Wziernikowanie daje nam często cenne informacje diagnostyczne. Dla leka­rza ogólnie praktykującego największą wartość diagnostyczną przedstawiają zmiany naczyniowe siatkówki i szereg chorób, zwanych ogólnie zapaleniem siatkówki. W tych ostatnich zmianach występuje zwykle różnego stopnia obniżenie ostrości wzroku, najczęściej znaczne; zwężenie pola widzenia lub mroczki; zmiany kształtu przedmiotów (mikropsja, makropsja i metamorfopsja); zmniejszenie poczucia światła; uczucie przeszkody w oku; czasami światło-wstręt, a bardzo rzadko ból. Cierpienie jest zwykle obustronne. Poniżej będą rozpatrywane wyłącznie ogólne przyczyny chorobowe. Samoistne nadciśnienie tętnicze (hypertensio arterialis). Cechy. Praktycznie w każdym przypadku występują wcześniej lub później zmiany naczyniowe siatkówki. Do zmian tych należy uogólnione zwężenie naczyń z poszerzonym refleksem, nieregularność światła i objawy ucisku na skrzyżowaniach tętnic z żyłami. Nierzadko występują zmiany w siatkówce, które mogą być okre­sowe. Zmiany w siatkówce w ciężkiej postaci „łagodnego" nadciśnienia tętni­czego charakteryzują się występowaniem rozsianych na dnie „kłębków waty" i wybroczyn, a także nieznacznym, mniej lub bardziej uogólnionym obrzękiem siatkówki, w którym w późnych okresach mogą się pojawić delikatne puńkci-kowate, białe ogniska wysięku. W tak zwanym nadciśnieniu złośliwym na dnie oka pojawia się jeszcze obrzęk tarczy nerwu wzrokowego różnego stop­nia, od nieznacznego przekrwienia i zatarcia granic aż do uniesienia na kilka dioptrii. Wysięk w okolicy plamki żółtej może układać się w postaci mniej lub bardziej całkowitej gwiazdy. Zmiany w siatkówce w przebiegu nadciśnie­nia tętniczego nie wskazują bezwzględnie na zajęcie nerek. Początek choroby zwykle między 30 i 40 r. życia; z reguły znaczne wahania ciśnienia tętniczego przez szereg miesięcy lub lat, z później­szym ustaleniem się ciśnienia na wysokim poziomie. W ciężkich przypadkach bóle głowy w okolicy potylicznej; przerost serca; zgrubienie tętnic promie­niowych; czasem objawy niedomogi serca, niewydolności nerek lub zmian mózgowych. Zapalenie nerek. Cechy. Zmiany w siatkówce występują zwykle tylko w tych postaciach zapalenia nerek, w których współistnieje nadciśnienie tęt­nicze lub niedokrwistość znacznego stopnia. Zmiany w siatkówce spotyka się rzadko w nerczycy i w ostrym, rozlanym zapaleniu kłębków nerkowych. W przewlekłym zapaleniu kłębków nerkowych zmiany w siatkówce występują często. We wczesnych okresach stwierdza się jedynie obrzęk siatkówki z pojedynczymi wybroczynami. W miarę postępowania choroby naczynia siat­kówki ulegają zwężeniu i stwardnieniu, pojawiają się płomykowate wybro­czyny i ułożone w postaci gwiazdy lub wachlarza białe plamki w plamce żółtej i w okolicy tarczy. Często stwierdza się obniżenie ostrości wzroku. W zaawansowanych okresach przewlekłego zapalenia nerek obraz dna oka przypomina zmiany, stwierdzane w późnych okresach nadciśnienia tętniczego, i bywa określany jako retinitis albuminurica. Zmiany na dnie oka w zatruciu ciążowym. Cechy. Na obraz zmian na dnie oka składa się skurcz tętniczek z obrzękiem siatkówki, a często także obu­stronne odwarstwienie siatkówki. Stan taki występuje najczęściej u pier­wiastek, zwykle w końcowych miesiącach ciąży, i ma tendencję do ustępo­wania po rozwiązaniu, jednak w następnych ciążach mogą wystąpić nawroty. Jeśli skurcz tętniczek trwa przez czas dłuższy lub jeśli powstanie przewlekła niewydolność nerek, to stwierdza się na dnie oka zmiany określane jako reti­nitis albuminurica. Kiła. Cechy. W postaci nabytej zmiany w siatkówce spotyka się w okresie drugim, w czasie pierwszego lub drugiego roku. W kile wrodzonej po ustą­pieniu miąższowego zapalenia rogówki spotyka się dość często zmiany w siat­kówce. Zapalenie siatkówki występuje na ogół z jednoczesnym zapaleniem naczyniówki, a często także z zapaleniem tęczówki. W postaci nabytej stwier­dza się rozsiane na dnie oka szarawe ogniska z barwnikiem i pyłkowate męty w tylnym odcinku ciałka szklistego. W kile wrodzonej stwierdza się ołowiowe zabarwienie dna oka z rozsypanymi plamkami barwnika różnego kształtu i czerwonawożólte lub szare albo białe plamki, najwyraźniej zaznaczone na obwodzie dna oka. Cukrzyca. Cechy. Zmiany w siatkówce występują jako objaw późny u osób starszych. Na dnie oka stwierdza się liczne, okrągłe, punkcikowate wybro-czynki oraz rozsypane, małe, jasne, białe plamki w plamce żółtej i jej okolicy. Dla retinopatii cukrzycowej są też charakterystyczne tętniaki naczyń wło­sowatych. Stwardnienie tętnic. Cechy. Można stwierdzić uogólnione zwężenie światła tętnic siatkówki bez jednoczesnego skurczu i przymglenie lub brak odblasku tętnic zamiast jego zaakcentowania, które występuje w nadciśnieniu tętni­czym samoistnym. Niedokrwistość złośliwa. Cechy. Często spotyka się zmiany w siatkówce. Dno oka i tarcza nerwu wzrokowego są bardzo blade. Stwierdza się liczne wybroczyny z białym środkiem, nitkowate zwężenie tętnic i rozszerzenie żył. Bywają nieliczne białe ogniska, nie stwierdza się figur gwiaździstych. Może dojść do utraty widzenia. Białaczka. Cechy. W białaczce zmiany w siatkówce są częste. Stwierdza się liczne wybroczyny i białe lub żółte ogniska. Naczynia są znacznie rozszerzone i wężykowate. Dno oka może mieć wygląd blady. Ostrość wzroku może, ale nie musi być obniżona. W niektórych przypadkach obniżenie ostrości wzroku może być najwcześniejszym objawem. Idiotismus amauroticus familiaris. Cechy. Zmiany w siatkówce są charak­terystyczne. W plamce żółtej stwierdza się ciemnoczerwone ognisko otoczone szarawobiałym polem. Później występuje zanik nerwu wzrokowego. Występowanie rodzinne i dziedziczne (zwłaszcza często u Żydów); zaburzenia psychiczne (odiotyzm), niedowłady, częściowa, a na­stępnie całkowita ślepota; uwiąd i śmierć (zwykle w drugim roku życia). Mniej częste przyczyny. Zimnica; niedokrwistość; przewlekłe zatrucie oło­wiem; posocznico-ropnica; plamica; hemofilia; gnilec; żółtaczka; nadmierne krwawienie miesiączkowe; krwawe wymioty; tętniak tętnicy głównej lub szyjnej; płonica,wada serca; zatrucie fosforem; miejscowe schorzenie naczyń siatkówki i naczyniówki; samoistne zapalenie siatkówki; wybroczyny do siatkówki u noworodków; zmiany w siatkówce spowodowane wycięciem tę­czówki w jaskrze; zator tętnicy środkowej siatkówki; zwyrodnienie barwni­kowe siatkówki; zakrzep żyły środkowej siatkówki; odwarstwienie siatkówki; zakrzep zatoki jamistej; lupus erythematosus disseminatus; posocznica; gruź­lica (Periphlebitis retinae); wysiękowe zapalenie siatkówki (choroba Coatsa); retinitis circinata; rozrostowe zapalenie siatkówki; grypa; czerwienica; dur powrotny; zakażenie ogniskowe; złamanie kości czaszki; ostre zgniecenie klatki piersiowej; bakteryjne zapalenie wsierdzia; tarcza zastoinowa; wylew podpajęczynówkowy; krztusiec; wymioty; bezpośredni uraz gałki ocznej; roz­ległe oparzenie skóry; zatrucie chininą; tętniak tętniczo-żylny siatkówki; tęt­niaki prosowate; niedokrwistość aplastyczna; agranuloeytoza; zespół angio-spastyczny oczno-uszny; ropowica oczodołu; choroba Hippla (angiomatosis retinae); denga; wstrząs insulinowy; choroba Raynauda; zespół Sturge-Webera; bruceloza; Periarteriitis nodosa; padaczka (w czasie aury i napadu); zator tłuszczowy; ostre surowicze zapalenie opon mózgowych (wybroczyny); ostra, samoistna porfiria; przetaczanie krwi (wybroczyny); ropień mózgu (wybro­czyny); arachnoiditis opticochiasmatica (wybroczyny); niedokrwistość sier-powatokrwinkowa; dur plamisty; dermatomyostitis; choroba Pageta; choroba posurowicza; choroba bez tętna; zarostowe zapalenie naczyń.