Zapalenie pochwy (vaginitis simplex). Cechy. Ściany pochwy są zaczerwie­nione i gorące, błona śluzowa obrzmiała, nadmiernie wrażliwa, pokryta ropną wydzieliną. W przypadkach przewlekłych stwierdza się nacieczenie tkanki łącznej i złuszczanie się nabłonka; ściany pochwy mają grudkowatą po­wierzchnię. Uczucie bólu i gorąca w pochwie Mierna gorączka. Upła-wy. Nie znajduje się gonokoków w rozmazach. W zapaleniu przewlekłym jedynie podrażnienie pochwy i posokowata wydzielina. Rzeżączkowe zapalenie pochwy i sromu (Vulvovaginitis gonorrhoica). Cechy. Srom i pochwa gorące, zaczerwienione, tkliwe, pokryte żółtą, ropną wydzieliną. Uciskając na cewkę poprzez górną ścianę pochwy, można uzyskać kilka kropel ropy z cewki. .W wywiadzie podejrzany stosunek płciowy przed kilkoma dniami. Ostry, nagły początek, zajęcie cewki i gruczołów pochwy i sromu. Uczucie pieczenia w pochwie. Częste, bolesne oddawanie moczu. Gonokoki w wydzielinie. Zrostowe zapalenie pochwy (vaginitis adhaesiva, vaginitis senilis). Cechy. Błona śluzowa pochwy wygładzona, zanik zmarszczek (rugae) pochwowych. Na powierzchni błony śluzowej widoczne są wybroczyny, powierzchowne owrzo­dzenia i nieznaczna ilość surowiczej wydzieliny. Przy wkradaniu wziernika wyczuwa się pękanie zrostów. . Występowanie po przekwitaniu. Rzadkie, surowicze upła-wy zmieszane z krwią. Uczucie palenia lub ciążenia w miednicy. Może poja­wiać się świąd. Wrzód pochwy (ulcus simplex vaginae). Cechy. Jest to łatwo krwawiący i tkliwy ubytek błony śluzowej pochwy o ziarninującej powierzchni. Wrzód miękki pochwy (ulcus molle vaginae). Cechy. Wrzód ma nieregu­larną, postrzępioną podstawę i ostro wycięte lub podminowane brzegi. Jest miękki, bolesny, wydziela drażniącą wydzielinę, często z pasmami krwi. Wrzody mogą być liczne. Wrzód twardy pochwy (ulcus durum vaginae). Cechy. Jest to wrzód o twar­dej podstawie i pochylonych brzegach. W wywiadzie podejrzany stosunek przed 2—3 tygodniami. Brak bólu. Powiększenie pachwinowych węzłów chłonnych. Badanie w ciem­nym polu (krętki); odczyny serologiczne (mogą być dodatnie lub ujemne). Zakażenie rzęsistkiem pochwowym (trichomonas vaginalis). Cechy. Szyjka macicy i pochwa upstrzone są licznymi plamkami przekrwiennymi; często spotyka się również wybroczyny („pochwa truskawkowa"), czasami dołącza się ostre wyprzenie (Intertrigo). Upławy są obfite, żółte, pieniste, cuchnące, drażniące, wywołują świąd. Badając świeżą kroplę wydzieliny pod szkiełkiem przy­krywkowym stwierdza się obecność rzęsistków. Grzybicze zapalenie sromu i pochwy (Vulvovaginitis mycotica; na tle droż-dżycy lub aftozy). Cechy. Na zmienionej zapalnie błonie śluzowej szyjki i pochwy dostrzega się rozsiane białe plamy i skąpą, wywołującą świąd wy­dzielinę. Obecność Candida albicans w świeżej wydzielinie. Bardzo kwaśny odczyn środowiska pochwy. Pochwica (vaginismus). Cechy. Gwałtowne skurcze pochwy nie pozwalają na wprowadzenie wziernika. Czasami obecność bolesnych schorzeń narządów płcio­wych. Nerwowość, strach lub wstyd. Ciąża (graviditas). Cechy. Stwierdza się ciemnoniebieskawe lub sine, prze-krwienne zabarwienie wejścia do pochwy i dolnej części przedniej ściany pochwy. Pęknięcie szyjki macicy- (laceratio cervicis uteri). Cechy. We wziernikach spostrzega się powiększoną, torbielowatą, jak gdyby karbowaną szyjkę; błona śluzowa szyjki jest wywinięta, pokryta nadżerkami. Z kanału szyjki może się wydobywać gęsta, śluzowo-ropna wydzielina. Wrzód szyjki (ulcus cervicis uteri). Cechy. Wrzód jest łatwo dostrzegalny; jest mały lufo większy, powierzchowny lub głęboki, często krwawi przy dotknięciu. Może to być wrzód prosty, wrzód miękki, wrzód kiłowy, wrzód gruźliczy lub nowotworowy. Przetoka odbytniczo-pochwowa (fistula rectovaginalis). Cechy. Jeśli ujście przetoki jest duże, na tylnej ścianie pochwy dostrzega się otwór; jeśli ujście ma małe rozmiary, dostrzega się jedynie nierówność ściany z drobną szcze­liną. Bardzo często w miejscu ujścia przetoki widoczna jest czerwona grudka. Połączenie pomiędzy odbytnicą a pochwą uwidacznia się, przesuwając sondę przez przetokę, lub wstrzykując barwnik albo mleko do odbytnicy i obser­wując jego pojawianie się w pochwie. Przetoka pęcherzowo-pochwowa (fistula vesicovaginalis). Cechy. Podobne jak wyżej, jedynie ujście przetoki umiejscowione jest na przedniej ścianie pochwy. Badanie przetoki sondą dowodzi połączenia z pęcherzem. Po podaniu jałowego roztworu błękitu metylenowego lub mleka do pęcherza obserwuje się wyciekanie tych płynów przez pochwę. Polip szyjki macicy (polypus cervicis uteri). Cechy. Polip usadowiony nisko w kanale widoczny jest jako mała, okrągła, czerwona masa wystająca z ujścia zewnętrznego lub zamykająca ujście. Ostre i przewlekłe zapalenie błony śluzowej macicy (endometritis). Cechy. Z kanału szyjki wypływa śluzowo-ropna wydzielina. Ostre zapalenie szyjki (cervicitis acuta). Cechy. Z kanału szyjki wypływa gęsta, lepka wydzielina. Często znajduje się nadżerkę w pobliżu ujścia ze­wnętrznego, szyjka jest przekrwiona, łatwo krwawi. W wywiadzie stosunek przed kilkoma dniami. Uczucie cię­żaru i niejasnych dolegliwości w miednicy. Ostry początek choroby. Upławy. Czasem zapalenie cewki, zapalenie pochwy, zapalenie gruczołu Bartholina. Gonokoki w rozmazach. Przewlekłe zapalenie szyjki macicy (cervicitis chronica). Cechy. Szyjka jest powiększona, przekrwiona, błona śluzowa szyjki wywinięta, grudkowata (małe torbielki zastoinowe). Z kanału szyjki wypływa gęsta, lepka wydzielina. Rak szyjki (carcinoma cervicis uteri). Cechy. Zmieniona nowotworowo warga szyjki jest guzkowata, stwardniała; guzki są szkliste, białoniebieskawe. Błona śluzowa może być nie uszkodzona, albo też znajduje się łatwo krwa­wiące przy badaniu nadżerki. Szybko rozwijający się, brodawkowaty twór może wkrótce pokryć prawie całą szyjkę; jest on zbudowany z delikatnych, bardzo kruchych i łatwo krwawiących guzków. W końcu kalafiorowata narośl rozpada się, pojawia się martwica tkanki. Zamiast szyjki widzi się wówczas głębokie, poszarpane, naciekające pochwę owrzodzenie. Najczęstszą postacią jest rak płaskokomórkowy. Przerost szyjki macicy (hypertrophia cervicis uteri). Cechy. Po przyjęciu przez pacjentkę pozycji kolanowo-piersiowej widoczna jest szyjka stercząca daleko do pochwy, pomimo faktu, że zwykle przy rozciągnięciu pochwy po­wietrzem cała macica cofa się w głąb miednicy. Szyjka jest wydłużona, ma kształt stożkowaty. Wypadnięcie macicy (prolapsus utéri). Cechy. Powiększona, obrzękła, po­zbawiona stożkowatego kształtu szyjka jest ustawiona nisko w osi pochwy i zstępuje jeszcze niżej przy kaszlu lub parciu. Sklepienia pochwy są znie­sione. Stwierdza się jednocześnie zwiotczenie krocza i cystocele lub rectocele. Gruczolistość śródmaciczna (endometriosis). Cechy. Widoczne są małe, rozdęte, wypuklające się niebieskie torbielki, wokół których błona śluzowa jest skurczona, nieprzesuwalna. W obrębie szyjki występują małe, podobne do morw guzki, przypominające zmiany brodawkowate; czasami mogą one nasuwać podejrzenie raka. Gruźlica pochwy (tuberculosis vaginae). Cechy. W pochwie, zwykle w jej tylnym sklepieniu, dostrzega się małe owrzodzenia o skłonności do łączenia się i tworzenia owrzodzeń o różnych rozmiarach. Mają one wysztancowane, prostopadłe brzegi, na żółtoszarym dnie można dostrzec gruzełki prosówko­we. Skupiska gruzełków są otoczone przez obszar przekrwienia. Stwierdzenie gruźlicy jajowodów i macicy. Upławy, obja­wy podrażnienia. W wydzielinie można znaleźć prątki Kocha. Próba biolo­giczna na śwince morskiej. Biopsja. Rak pochwy (carcinoma vaginae). Cechy. Występuje albo jako narośl o szerokiej podstawie na tylnej ścianie pochwy, naciekając najpierw sklepie­nie pochwy, a następnie szerząc się w dół na srom, albo jako guzowate owrzo­dzenie, które może być zlokalizowane w pobliżu ścian cewki moczowej. Zwykle objawy nowotworu macicy, odbytnicy, pęcherza moczowego lub zewnętrznych narządów płciowych. Biopsja. Mniej częste przyczyny. Błonicze zapalenie .pochwy; vaginitis emphysemato-sa; złuszczające zapalenie pochwy; torbiele i guzy pochwy; owrzodzenie kila-kowe pochwy; przetoka moczowodowo-pochwowa; nabłoniak kosmówkowy pochwy; promienica.