We wczesnych okresach choroby nadciśnieniowej zwykle nie stwierdza się żadnych zmian w moczu. Zjawiają się one dopiero wtedy, kiedy cho­roba doprowadza do zaburzeń w krążeniu lub do dalej posuniętego stwardnienia tętniczek nerkowych. Zmiany dotyczą zarówno ilości moczu, jak i jego składu. Otóż w przypadkach, w których przeważają objawy nie­wydolności krążenia, dobowa diureza zmniejsza się, zaznacza się nykturia, ale zdolność stężania jest na ogół zachowana. Po podaniu środków naser-cowych i wyrównaniu krążenia zaburzenia diurezy ustępują. Natomiast rozpoczynająca się marskość i niedomoga nerek powodują wielomocz wy­równawczy — do 2 1 i więcej na dobę, również z przewagą ilości nocnego moczu, ale z upośledzeniem zdolności stężania, albo nawet z tendencją do izostenurii. Przyłączenie się w takich przypadkach niedomogi serca może prowadzić do wtórnego zmniejszenia diurezy. Stanowi to duże niebezpie­czeństwo mocznicy ze względu na możliwość zatrzymywania w ustroju składników azotowych, których marskie i słabo stężające nerki nie mogą sprawnie wydalać w zmniejszonej ilości moczu. Białka w moczu może nie być wcale lub może się ono zjawiać w mini­malnych ilościach. Znaczniejszy białkomocz zależy zwykle od niewydol­ności krążenia i ustępuje po wyrównaniu jej. Może on jednak wg Fishber-ga być spowodowany uszkodzeniem i wzmożoną przepuszczalnością poszczególnych kłębków, których ukrwienie i odżywianie jest upośledzo­ne wskutek zwężenia łożyska naczyniowego, ale które nie uległy jeszcze całkowitej obliteracji i nadal przesączają mocz. Wreszcie obfity białko­mocz u starszych osób z nadciśnieniem zawsze nasuwa podejrzenie cu­krzycy ze stwardnieniem kłębków typu Kimmelstiela-Wilsona (p. niżej), albo skrobiawicy. Sprawa jest tym trudniejsza, że często u tych chorych nie stwierdza się cukru w moczu, a to z powodu znacznie podwyższonego progu przepuszczalności dla glikozy w nerkach. W osadzie moczu u hipertoników w ciągu długiego okresu przeważnie nie stwierdza się zmian, albo też obecne są poszczególne leukocyty i wa­łeczki szkliste lub nieliczne wałeczki ziarniste i krwinki czerwone. Znacz­niejsza hematuria zjawia się w przypadkach zastoinowej niedomogi serca lub przy przejściu w złośliwe nadciśnienie. Biochemiczny skład krwi w chorobie nadciśnieniowej również nie ulega zmianom, dopóki nie do­chodzi do bezwzględnej niedomogi marskich nerek, kiedy zawodzą wszystkie mechanizmy wyrównawcze. Wówczas pomimo leczenia i diety następuje zatrzymywanie składników azotowych, zaburzenia gospodarki elektrolitów i wody i rozwija się przewlekła mocznica.