Znaczenie wad paznokci i ich zniekształceń jako objawu pomocnego w usta­laniu rozpoznania każdej poszczególnej choroby jest niepewne, ponieważ z wyglądu schorzałego paznokcia trudno jest sądzić o przyczynie zmian. Pa­tologiczne zmiany paznokci palców rąk można sklasyfikować następująco: onychauxis (prosty przerost), która występuje w akromegalii i kolbkowatości palców oraz w przeroście kostno-okostnowym; Onychogryposis (przerost ze zniekształceniem), często spowodowana urazem, brudem, długotrwałym uciskiem lub zmianami chorobowymi; onychia (zapalenie łożyska paznok­ciowego), która może powstać na tle działania detergentów, lakierów paznok­ciowych lub wskutek zanurzania w smarach i która jest zwykle powodem utraty paznokcia; anonychia (brak paznokcia), która może być wrodzona lub nabyta (uraz, infekcja, dermatitis exfoliativa, uszkodzenia nerwów itd.), czasowa lub trwała; onychorrhexis (łamliwość paznokci), która może być wrodzona lub nabyta (niedoczynność tarczycy, niedobór witaminy A lub B, nadmiernie długie trzymanie w roztworach mydeł kaustycznych, działanie zmywalników lakierów paznokciowych); dystrophia (prążkowania, poprzecz­ne rowki, pęknięcia paznokci, pasmowatości, bruzdy podłużne i poprzeczne, leukonychia, paznokcie łyżeczkowate itd.), która może być spowodowana miejscowym lub ogólnym schorzeniem naczyń, zespołem mięśnia pochyłego przedniego lub żebrem szyjnym, uszkodzeniem nerwów, wstrząsem nerwowym, grzybicowym lub ropnym zakażeniem paznokci, dalej przez psoriasis, lichen planus, Senilitas, hypothyreoidismus, syphilis, diabetes mellitus, sclerodermia, dermatomyositis, dermatitis medicamentosa, lepra itd. lub pojawiać się jako postać wrodzona; onycholysis (oddzielenie się paznokci od ich łożyska), która może być wywołana zapaleniem stawów, użyciem silnych mydeł, łuszczy­cą, schorzeniem grzybiczym oraz użyciem kosmetyków do paznokci; koil-onychia (paznokcie łyżeczkowate), która może być albo wrodzona, albo na­byta (silne mydła, polycythaemia, schorzenia serca na tle miażdżycy, syphi­lis, acanthosis nigricans, pewne postacie niedokrwistości); hyperkeratosis subungualis (przerost łożyska paznokciowego), która może być wynikiem grzybicy, łuszczycy oraz nadmiernego drapania; paznokcie rakietkowate (szersze niż normalnie, płaskie, zwykle paznokieć kciuka), które są przypu­szczalnie zjawiskiem dziedzicznym. Zmiany zwyrodnieniowe i pigmentacyjne mogą być związane z wykonywanym zawodem. Onychomycosis. Cechy. Zapalenie łożyska paznokciowego, spowodowane grzybicą skóry, jest zawsze suche i rzadko połączone z zanokcicą. Schorzały paznokieć jest suchy, matowy, często posiada podłużne prążkowania i wy­gląda jakby stoczony przez robaki. Paznokieć może być częściowo oddzie­lony od łożyska i uniesiony przez zrogowaciały naskórek nagromadzony pod nim. Oddzielanie się paznokcia zawsze postępuje od wolnego brzegu do korze­nia, przy czym niekiedy paznokieć jest zredukowany do małego, suchego, prze­barwionego, prążkowanego kikuta. Zapalenie łożyska paznokciowego wywołane przez grzyb woszczynowy charakteryzuje się paznokciami, które posiadają szczególny żółtawy odcień oraz pod którymi znajduje się duża ilość nagro­madzonej zrogowaciałej treści. Paznokcie mogą być całkowicie zniszczone przez ten grzyb. Onychia spowodowana pleśnicą lub drożdżycą jest zwykle połączona z zanokcicą. W pewnych przypadkach płytka paznokciowa wykazu­je jedną lub więcej, okrągłych lub owalnych, mętnobiałych lub kremowych plamek, częściej umiejscowionych na dolnej powierzchni paznokcia, która oddziela się od swego podłoża. Niekiedy zewnętrzna powierzchnia paznokcia jest zaatakowana, łuszczy się, ulega zmętnieniu oraz przebarwieniu (żółte, mahoniowe, białe lub zielone). Zanokcicą, związana z tą postacią zapalenia łożyska paznokciowego, jest przewlekła i przedstawia się jako niewielkie obrzmienie i zaczerwienienie tkanek otaczających paznokieć, połączone z mier­nym wydzielaniem surowicy lub ropy z obrzeży paznokciowych. Ujawnienie grzybków w tkance paznokciowej lub w ropie. Pterygium. Cechy. Fałdy skórne u podstawy paznokcia przyrastają do niego oraz narastają nad paznokieć podobnie jak skrzydło. Haematoma subungualis. Cechy. Uraz jest zwykle oczywistą przyczyną tego stanu, w którym paznokieć przyjmuje wygląd krwistoczerwony, a po skrzep­nięciu krwi zmienia się na czarny. Zwykle w następstwie takiego urazu paz­nokieć zostaje utracony w ciągu kilku tygodni i zastąpiony nowym. Szkorbut, hemofilia oraz plamica mogą wywołać podobny krwotok, który również spo­tyka się często w przypadkach tężyczki. W wywiadzie — uraz; obecność choroby krwi; silny ból pod paznokciem; wydalanie krwi lub surowicy po przebiciu paznokcia trepa-nem. Neoplasmata. Cechy. Chondroma i exostoses mogą unosić lub przesuwać płytkę paznokciową albo ją przebijać, powodując zniekształcenie lub oddzie­lenie się płytki. Epithelioma łożyska paznokciowego lub miejsca wyrastania paznokcia wywołuje rozluźnienie i utratę płytki paznokciowej, względnie zanik płytki z wtórną infekcją. Melanoma w łożysku płytki wywołuje przebar­wienie komórek paznokciowych w postaci wstęgi lub smugi o zabarwieniu brązowawym lub niebieskawoczarnym. Gdy płytka paznokciowa unoszona jest przez znamię, które rośnie między nią a łożyskiem w kierunku czubka palca, przyjmuje ono postać nieregularnego, czerwonawego, szarego lub zie­lonkawego tworu, krwawiącego samoistnie lub po nieznacznym urazie. An­gioma objawia się pod paznokciem jako mały guz koloru jasnoczerwonego, widoczny przez paznokieć, znikający pod uciskiem. Glomus tumoralis subun­gualis charakteryzuje się pojawieniem się drobnych, niebieskawych przebar-wień, widocznych przez płytkę paznokciową, i połączonych z nadmiernym samoistnym bólem lub bólem powstającym przy ucisku, który może promie­niować na całą dłoń, ramię, a nawet bark. Psoriasis. Cechy. Paznokcie stają się suche, nieprzeźroczyste i białawe. Pro­ces ten może objąć całą płytkę paznokciową w sposób jednolity lub rozpo­czynać się na wolnym brzegu lub postępować w kierunku korzenia z wytwo­rzeniem między płytką a łożyskiem nagromadzenia zrogowaciałej treści. Tak zmienione paznokcie są uniesione i oddzielone od łożyska oraz mogą być częściowo lub zupełnie utracone. Charakterystyczną cechą jest pojawienie się na paznokciach szeregu małych, punkcik owatych zagłębień, upodabniają­cych zewnętrzną powierzchnię do naparstka. Zmiany zabarwienia wahają się od czystej bieli do różnych odcieni żółtego lub brązowego, są przeważnie nieprzezroczyste i tracą swój zwykły wygląd. Zwykle połączenie ze zmianami w innych okolicach. Eczema. Cechy. Pierwszą oznaką jest zwykle podatność na ucisk; paznokcie przypominają skórkę pomarańczową. Ulegają one zniekształceniu i ścieńcze-niu, pojawiają się poprzeczne i podłużne pęknięcia; w zastarzałych postaciach paznokcie grubieją w obrębie zniekształceń. Przewlekłe wypryskowe zapale­nie okołopaznokciowe pojawia się zwykle jako miejscowe zapalenie skóry na tle podrażnienia. Paznokieć jest pokryty nadżerkami, powierzchnia jego staje się szorstka a konsystencja miękka. Ucisk jest bolesny z powodu współ­istniejącej infekcji. W cięższych postaciach paznokieć może ulec uniesieniu przez wydzielinę oraz może odpaść, a łożysko paznokciowe pokrywa się zrogowaciałą tkanką lub pęcherzykami. Zwykle w wywiadzie — przewlekłe podrażnienie. Dermatitis exfoliativa. Cechy. Paznokcie tracą swój kolor, są zgrubiałe, wy­kazują podpaznokciową hiperkeratozę oraz ulegają częściowemu odłączeniu od łożyska. W postaci przewlekłej może pojawić się przerost lub samoistne odpadanie paznokci. Radiodermatitis. Cechy. Najczęściej stwierdzanymi objawami są: łamliwość paznokci, podłużne prążkowanie, poprzeczne lub podłużne zgrubiałe pasma, powolny wzrost oraz zanik paznokci z przebarwieniem. Czasem wytwarza się znaczny zanik wału paznokciowego pod skórą otaczającą paznokieć, skóra staje się ścieńczała, przebarwiona, pomarszczona i zawiera rozszerzone naczy­nia krwionośne. W wywiadzie — działanie promieniowania lub terapia pro­mieniami rentgenowskimi. Syphilis. Cechy. Schorzenie to może zająć płytkę paznokciową, łożysko paz­nokciowe i tkankę okołopaznokciową. Rozróżnia się cztery postacie onychia syphilitica: łamliwość i złamania paznokcia (wolny brzeg paznokcia wyda­je się być pokryty szparami i pęknięty oraz łamie się pod lekkim naciskiem); częściowe rozluźnienie paznokcia (paznokieć jest w sposób niebolesny unie­siony i oddzielony od podłoża, stając się w przedniej części żółtawy lub sza­rawy); całkowite rozluźnienie i utrata paznokcia oraz przerost (płytka paznokciowa jest zgrubiała, nieregularna i połamana). Okołopaznokciowymi zmianami kiłowymi mogą być: stwardnienie pierwotne; okołopaznokcio­we lub podpaznokciowe pojedyncze grudki; zlewające się okołopaznok­ciowe grudki; paronychia papulosquamosa; paronychia ulcerosa oraz kilak (ze zniszczeniem płytki paznokciowej i tkanek okołopaznokciowych). W kile wrodzonej najczęstszą zmianą jest mnoga zanokcica z utratą kilku paznokci. Stwierdza się ostrą reakcję zapalną z zaczerwienieniem, pokryciem nadżerkami i wytwarzaniem surowiczej wydzieliny, co kończy się w efekcie rozluźnieniem płytek paznokciowych. Schorzenia infekcyjne. Cechy. W ostrej gruźlicy płuc palce Hipokratesa i sinicze paznokcie są często spotykane. W durze brzusznym często pojawiają się podczas zdrowienia poprzeczne linie w postaci rowków, ograniczonych od tyłu przez lekko uniesione brzegi (linie Beau), a czasem widzi się utratę wszystkich paznokci. Początkowe zmiany w tularemii mogą czasami wystę­pować w postaci martwicy oraz oddzielania się płytki paznokciowej. W szkar­latynie, grypie, śwince, błonicy, róży i gorączce połogowej mogą pojawić się linie Beau oraz czasem utrata paznokci. Gościec przewlekły może być przy­czyną powstania suchych, łamliwych paznokci z podpaznokciową hiperkera-tozą. Schorzenia nerwowe. Cechy. W uszkodzeniach nerwów (promieniowego, pośrodkowego i łokciowego), obwodowym zapaleniu nerwów i usztywnieniu ręki spotykane są różne zmiany paznokci, takie jak zanik i przerost. W pora­żeniu połowiczym, stwardnieniu rozsianym, wiądzie rdzenia, padaczce, psy­chozach oraz w jamistości rdzenia częste są zaburzenia odżywcze bez wyraź­nych cech charakterystycznych. Neuritis arsenicalis. Cechy. Poprzeczne zgrubiałe linie są często spotykane, lecz czasem mogą pojawić się białe linie, biegnące w poprzek paznokci bez specjalnych zgrubień. Niekiedy paznokcie ulegają ciemnemu przebarwieniu o podobnym odcieniu, jak w spotykanych równolegle zmianach skóry. Paronychia. Cechy. Tkanka bezpośrednio nad podstawą oraz po bokach paznokcia jest zaczerwieniona, obrzmiała, tkliwa i bolesna. Stwierdza się zwykle tworzenie się ropy, lecz w miernej ilości. Paznokieć może być później utracony. Mniej częste przyczyny. Lichen planus; pityriasis rubra pilaris; alopecia areata; acanthosis nigricans; keratosis follicularis (morbus Darieri); kerato-dermia palmaris et plantaris; pemphigus; dermatitis herpetiformis; epidermo­lysis bullosa; dermatitis Tepens; sclerodermia; paehylodermia atrophicans vascularis; morbus Kryle; lepra; lupus erythematodes; morbus Raynaudi; anaemia hypochromica idiopathica (koilonychia); avitaminosis (B2 et D)¡ hypo-thyreoidismus; hypoparathyreoidismus; diabetes mellitus; wrodzone zmiany paznokci (wrodzona wada ektodermalna, anonychia, onychoheterotopia, micro-nychia, macroriychia, pachyonychia congenita oraz incontinentia pigmenti).