Żółtaczka charakteryzuje się żółtawym lub zielonkawym odcieniem zabar­wienia tkanek oraz płynów ustrojowych przez barwniki żółciowe. Żółtaczka występuje: w postaci przedwątrobowej hemolitycznej albo niehemolitycznej wskutek nadmiernego rozpadu krwi lub w następstwie za­burzeń metabolicznych (nadmierne wytwarzanie bilirubiny) czy też w wyniku zmniejszonego wydalania bilirubiny; w postaci miąższowej ostrej lub przewlekłej, wskutek uszkodzenia zdolności komórek wąlroby wychwyty­wania bilirubiny z krwi i wydalania jej; oraz w postaci zaporowej wsku­tek zatkania dróg żółciowych wewnątrz- lub zewnątrzwątrobowych; zatka­nie przewodów żółciowych zewnątrzwątrobowych może być zupełne lub niezupełne. Przedwątrobowa postać żółtaczki jest nieczęsta i nigdy nie jest przyczyną świądu; łatwo ją odróżnić od postaci miąższowej i zaporowej. Te ostatnie często są przyczyną swędzenia, a często trudno odróżnić je od siebie. W załączonej tabeli (rozpoznawanie różnicowe poszczególnych postaci żółtaczki) podano zasady różnicowania tych trzech typów. Karo-tenoidy, hematyna, lipochromy, ksantorubina, atebryna i przyjmowanie kwasu pikrynowego powodują zmiany barwy skóry, co można czasem pomylić z żółtaczką; jednak szczegółowy wywiad chorobowy i opracowanie laborato­ryjne pomagają w różnicowaniu tych przypadków (normalny poziom bili­rubiny w krwi). Opracowanie radiologiczne sposobem Graham-Cole'a pęche­rzyka żółciowego nie ma wartości w przypadkach bardziej nasilonej żół­taczki. Hepatitis infectiosa acuta (ostre zakaźne zapalenie wątroby; hepatitis infec­tiosa et hepatitis inoculata). Cechy. Żółtaczka pojawia się po okresie przed-żółtaczkowym, czyli prodromalnym (zwiastunów), po około sześciu dniach. Żółtaczka szybko nasila się, osiągając szczyt w ciągu tygodnia, a potem stop­niowo ustępując. Okres żółtaczkowy trwa od kilku dni w łagodnych przypad­kach do sześciu tygodni, lub nawet dłużej, u chorych z ciężkim uszkodzeniem wątroby lub u pacjentów z wyraźnym istnieniem czynnika zaporowego. Okres inkubacji od 20 do 40 dni (hepatitis infectiosa) lub 60 do 160 dni (hepatitis inoculata); okres zwiastunów (gorączka, wyczerpanie, przejściowe wykwity, bóle stawowe; limfadenopatia, brak apetytu, mdłości, wymioty, złe samopoczucie; dolegliwości w górnej okolicy jamy brzusznej, świąd, ciemny mocz, odbarwione stolce, zaparcie lub biegunka, niekiedy po­większenie wątroby i śledziony); okres żółtaczkowy (nasilenie wyżej poda­nych objawów podmiotowych i przedmiotowych z szybkim pogłębieniem się żółtaczki, po którym w większości przypadków następuje nagły powrót ape­tytu i ustąpienie dolegliwości, często na szczycie żółtaczki, wskazujące na zaczynający się okres zdrowienia); niekiedy choroba nie mija bez śladu (hepatitis chronica, cirrhosis nodularis); czasem cholaemia; śmiertelność wy­nosi mniej niż 0,05%; dane laboratoryjne we wczesnym okresie, często zwiększona zawartość fosfatazy zasadowej w surowicy, dodatni odczyn kłacz-kujący kefalinowo-cholesterolowy, wzrost tymolowej próby zmętnienia, zwiększona zawartość urobilinogenu w moczu, retencja bromosulfaleiny; w okresie żółtaczkowym — dodatni odczyn kłaczkujący kefalinowy oraz tymolowa próba zmętnienia, zwiększona zawartość fosfatazy zasadowej w krwi, w moczu zmniejszona zawartość urobilinogenu i wzrost zawartości żółci; w okresie powrotu do zdrowia — wzmożona zawartość urobilinogenu w moczu, stopniowy powrót prób czynnościowych wątroby do normy; nie­kiedy we wczesnym okresie występuje leukopenia z licznymi czasem niedoj­rzałymi komórkami jednojądrzastymi. Cholelithiasis (kamienie zamykające przewód żółciowy wspólny). Cechy. Rzadko kamień szczelnie zamyka przewód żółciowy wspólny, powodując stałą jego niedrożność oraz nasiloną i długotrwałą żółtaczkę bez charakte­rystycznych cech septycznych. Częściej kamień w brodawce Vatera jest swobodnie ruchomy, powodując różne odmiany nasilenia żółtaczki, która może wzmagać się po każdym napadzie. W wywiadzie — kolka wskutek kamicy; pęcherzyk żół­ciowy nie jest powiększony; obecność żółci w kale (niecałkowite zamknięcie); czasem napady dreszczy, potów, gorączki (febris hepática intermittens Chai-coti); dane laboratoryjne (zaporowy typ żółtaczki). Hepatitis toxica (żółtaczka pod wpływem środków chemicznych; niezakaźna żółtaczka miąższowa). Cechy. Wrażliwość na czynniki hepatotoksyczne jest wyraźną cechą osobniczą. Niekiedy toksyczne zapalenie wątroby z żółtaczką i niewydolność wątroby mogą rozwijać się ostro, w ciągu kilku godzin po narażeniu na działanie czynnika toksycznego; mniejsze dawki tych samych czynników mogą prowadzić do stopniowego uszkodzenia wątroby, cechujące­go się takimi nieokreślonymi skargami, jak; zmęczenie, nerwowość, dolegli­wości żołądkowo-jelitowe i wreszcie stopniowy rozwój żółtaczki; czasem gwałtowne masywne uszkodzenie miąższu z szybkim rozwojem żółtaczki i cholemii może pojawiać się po tygodniach lub miesiącach od narażenia na działanie czynnika szkodliwego. W niektórych przypadkach leki, które w sposób widoczny są źle znoszone, mogą powodować ciężkie uszkodzenie miąższu wątroby z gorączką, żółtaczką i tkliwością wątroby. W wywiadzie — narażenie na działanie czynnika rzeczy­wiście lub potencjalnie hepatotoksycznego (wdychanie, spożywanie, wchła­nianie przez skórę, zakażenie) — odnośnie wykazu tych czynników p. niżej „mniej częste przyczyny"; bywa niewielka hepatomegalia i tkliwość; niekiedy zmniejszenie zawartości zestryfikowanego cholesterolu (poniżej 65%); testy kłaczkowania i precypitacyjne często negatywne; skłonność u niektórych osób (stłuszczenie wątroby, upośledzenie odżywienia, niedobór Witamin, zwłaszcza zespołu B, alkohol, dołączające się zakażenia itd. Carcinoma capitis pancreatis (rak głowy trzustki). Cechy. Ciężka postępu­jąca, nasilona żółtaczka niemal niezmiennie towarzyszy gruczolakorakowi głowy trzustki i rjest zwykle względnie późnym objawem choroby. Ból (w 75% przypadków); utrata wagi; osłabienie; zmę­czenie; brak apetytu; mdłości; wymioty, niekiedy biegunka; hepatomegalia (w obecności żółtaczki); wyczuwalny nietkliwy pęcherzyk żółciowy (w 50% przypadków); odbarwione stolce; ciemny mocz; szybki bezpośredni odczyn van den Bergha; próby czynnościowe wątroby charakterystyczne dla żół­taczki mechanicznej; badanie radiologiczne (zniekształcenie żołądka lub pętli dwunastnicy). Icterus neonatorum. Odróżniamy cztery postaci choroby fizjologiczna (żółtaczka retencyjna). Cechy. Łagodna żółtaczka występuje wskutek nadmiernego rozpadu krwinek czerwonych, zaczynając się wkrótce po urodzeniu i pojawiając zwykle drugiego lub trzeciego dnia; żółtaczka trwa przez 2 do 3 tygodni. Brak zaburzeń ogólnych; nieobecność żółci w moczu; obecność żółci w kale; krew zawiera nie więcej niż 5% erytroblastów. Erythroblastosis foetalis (żółtaczka hemolityczna — pato- logiczna). Cechy. Żółtaczka występuje przy urodzeniu i stopniowo narasta. Hepatomegalia; splenomegalia; barwniki żółciowe w mo­czu; objawy neurologiczne (kurcze i drgawki); w krwi obwodowej ponad 5% erytroblastów; badanie czynnika Rh (u matki, ojca i dziecka). Żółtaczka mechaniczna (atresia ductus hepatici). Cechy. Żół- taczka jest obecna przy urodzeniu lub pojawia się około 14 dnia i szybko pogłębia się. Główne objawy. Stolce gliniaste; żółć w moczu; wychudnienie; powiększe­nie wątroby i śledziony; krwotoki; .jeśli leczenie chirurgiczne jest niemoż­liwe, zejście śmiertelne. Hepatitis infectiosa. Cechy. Odróżniamy dwie odmiany: na tle kiły z żółtaczką rozwijającą się 2 lub 3 dnia i utrzymującą się oraz septyczną żółtaczkę pojawiającą się między 3—7 dniem. Kiłowe: upośledzenie odżywienia; powiększenie wątroby i śledziony; jasno zabarwione stolce, zawierające żółć; żółć obecna w mo­czu; dodatnie odczyny serologiczne (u matki, z krwi pępowinowej i u dziec­ka); dodatni wpływ leczenia. Septyczne: ognisko zakażenia (najczęściej pępowina); gorączka; niepokój; powiększenie wątroby i śledziony; obecność żółci w moczu; niekiedy drgawki; dodatni wynik posiewu krwi. Carcinoma hepatis (melastaticum; rak wątroby przerzutowy). Cechy. Żół­taczka, występująca co najmniej w połowie przypadków, może być pierw­szym objawem. Rzadko jest ona skutkiem guza w samej wątrobie, a raczej powstaje w wyniku wciągnięcia w sprawę dużych przewodów żółciowych i ma charakter mechaniczny. Występowanie około 40 roku życia; wątroba powiększo­na, twarda, nieco tkliwa, o guzkowatym, nierównym brzegu, guzki często pępkowato wciągnięte; umiarkowane wodobrzusze (w 60% przypadków); guzki w okolicy pępka i wzdłuż linii białej; zwykle gorączka około 38°C; śledziona nie powiększona; brak apetytu i niestrawność; wyniszczenie; cza­sem objawy pierwotnego nowotworu; choroba trwa 3 do 12 miesięcy; dane laboratoryjne (żółtaczka o typie mechanicznym). Cirrhosis hepatis (periportalis, Laenneci, alcoholica; marskość wrotna wą­troby). Cechy. Żółtaczka nie jest wybitną cechą charakterystyczną, ale bywa nieznaczne zażółcenie twardówek. W okresach końcowych żółtaczka bywa czasem silniej wyrażona, a niekiedy nawet bardziej niż umiarkowana i czę­sto łączy się z dolegliwościami w nadbrzuszu lub w prawym górnym kwa-drancie brzucha. Cholecystitis (zapalenie pęcherzyka żółciowego). Cechy. Żółtaczka nie­kiedy obecna. Jeśli jest ona nieznaczna, jest zwykle następstwem dołącza­jącego się uszkodzenia wątroby wskutek zakażenia szerzącego się na wątro­bę drogą naczyń limfatycznych. znaczniejsza żółtaczka wskazuje na za­mknięcie kamieniem przewodu żółciowego wspólnego lub przewodu wątro­bowego (p. wyżej). Mdłości; wymioty; ból umiarkowany lub silny i tkliwość w prawym górnym kwadrancie brzucha; niekiedy wyczuwa się pęcherzyk żółciowy; czasem podwyższenie ciepłoty ciała do 39—40°C (Cholecystitis suppurativa acuta); leukocytoza; zwiększona zawartość urobilinogenu w mo­czu przez 1—2 dni po cofnięciu się zakażenia. Carcinoma hepatis cholangiocellulare (et vesicae felleae; rak wątroby, wy­chodzący z dróg żółciowych i rak pęcherzyka żółciowego). Cechy. W pier­wotnym raku, wychodzącym z dróg żółciowych, żółtaczka jest zwykle pierw­szym objawem i ulega postępującemu nasilaniu się. W raku pęcherzyka żółciowego czas wystąpienia zwykle obecnej żółtaczki zmienia się nieco zależnie od umiejscowienia zmian; żółtaczka pojawia się z zasady późno w przypadkach raka dna i względnie wcześnie w przypadkach raka trzonu lub szyjki. Stwierdza się postępujące nasilenie się żółtaczki; często powłoki ulegają zielonawooliwkowemu zabarwieniu, chociaż żółtaczka może niekiedy znikać wskutek wytworzenia się wewnętrznej przetoki żółciowej. Carcinoma vesicae felleae; stały tępy ból i tkliwość w prawym górnym kwadrancie; osłabienie; utrata wagi; pęcherzyk żółcio­wy wyczuwalny, guzkowaty, twardy; niekiedy powiększona guzkowata wątroba (przerzuty); czasem wodobrzusze; nasilająca się żółtaczka; wynisz­czenie; czasem skłonność do krwawień; w końcowym okresie cholemia. Carcinoma cholangiocellulare: wczesne występowanie żółtaczki; czasem kolka, dreszcze i gorączka; niekiedy wstrząs bakteryjny (przedostanie się zarazków do krwi we wstępującym zapaleniu dróg żółciowych); czasem wątroba bywa powiększona, guzkowata; niekiedy żółtaczka znika (martwica guza z przywróceniem odpływu żółci); pęcherzyk żółciowy wyczuwalny; dane laboratoryjne (żółtaczka o typie mechanicznym). Icterus haemolyticus congenitus Chauffard-Minkowski (wrodzona żółtaczka hemolityczna typu Chauffarda-Minkowskiego; włączając żółtaczkę retencyj­ną i hemolityczna). Cechy. W żółtaczce retencyjnej (fizjologiczne hiperbili-rubinemie, choroba Gilberta, zespół Dubin-Johnsona, konstytucjonalne zabu­rzenia czynności wątroby z pośrednim odczynem van den Bergha) żółtaczka przebiega często subklinicznie, będąc wykrywana rutynowym badaniem krwi u osób normalnie zdrowych. W przypadkach jawnych żółtaczka, która nie­mal zawsze jest niewielka, występuje zwykle u młodocianych i wykazuje skłonność do zmniejszania się wraz z wiekiem. Choroba bywa rodzinna i jest zwykle bezobjawowa. W żółtaczce hemolitycznej nasilenie jej jest zwykle niewielkie i często przejawia się tylko zielonawym zabarwieniem twardó­wek. Żółtaczka może ulegać znacznemu nasileniu w razie masywnej lub długotrwałej hemolizy. Żółtaczka retencyjna: brak objawów podmiotowych, nie­wielka żółtaczka (nasilająca się często po zmęczeniu, wysiłku lub w razie dołączającego się zakażenia); brak zmian morfologicznych krwi; brak po­większenia wątroby i śledziony; zwiększenie zawartości w surowicy biliru­biny dającej odczyn pośredni opóźniony; brak w surowicy bilirubiny dają­cej szybki odczyn bezpośredni; brak bilirubinurii; normalny kefalinowy test kłaczkujący; brak zmian w obrazie bioptycznym wątroby; niekiedy bezpo­średni odczyn van den Bergha, choluria, retencja bromosulfaleiny oraz nieuwidocznianie się pęcherzyka żółciowego przy badaniu radiologicznym (ze­spół Dubin-Johnsona). Żółtaczka hemolityczna: niedokrwistość, splenomega-lia, sferocytoza, retikulocytoza; zmniejszona oporność krwinek czerwonych zarówno osmotyczna, jak i mechaniczna (icterus haemolyticus familiaris); niedokrwistość, retikulocytoza, czasem normoblasty w krwi obwodowej, dodatni odczyn Coombsa, wzmożenie zawartości w surowicy bilirubiny da­jącej odczyn pośredni, wzrost zawartości urobilinogenu w moczu (żółtaczka hemolityczna nabyta o typie autoimmunizacyjnym); wyraźne powiększenie śledziony, niedokrwistość, retikulocytoza, ujemny test Coombsa, normalna oporność krwinek czerwonych zarówno osmotyczna, jak i mechaniczna (nie­dokrwistość hemolityczna nabyta — postać nieimmunizowana, wtórna w sto­sunku do niemal każdej przyczyny wyraźnej splenomegalii). Atrophia hepatis acuta flava (ostry żółty zanik wątroby). Cechy. Żółtacz­ka jest jednym z najwcześniejszych objawów; w końcowym okresie choroby skóra przybiera barwę zielonawą. Występowanie między 20 i 40 rokiem życia, głównie u kobiet (ciąża). Pierwszy okres: stopniowy początkowy rozwój z żółtaczką i wymiotami trwa pięć dni. Drugi okres: ciężkie objawy ze strony układu nerwowego (ból głowy, kurcze, drgawki lub majaczenie, śpiączka); oporne na leczenie wymioty; wybroczyny punkcikowate i krwotoki (skóra, błony śluzowe, siatkówka); cholemia ze stanem durowym (przyspieszenie tętna, suchy język itd.); zmienna ciepłota ciała; ciężkie zaparcie; postępujące zmniejszenie obszaru stłumienia wątroby; mocz w ilości skąpej, zawiera żółć, białko, wałeczki, azot aminowy, leucynę i tyrozynę. Febris flava (żółta febra). Cechy. Żółtaczka jest we wszystkich przypad­kach pospolitym, choć zmiennym, objawem. Z zasady zmienia się ona wraz z nasileniem choroby, chociaż w lekkich przypadkach może być znaczna w porównaniu z innymi objawami choroby. Zwykle występuje ona na 2' lub 3 dzień, osiągając maksymalne nasilenie około 10 dnia i utrzymując się rów­nież w okresie zdrowienia. Osocze krwi i mocz są często wyraźnie zabar­wione. Swędzenie skóry nie występuje. W większości przypadków stolce są ciemnobrązowe i zawierają wiele krwi. Występowanie w krajach tropikalnych, często w postaci nagminnej w późnych miesiącach letnich; nagły początek z dreszczykami, przyspieszeniem tętna, bólem głowy, gorączką, suchą skórą. W pierwszym okresie: gorączka utrzymująca się przez 1 do 3 dni, ze zwolnieniem tętna nie odpowiadającym ciepłocie ciała; twarz zaczerwieniona z podbarwieniem żółtaczkowym; białkomocz; wymioty; zaparcie; bóle tułowia i kończyn. Drugi okres: normalna ciepłota ciała przez 1 do 3 dni z dalszym zwolnieniem tętna; niekiedy bezmocz i czarne wymioty. Trzeci okres: znowu gorączka przez tydzień lub więcej, tętno zwolnione w dalszym ciągu, nie odpowiada gorączce; nasilona żółtaczka; czarne wymioty; mocz skąpy z narastającą zawartością białka; bóle w jamie brzusznej i stolce smołowate; krańcowe wyczerpanie i osłabienie. Cirrhosis hepatis biliaris (żółciowa marskość wątroby; cirrhosis biliaris pri­maria seu cirrhosis Hanoti et cirrhosis biliaris secundaria seu Charcoti). Cechy. W pierwotnej marskości żółciowej żółtaczka pojawia się wcześnie i utrzymuje się, choć jej nasilenie zmienia się w różnych Okresach, a zabar­wienie jest niekiedy jasne, potem ciemne; żółtaczka ma zawsze skłonność do narastania aż do końca, gdy skóra staje się oliwkowozielona. We wtórnej marskości żółciowej, którą obserwuje się teraz nieczęsto, występuje prze­wlekła żółtaczka i objawy uszkodzenia wątroby wskutek przewlekłego zamknięcia i zapalenia dużych przewodów żółciowych. Cirrhosis hepatis biliaris primaria: Występowanie u mło­dych osób dorosłych, zwykle u kobiet, bez alkoholizmu w wywiadzie; nie­kiedy w wywiadzie wirusowe zapalenie wątroby, podawanie pochodnych arsenu lub chloropromazyny; powiększenie wątroby (niekiedy wyraźne); postępujące osłabienie i złe samopoczucie; gorączką niewielka lub nieobec­na; swędzenie; mocz ciemny, stolce odbarwione; melanosis, splenomegalia (w 65°/o przypadków); czasem xanthelasmata i xanthomatosis; niekiedy palce pałeczkowate; wyniki badań laboratoryjnych (zwiększenie zawartości bilirubiny, fosfatazy zasadowej, cholesterolu, żółci i urobilinogenu w moczu ze zmniejszeniem zawartości urobilinogenu w kale). Cirrhosis hepatis secun­daria: obecność sprzyjających warunków (kamień w przewodzie żółciowym wspólnym, rak głowy trzustki, uszkodzenie przewodu wskutek zabiegów chirurgicznych, wrodzone zarośnięcie przewodów żółciowych, zajęcie prze­wodów przez pasożyty itd.); większa zapadalność kobiet; choroba występuje przeciętnie w wieku 50 lat; często w wywiadzie częściowe lub okresowe zamknięcie dróg żółciowych w okresie kilku lat, skojarzone z epizodami gorączkowymi; brak apetytu i wzdęcie brzucha; narastające osłabienie i wychudnienie; wodobrzusze (w. okresie końcowym); poprawę 'przynosi le­czenie chirurgiczne. Lues hepatis (kiła wątroby). Cechy. We wczesnym stadium drugiego okre­su i równocześnie z wykwitami skórnymi może pojawiać się żółtaczka stając się niekiedy bardzo ciężka. Połączenie wykwitów i żółtaczki tworzy uderza­jący obraz. Nie ma swędzenia, rzadko występują jakieś zaburzenia żołąd-kowo-jelitowe, a żółć jest zwykle nieobecna w moczu. W trzecim okresie mogą powstawać duże kilaki, a jeśli jakiś usadowi się we wnęce wątroby, może powodować żółtaczkę. Na tle kiły występuje niekiedy marskość; może jej towarzyszyć niewielka żółtaczka. Czasem w wywiadzie kiła; powiększenie wątroby; ból w prawym podżebrzu i w nadbrzuszu; niekiedy wodobrzusze; czasem wyczu­walna śledziona; odczyn van den Bergha bezpośredni; dodatnie odczyny serologiczne; testy terapeutyczne. Morbus Weili (Leptospirosis icterohaemorrhagica, leptospirosis canicola). Cechy. Żółtaczka pojawia się 5 lub 6 dnia choroby w wyniku zapalenia miąższu wątroby w 60 do 70°/o przypadków. W ciągu następnych kilku dni żółtaczka nasila się, później zaczyna ustępować. Główne objawy. Dreszcze,- gorączka; bóle głowy i światłowstręt; silne kurcze mięśniowe; niekiedy mdłości, wymioty i biegunka; zapalenie nerek w 40% przypadków (białkomocz, krwiomocz, małomocz, azotemia); objawv zapalenia opon mózgowych (w 10% przypadków); leukocytoza obojętno-chłonna,- w płynie mózgowo-rdzeniowym pleocytoza (głównie limfocyty); wykazanie obecności krętka leptospira icterohaemorrhagica (w ciągu pierw­szych 5 do 7 dni) lub na drodze szczepienia zwierząt; wykazanie tegoż krętka w moczu (przez 14 do 21 dni szczepiąc na zwierzęta); odczyny aglutynacyjne; biopsja mięśnia. Pneumonia crouposa (płatowe zapalenie płuc). Cechy. Niekiedy występuje żółtaczka, a jej częstość zmienia się znacznie w różnych epidemiach. Poja­wia się ona już po wstępnym dreszczu, ale rzadko jest nasilona. Najczęściej dołącza się do zapalenia dolnego prawego płata płucnego. Malaria. Cechy. Niewielka żółtaczka może występować w długotrwających zakażeniach trzeciaczką oraz w okresie wiosenno-jesiennym. Może również pojawiać się w marskości na tle zimnicy. Septicopyaemia. Cechy. Żółtaczka jest często późnym objawem i bywa skojarzona lub nie z obecnością ropni mnogich w wątrobie. Częściej może ona pojawiać się w przypadkach ropnicy układu wrotnego niż tętniczego. Barwniki żółciowe nie występują w moczu, chociaż mocz może wykazywać zmianę barwy. Cholangitis suppurativa. Cechy. Żółtaczka występuje zawsze, ale o zmien­nym nasileniu. W niektórych przypadkach jest ona wydatna, w innych nie­wielka. W wywiadzie — kolka na tle kamicy lub inne powody zastoju żółci; dreszcze; mdłości; znaczne wyczerpanie; gorączka septyczna bez dłuższych okresów bezgorączkowych; obrzmienie i tkliwość wątroby; powiększenie pęcherzyka żółciowego; leukocytoza; postępujące wychudnie­nie; często dodatni posiew krwi; niekiedy napady bólu bez nasilenia się żółtaczki; zejście zwykle niepomyślne. Mniej częste przyczyny. Nadwrażliwość względnie zatrucie środkami che­micznymi i barwnikami — hepatitis toxica (acetanilid, androgeny, pochodne aniliny; środki przeciwpadaczkowe, akryflawina, środki przeciw nadtar-czyczności, apresolina, pochodne arsenu, lotne związki arsenowe, atebryna, antymon, aureomycyna, zatrucia fasolą, benzyna, barbiturany, benzol, „nie­dokrwistość bagdadzka", bizmut, butazolidyna, miedź, karbarson, cinchophen, dwusiarczek i czterochlorek węgla, chloroform, dwunitrofenol, emetyna, estrogeny, przelewanie krwi niezgodnej grupowo, leki na przeziębienie, ołów, pochodne izoniazydu, wyciągi z wątroby, zatrucie grzybami, rtęć, nitrobenzol, PAS, penicylina, żółty fosfor, kwas pikrynowy, fenylohydrazyna, chinidyna, rycyna, sulfonamidy, selen, jad żmii, streptomycyna, tal, torazyna, trydion, uretan etc); marskość wątroby (zabarwienie podżółtaczkowe); hiper-splenizm — żółtaczka hemolityczna (przekrwienie, białaczka, lymphoma, tor­biel skórzasta, sarkoidoza, metaplazja szpikowa, przewlekła zimnica, cho­roba Gauchera i inne siatkowico-śródbłonkowce itd.); marskość pozapalna wątroby,- zespół Bantiego (zabarwienie podżółtaczkowe); zakrzep żyły wrot-nej (niewielka żółtaczka); zakrzep żył wątrobowych — zespół Budd-Chariego (utajona lub łagodna żółtaczka); wada serca ze stwardnieniem wątroby za-stoinowym (zabarwienie podżółtaczkowe); perihepatitis chronica; podostry żółty zanik wątroby; kwashiorkor; cukrzyca brązowa (żółtaczka zwykle uta­jona, niekiedy ledwie zaznaczona); schistosomiasis hepatis (łagodna żółtaczka); schistosomiasis; abscessus pyogenes hepatis (niewielka żółtaczka w 50°/o przypadków); wrodzona niedrożność (zwężenie) przewodów żółciowych; wrodzone torbielowate rozszerzenie przewodu żółciowego wspólnego; za­mknięcie mechaniczne dróg żółciowych przez guzy trzew brzusznych, zrakowaciałe węzły chłonne, tętniak tętnic brzusznych; gruźlica wątroby; tor­biel bąblowca wątroby; promienica; niedokrwistość złośliwa (zabarwienie podżółtaczkowe lub cytrynowe); białaczka (poszerzenie żyły wrotnej lub hipersplenizm); ankylostomiasis; pylephlebitis suppurativa; pancreatitis acuta (przejściowa żółtaczka); pancreatitis chronica,- cystis pancreatis (żółtaczka zaporowa); fibrosis cystica pancreatis (niekiedy niewielka żółtaczka); mono­nucleosis infectiosa; febris Oroya; zimne hemolizyny (napadowa hemoglo­binuria wskutek zimna); niedokrwistość sierpowatokrwinkowa (żółtaczka he­molityczna); niedokrwistość śródziemnomorska (żółtaczka hemolityczna); obce ciało w przewodzie żółciowym wspólnym; nowotwór brodawki Vatera; owrzodzenie brodawki Vatera; nabyte przewężenie przewodu żółciowego wspólnego; skurcz brodawki Vatera; guz dwunastnicy; krwotok wewnętrzny; ciało obce w jelitach; robaki obłe w przewodach żółciowych; rak prawej nerki i sieci (ucisk lub bezpośrednie szerzenie się); zapalenie dwunastnicy; choroba Hodgkina; mięsak limfatyczny; lymphadenitis tuberculosa (wskutek powiększenia węzłów chłonnych wnęki wątroby); carcinoma ventriculi (ucisk lub bezpośrednie szerzenie się); zawał płuca; guz nadnerczy (ucisk lub bez­pośrednie szerzenie się); guz jajnika (ucisk lub bezpośrednie szerzenie się); rak okrężnicy (ucisk lub bezpośrednie szerzenie się); dur brzuszny; dur pla­misty; płonica; choroba Buhla; denga; dur powrotny; nadczynność tarczycy; zatrucie ciążowe; torbiel przewodu żółciowego wspólnego; zrosty około-dwunastnicze i okołożołądkowe; kiła trzeciorzędowa (zamknięcie przez duży kilak); niezagęszczona żółć w przewodach żółciowych; tętniak tętnicy wątro­bowej (ucisk); torbiel zaotrzewnowa (ucisk); septyczna grypa; zakażenie laseczką okrężnicy; wrodzona toksoplazmoza; galactosaemia; zaburzenia spichrzania glikogenu; zakrzep żyły wątrobowej; zespół Crigłer-Najjara; ze­spół Dubin-Johnsona; wrodzona żółtaczka hemolityczna typu Chauffard-Min-kowski; przemijająca rodzinna hiperbilirubinemia; przewlekła żółtaczka ro­dzinna bez nienormalnych barwników wątrobowych.