Ostre lumbago (fibrositis acuta; ostry gościec mięśniowy). Cechy. Usztyw­nienie grzbietu jest spowodowane pojawianiem się bólu przy ruchach mięśni. Zesztywniający gościec kręgosłupa. Cechy. Postępujące zesztywnienie w stawach międzykręgowych doprowadza czasami do całkowitego unierucho­mienia kręgosłupa. Nadwerężenie mięśni grzbietu. Cechy. Sztywności grzbietu towarzyszy ból i tkliwość. Główne objawy. W wywiadzie dźwignięcie ciężkiego przedmiotu lub nad­mierne skręcenie tułowia. Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych (meningitis cerebrospinalis). Cechy. Wczesnym i ważnym objawem jest bolesna sztywność mięśni karku, której w ciężkich przypadkach towarzyszy sztywność mięśni całego grzbietu. Pa­cjent leży sztywno wyprostowany, rzadziej bywa łukowato wygięty. Gruźlica kręgosłupa (spondylitis tuberculosa; malum Potti). Cechy. Sztyw­ność grzbietu we wczesnym okresie choroby jest wynikiem zwiększonego na­pięcia mięśni, natomiast w okresie późnym lub w okresie zdrowienia — wy­nikiem zmian w stawach międzykręgowych. Chory odruchowo unika ruchów kręgosłupa, tułów jest usztywniony (ruchy całym tułowiem) w celu jak naj­większego ograniczenia zginania i skręcania. Choroba Parkinsona (paralysis agitans). Cechy. Zwiększone napięcie wielu mięśni i uogólnione usztywnienie prowadzą nieuchronnie do przyjęcia przez chorego charakterystycznej postawy — jest on zgarbiony, kręgosłup jest unie­ruchomiony. Podstępny początek choroby w starszym wieku. Drżenie grubofaliste — „skręcanie pigułek". Osłabienie. Sztywność, zgięta postawa ciała, chód z zaznaczonym przyspieszaniem. Twarz maskowata. Przy biernym prostowaniu przedramienia po uprzednim zgięciu objaw koła zębatego (objaw Moyera). Parkinsonizm pośpiączkowy (w nagminnym zapaleniu mózgu). Cechy. Jak w chorobie Parkinsona (p. wyżej), często słabiej zaznaczone. Występowanie u młodych osób, które przebyły napady gorączki, sugerujące zapalenie mózgu przed laty. Zespół lędźwiowo-krzyżowy (nadwerężenie, nadwichnięcie). Cechy. Ogra­niczenie skłonów bocznych i skłonność do pochylania się w stronę zdrową w pozycji stojącej. Tężec (tetanus). Cechy. Sztywności grzbietu mogą towarzyszyć drgawki. Skurcz potężnych mięśni grzbietu podczas drgawek wywołuje sztywne wy­gięcie chorego do przodu, do tyłu, w bok, lub ustala ciało w sztywnym wy­proście. Zwiększone napięcie mięśni brzucha i lędźwi może być jednym z pierwszych objawów. W wywiadzie rana kłuta (przed 8—12 dniami). Sztywność karku, czasem odchylenie głowy ku tyłowi. Szczękościsk, uśmiech sardonicz­ny. Drgawki toniczne, sztywność pomiędzy napadami drgawek. Czas trwania choroby nie przekracza 7—10 dni. Posiewy z rany, próba biologiczna (na myszkach). Rzeżączkowe zapalenie stawów kręgosłupa (spondyloarthritis gonorrhoica). Cechy, Obecność usztywnienia spowodowanego bólem. W wywiadzie świeże zakażenie rzeżączkowe. Nagłe poja­wienie się bólów grzbietu, nasilających się przy zginaniu i skręcaniu tuło­wia. Może być wzrost ciepłoty ciała. Przebieg przewlekły. Dodatnia próba wiązania dopełniacza. Stwierdzenie gonokoków w wymazie z cewki. Badanie radiologiczne kręgosłupa. Tętniak części zstępującej tętnicy głównej piersiowej (aneurysma partis descendentis aortae thoracalis). Cechy. Często występuje wyraźne usztyw­nienie piersiowego odcinka grzbietu, spowodowane ubytkami kostnymi w trzonach kręgów. Mniej częste przyczyny. Ropień okołonerkowy; choroba Tageta; szpiczak mnogi; guz rdzenia kręgowego; rak przełyku; zapalenie mózgu i rdzenia; złamanie; zmiany zwyrodnieniowe stawów; wady wrodzone; zrzeszotnienie kości (ostry skurcz mięśni przy zapadnięciu się trzonu kręgu); zakaźne zapa­lenie stawów kręgosłupa i zakażenia kręgów (zapalenie ■ szpiku i kości, dur, bruceloza, promienica, drożdżyca, kiła — silne napięcie mięśni); zwichnięcia; ból ogonowy (coccygodynia: dolny odcinek grzbietu); zespół mięśniowo-powięziowy; wypuklenie tkanki tłuszczowej podpowięziowej; zapalenie ner­wu; wypadnięcie jądra miażdżystego; zapalenie rogów przednich rdzenia krę­gowego.