ZMIANY SKÓRY SKRZYDEŁEK NOSA, NOSA I POLICZKÓW
Rumień (erythema). Cechy. Rozlane zaczerwienienie skóry znikające przy ucisku, bez zgrubienia czy uniesienia skóry.
W wywiadzie narażenie na działanie ciepła lub zimna, promieni słonecznych lub promieni rentgenowskich, uraz lub miejscowe podrażnienie (środki chemiczne, mydła); czasem po nieznacznym oparzeniu.
Łojotok (seborrhoea oleosa). Cechy. Nos przybiera wygląd nadmiernie tłusty, a często jest brudnawy wskutek przylegania kurzu. Gruczoły łojowe mogą być siedliskiem ciemno zabarwionych korków lub wydobywa się z nich oleista wydzielina. Powierzchowne naczynia krwionośne okolicy nosa bywają rozszerzone. Zwykle występują zaskórniki w postaci wałeczków z tłustej łojowej substancji, często z czarnymi końcami, które zatykają ujścia przewodów łojowych. Można je łatwo usunąć przy pomocy paznokci lub w inny sposób.
Trądzik różowaty (acne rosacea). Cechy. Zajęty obszar, zwykle nos i okolica twarzy w pobliżu nosa, mają zabarwienie ciemnoczerwone; naczynia są rozszerzone, skóra zgrubiała i pagórkowata; współistnieją zmiany trądzikowe. W rozwiniętych przypadkach nos może się stać nadzwyczaj duży i zraziko-waty; stan ten nosi nazwę guzowatości nosa.
Przewlekły przebieg; zwykle brak dolegliwości podmiotowych.
Trądzik pospolity (acne vulgaris). Cechy. Trądzik nosa jest zwykle częścią sprawy toczącej się w innych okolicach twarzy lub ciała. Ma miejsce skupianie się małych grudek, krostek i zaskórników.
Występowanie między 15 a 30 rokiem życia; w wywiadach czasem niedokrwistość, zaburzenia miesiączkowania, zaburzenia trawienia lub zażywanie pewnych środków (związków bromu, jodu), ale przede wszystkim przebyty lub współistniejący łojotok; brak objawów podmiotowych; zaciągający się przebieg.
Czyraczność skrzydełek nosa (furunculosis alarum nasi). Cechy. Czerwone, bolesne obrzmienie wewnątrz nosa. Obrzęk i zaczerwienienie wierzchołka nosa z wytworzeniem czopa martwiczego. Nieznaczny obrzęk miejscowy może się utrzymywać długo po ustąpieniu czyraka.
Liszajec zakaźny (impetigo contagiosa). Cechy. Żółtawe strupy ciągle zatykają nos, a wydzielina surowicza stale sączy się z nosa na górną wargę. Jest to zazwyczaj powikłanie liszajca twarzy, które często trwa dłużej niż sprawa pierwotna. W nocy ma miejsce gromadzenie się strupów, które zatykają ujście nosa. Rano dziecko zwykle wydłubuje strupy i wydzielina zaczyna znów odpływać. Posiewy wykazują obecność paciorkowca lub gronkowca.
Toczeń pospolity (lupus vulgaris). Cechy. W 9 na 10 przypadków toczeń rozpoczyna się na brzegu skrzydełek nosa w postaci jednego lub dwóch lekko uniesionych guzków o zabarwieniu różowym, które przy ucisku szkiełkiem znikają z wyjątkiem żółtawego punktu w centrum. Stopniowo narasta wielkość i ilość guzków i zajmują one skrzydełka nosa. Ich ewolucja odbywa się powoli z wytworzeniem zmian stwardnieniowych, bądź też szybko z wytwarzaniem miękkich, grzybiastych, zniekształcających owrzodzeń, o typie pełzającym, ulegającym wygojeniu z jednej strony, a szerzących się. w drugą. Owrzodzenia są jednak płytkie, a ich brzegi miękkie i czerwone. Po ustąpieniu zmian nos wygląda niekiedy jak skurczony i zbliznowaciały, o ostro zakończonym i dziobiastym wierzchołku; czasem zniszczeniu ulega cały nos, a widoczne są tylko ujścia nosa i tylne części przegrody oraz małżowin. Choroba rozpoczyna się zwykle w dzieciństwie lub we wczesnym okresie życia dojrzałego; w Ameryce zdarza się rzadziej niż w Europie.
Zapalenie mieszków włosowych nosa. Cechy. Nawracające przewlekłe tworzenie się krostek wokół mieszków włosów w przedsionku nosa; przebieg łagodny.
Przewlekła nawracająca róża (erysipelas recurrens chronicum). Cechy. Początek i objawy są takie same, jak w zwykłej róży, ale bardziej umiarkowane i łagodniejsze. Inwazja jest nie tak nagła, a zaczerwienienie nie tak intensywne. Może dojść do znacznego obrzęku, ale bolesność jest niewielka, zaś przebieg powolniejszy z niewielkim tylko odczynem ogólnoustrojowym.
Toczeń rumieniowaty (lupus erythematosus). Cechy. W tarczowatym tocz-niu rumieniowatym (lupus erythematosus discoides) wczesna zmiana, składająca się z rumieniowatej plamki lub obrzękowej blaszki, pokrytej bardziej lub mniej przylegającymi łuskami, może być pojedyncza lub mnoga i często zajmuje najpierw grzbiet nosa lub centralne części policzków. Zmiana stopniowo się powiększa, przy czym jej część pośrodkowa jest mniej wzniesiona i mniej zaczerwieniona niż obwód. Plama jest pokryta charakterystycznymi łuskami, po których usunięciu zostają odsłonięte ziejące ujścia mieszków, w których mogą tkwić suche rogowate korki nabłonka. Plamy mają tendencję do obwodowego szerzenia się; w części centralnej natomiast pojawiają się zmiany zanikowe, bliznowacenie i rozszerzenia naczyń. Odmiana teleangiekta-tyczna, składająca się z czerwonych plamek wielkości od punkcika do dużych kręgów, cechuje się niekiedy wyłącznie rozszerzeniem naczyń, które czasami tworzą zarys motyla. Ostry, podostry i przewlekły rozsiany toczeń rumieniowaty charakteryzuje się wielobarwnością objawów przedmiotowych i podmiotowych, od zwykłego rumienią lub plamicy, rumienią o motylkowatych obrysach lub rumienią różycowatego do piorunującej toksemii z rozległym rumieniem lub plamicą, wysoką gorączką i szybkim niepomyślnym zejściem. Wykwity powstają najpierw zwykle na bardziej eksponowanych częściach twarzy, zwłaszcza na grzbiecie nosa i w okolicach kości policzkowych, a niekiedy pojawiają się drobniutkie rozszerzenia naczyń na twarzy i w innych okolicach ciała.
Kiła wrodzona (kiła dziedziczna,- Syphilis congenita; syphilis hereditaria). Cechy. Między 2 tygodniem a 3 miesiącem życia zjawia się ciężki nieżyt nosa (coryza syphilitica). Śluzówka nosa jest czerwona i obrzmiała, wytwarzają się obfite ilości drażniącej wydzieliny, która powoduje uszkodzenia naskórka nozdrzy i górnej wargi. W niektórych przypadkach wytwarzają się strupy. Tej wczesnej postaci kiłowego nieżytu nosa nadano nazwę sapki. Czasem widuje się w nosie nacieki błony śluzowej, a później niekiedy występuje martwica chrząstek i kości z sekwestracją, co prowadzi do zniekształceń. Ta ostatnia postać kiły dziedzicznej nosa występuje między 3 rokiem życia a okresem dojrzałości płciowej i cechuje się naciekami kilakowymi, owrzo-dzeniami, martwicą i niszczeniem tkanek z następowymi zniekształceniami.
Nabłoniak podstawnokomórkowy (epithelioma basocellulare). Cechy. Rozpoczyna się zwykle w postaci dyskretnego woskowatego lub perłowego guzka wielkości od główki szpilki do grochu. Stopniowo powiększa się on wskutek rozwoju innych woskowatych grudek, które stapiają się razem tworząc dysko-watą, tarczkowatą zmianę o zabarwieniu wosku. Wreszcie w centralnej części pojawia się strup, po którego kilkakrotnym odpadnięciu pozostaje odsłonięta powierzchnia, stopniowo przekształcająca się w owrzodzenie. Brzeg owrzodzenia jest wałowaty i stwardniały, o nieregularnych obrysach, o nierównym dnie, pokrytym ciągliwą substancją martwiczą, strupami i mierną ilością
siirowiczo-krwistej wydzieliny. Zmiana szerzy się bardzo powoli, a czasem ma skłonność do samoistnego wygajania się z wytworzeniem tkanki bliznowatej. Owrzodzenie może drążyć głęboko do tkanki podskórnej, a nawet chrząstki lub kości, prowadząc wówczas do zniszczenia nosa.
Rak skóry właściwy (carcinoma cutis spinocellulare). Cechy. Ten nowotwór skóry rozpoczyna się zwykle jako sucha, brodawkowata narośl, usadowiona na stwardniałej zaokrąglonej podstawie. Podstawa jest uniesiona, sztywna i często jednolicie zaczerwieniona lub z rozszerzeniami naczyń. Brodawkowata wyrosi jest integralną częścią guza, jest więc ściśle związana ze skórą, różniąc się tym od strupa w nabłoniaku podstawnokomórkowym. Czasem jednak część brodawkowata ulega oderwaniu, powodując krwawienie; wówczas rozwija się z owrzodzenia następna rogowata wyrosi. Owrzodzenie otoczone jest uniesionym, podwiniętym, przekrwionym brzegiem. Zmiana charakteryzuje się stosunkowo szybkim i niszczącym wzrostem miejscowym. Nowotwór szerzy się do tkanki łącznej, chrząstki i kości, a czasem również przez przerzuty do okolicznych węzłów chłonnych lub narządów wewnętrznych. Ten typ nowotworu stwierdza się na nosie rzadziej niż nabłoniak podstawnokomórkowy.
Nabyta kiła trzeciorzędowa (kilak nosa; syphilis acquisita tertiaria; gumma nasi). Cechy. Początkowo istnieje kilakowe nacieczenie błony śluzowej, powodujące miejscowy lub rozlany obrzęk o zabarwieniu czerwonym lub purpurowym, ulegający później zblednięciu. Początkowo- obrzęk jest twardy i nie tworzą się w nim dołki pod wpływem ucisku sondą; później jednak staje się on miękki i ulega głębokiemu owrzodzeniu, które ma nierówne brzegi, jest otoczone strefą zapalenia i stopniowo się rozszerza. Powierzchnia owrzodzeń pokryta jest wydzieliną ropną, krwistą, zestrupiałą (żółtawozieloną), obfitą, ciemną, odrażająco cuchnącą. Chrzestna część przegrody, lemiesz i grzbiet nosa mogą ulec zniszczeniu w dalszym przebiegu sprawy; wtedy dochodzi do zniekształcenia wskutek zapadnięcia się nosa (nos siodełkowaty).
Zakażenie kiłowe przed 5—15 laty; inne objawy kiły; dodatnie odczyny serologiczne.
Gruźlica nosa (wtórna). Cechy. Najczęstszym objawem jest owrzodzenie, które z reguły umiejscawia się w przednim odcinku przegrody (choć zdarza się również na dnie nosa lub małżowin) i może szerzyć się na górną wargę. Owrzodzenie jest płytkie, o nieregularnych z lekka uniesionych brzegach; zwykle nie otacza go strefa zapalenia; dno jego pokrywa żółtawy wysięk, zawierający prątki gruźlicy. Na dnie i brzegach owrzodzenia można dostrzec guzki prosowate. Z nosa wydobywa się gęsta, śluzowo-ropna wydzielina, często cuchnąca. Sprawa przebiega bez bólu lub tylko z nieznacznymi dolegliwościami bólowymi. Czasem dochodzi do krwotoku z obszaru owrzodzenia. Owrzodzenia goją się z trudem; po zagojeniu istnieje znaczna skłonność do nawrotu. Zamiast charakterystycznego owrzodzenia choroba może przebiegać pod postacią nowotworu o nieregularnych obrysach, różnej wielkości i o zabarwieniu czerwonawym, który łatwo krwawi oraz wykazuje zdecydowaną skłonność do rozpadu i owrzodzenia. Czasem pewien stopień zatkania nosa.
Próba tuberkulinowa; biopsja; stwierdzenie procesu gruźliczego w innym miejscu ustroju (najczęściej przewlekłej gruźlicy płuc).
Mniej częste przyczyny. Wrzód twardy nosa; kiłowy nieżyt nosa; twardziel nosa; trądzik zgorzelinowy; trądzik przerostowy; żylaki nosa; zastoinowe przekrwienie nosa (niewydolność krążenia); brodawka starcza; nadmierne uwło-sienie (hypertrichosis); znamię; rozszerzenie naczyń (teleangiectasis); naczy-
niak; żółtak (szerzenie się z powiek); mięczak zakaźny; choroba Dariera,- nosacizna; aryboflawinoza (łojotok); pelagra; róża; trąd nosa; ziarniniak grzybia-sty twarzy; gruczolak łojowy; jodowe zapalenie skóry; Xeroderma pigmentosum; łojotokowe zapalenie skóry; efedrynowe zapalenie skóry; drożdżyca; coccidioidomycosis; mięsakowatość (sarcoidosis); malinica (framboesia), pęcherzyca (postać Seneara-Ushera); hiperwitaminoza A (rozpadliny w kątach nozdrzy); naczyniak włośniczkowy; leishmaniosis.