BÓL TWARZY
Ból twarzy jest bardzo często wynikiem niektórych zmian patologicznych w zakresie nosa, zatok obocznych nosa, oczodołu lub jamy ustnej. Rzadziej przyczyną jest choroba lub zaburzenie czynności nerwu trójdzielnego lub jego odgałęzień. Uraz i zapalenie są oczywiście często przyczyną bólu twarzy; w tym przypadku wykazanie etiologii i objawy ułatwiają w pewnym stopniu rozpoznanie.
Caries dentium. Cechy. Przy zapaleniu i zniszczeniu miazgi występuje ostry ciągły ból, odnoszący się do pewnego odcinka twarzy; ból zmienia się zależnie od tego, który ząb uległ zmianom chorobowym. Po obumarciu miazgi miejscowy stan ropny może być powodem nerwobólu, który nie tylko rozszerza się wzdłuż gałązki nerwu zaopatrującego zębodół, ale może obejmować sąsiednie gałązki i rozgałęzienia nerwu trójdzielnego.
Badanie uzębienia (widoczna próchnica, zwiększenie wrażliwości na drażnienie mechaniczne, elektryczne i termiczne).
Sinusitis maxillaris (zapalenie zatoki szczękowej; ropniak jamy Highmorea). Cechy. Na początku choroby występuje uczucie pełności i ucisku poniżej oczodołu oraz ból, czasami o charakterze przeszywającym, okresowy i newralgiczny, obejmujący całą stronę twarzy. W ostrych przypadkach ból jest stały aż do momentu pojawienia się wydzieliny z zatoki. W przewlekłych przypadkach ból jest mniej stały, z wyjątkiem okresu zaostrzeń. Zęby w górnej szczęce stają się bolesne, a ból może promieniować do oczodołów, obszaru ponad oczodołami i w kierunku ucha.
Uczucie gorąca, obrzmienie i zaczerwienienie w okolicy jamy (w ostrych przypadkach); Wydzielanie ropy okresowo z jednego przewodu nosowego; bolesność przy żuciu; uczucie jakby wydłużenia zęba i wypychania z zębodołów; wrażliwość na ucisk lub opukiwanie okolicy zatoki; diafanoskopia i badanie radiologiczne (zacienienie zatoki; wziernikowanie nosa (wykrycie źródła wyciekającej ropy).
Neuralgia nervi trigemini (tic douloureux). Cechy. Występują napady ostrego bólu w obszarze unerwianym przez jedną lub więcej gałązek nerwu trójdzielnego, zwykle tylko po jednej stronie. Ból taki opisuje się jako powstający w pewnym miejscu pod skórą i promieniujący wzdłuż obwodowych gałązek tego nerwu. Odstępy pomiędzy napadami zmieniają się od sekund do miesięcy, zależnie od różnych czynników, ale mają skłonność do skracania się, a napady stają się bardziej ostre i zajmują bardziej rozległą okolicę. Ból bywa przeszywający, zaczyna się i kończy nagle; w okresie między napadami nie ma dolegliwości.
Początek choroby po 35 r. życia; bolesne punkty przy wyjściu nerwu z czaszki; przeczulica wzdłuż przebiegu nerwu; obwodowe bodźce mogą wywołać napad; skurcz twarzy; rumieńce; światłowstręt, łzawienie i ślinienie podczas ostrego napadu; bywa jednostronne pobrużdżenie języka.
Neuralgiae nervi facialis atypicae (neuralgia sphenopalatina; syndroma Sluderi; faciocephalalgia autonómica). Cechy. Chociaż istnieją pewne różnice co do umiejscowienia, czasu, wciągnięcia w sprawy gruczołów i mięśni, ta grupa nerwobólów wydaje się mieć wspólną etiologię i częste liczne cechy charakterystyczne. Zaburzenia te występują raczej u osób młodszych niż typowy nerwoból nerwu twarzowego. Ból jest stały, przeszywający, głęboki i rozlany; nie pokrywa się dokładnie z obszarem unerwionym przez V lub IX nerw czaszkowy, ale zwykle promieniuje ku szyi. Ból ten jest jednostronny i przeważnie lokalizuje się poniżej ucha. Zasadniczo ból powstaje w okolicy oka, nasady nosa i obszaru pozausznego z promieniowaniem do szyi, potylicy, barku i dolnej części szczęki. Dołącza się do tego jednostronna niedrożność nosa i obfita wydzielina z nosa. Strefy wywołującej ból nie obserwuje się.
Początek pomiędzy 30 a 50 r. życia; niemożność wywołania bólu przez bodźce obwodowe; obrzmienie błony śluzowej nosa; ból ciągły, trwający przez godziny lub dni; łzawienie; rumień i obrzęk twarzy; częściowe złagodzenie bólu po podaniu środków naczynioskurczowych.
Cephalalgia hislammica.
Herpes zoster. Cechy. Ból zwykle poprzedza pojawienie się wykwitów półpaśca o kilka dni i umiejscawia się wzdłuż przebiegu gałązek nerwu trójdzielnego, a zwykle nerwu ocznego (nervus ophthalmicus). Ból jest ostry, zwykle o charakterze newralgicznym i utrzymuje się po zniknięciu półpaśca, często trwając przez miesiące i lata.
Złe samopoczucie; bywa gorączka; wykwity pęcherzykowe wzdłuż przebiegu gałązek nerwu ocznego (przejrzyste pęcherzyki na czerwonej podstawie, z czasem mętniejące, pękające i tworzące strupy, które odpadając pozostawiają blizny).
Mniej częste przyczyny. Erysipelas (uczucie palenia, napięcia lub zdrętwienia); tumor cerebri (na podstawie mózgu w dole pośrodkowym), meningitis gummosa; periostitis gummosa; tabes dorsalis (ból strzelający); psychalgia (pseudoneuralgia); neuralgia supraorbitalis; neuralgia orbitalis; neuralgia geniculata; glaucoma; iritis; guzy nerwów czaszkowych; krwotok do mostu Varóla, miażdżyca mostu Varóla, guz podstawy czaszki w okolicy otworu owalnego i okrągłego; uszkodzenia języka; tic convulsive.