitowego; czasem kamienie nerkowe, ropo-mocz, krwiomocz, aminoaceturia i kwasica metaboliczna, jeśli zmiany są po­chodzenia nerkowego; zawartość wapnia w moczu wzrasta lub maleje zależ­nie od etiologii; badanie radiologiczne. Tabes dorsalis (wiąd rdzenia). Cechy. Istnieje prawdopodobieństwo samo­istnych złamań. Występują one nagle bez jakichkolwiek przyczyn wyzwa­lających lub w wyniku błahego urazu. Nie występuje ból, a trzeszczenie moż­na wywołać bez wiedzy chorego. Zrastanie jest opóźnione, tworzą się nienor­malnie duże ilości kostniny. Dolne kończyny są najbardziej podatne na zła­manie. Paralysis progressiva. Cechy. W późnym okresie choroby, kiedy pacjent znajduje się w łóżku, kości ulegają zanikowi, stają się kruche i ulegają zła­maniu wskutek niewielkich i skądinąd niedostatecznych przyczyn. Fragilitas ossiuin (osteogenesis imperfecta; osteopsathyrosis congenita; osteo­psathyrosis; osteopsathyrosis tarda; choroba Vorlika; choroba Lobsteina; cho­roba Spurywaga). Cechy. Często występują wielokrotne złamania rozmaitych kości z wyraźnie błahych przyczyn, łamaniom towarzyszy zaledwie niewielki ból. Kości zrastają się powoli z wytworzeniem małej ilości kostniny i zwykle z pewnym następowym zniekształceniem. Skłonność wrodzona lub rodzinna; niebieskie twardówki; głuchota z powodu uszkodzenia nerwów; bywa zniekształcenie czaszki (zmniej­szenie rozmiaru górno-dolnego z wypukłościami w okolicy obu skroni i po­tylicy); prawidłowa zawartość wapnia i fosforu w surowicy oraz normalna albo nieco zwiększona zawartość fosfatazy zasadowej; badanie radiologiczne. Mniej częste przyczyny. Osteoporosis (zanik z nieczynności); okres po prze-kwitaniu (zrzeszotnienie kości); niedorozwój jajników (zrzeszotnienie kości); niedożywienie (zrzeszotnienie kości); cukrzyca (zrzeszotnienie kości); nad­czynność tarczycy (zrzeszotnienie kości); nadmiar witaminy C (zrzeszotnienie kości); zespół Cushinga (zrzeszotnienie kości); akromegalia (zrzeszotnienie kości); leczenie kortykosterydami (zrzeszotnienie kości); eunuchoidyzm (zrze­szotnienie kości); Senilitas (zrzeszotnienie kości); sclerosis multiplex; gumma-ta ossium; hemiplegia; echinococcus; scorbutus Barlowi; scorbutus; myeloma multiplex; osteosclerosis (fragilitas generalisata); osteitis fibrosa cystica gene­ralisata; osteitis fibrosa cystica disseminata; morbus Ollieri; reticuloendothe-liosis systemica; syringomyelia; sclerosis lateralis amyothrophica; osteomye­litis pyogenes chronica; osteitis deformans (choroba Pageta); chloroma; mor­bus Friedreichi; paralysis infantum; zatrucie fosforem; ropień durowy kości; duża pojedyncza torbiel kości długich.