BÓL W KOŃCZYNIE GÓRNEJ
Rany, oparzenia i stłuczenia są przyczynami bólu nie wymagającymi objaśnień.
Ruptura disci intervertebralis cervicalis (przepuklina jądra galaretowatego). Cechy. Ból wzdłuż mięśnia trójgłowego i promieniowego brzegu przedramienia, ciągnący się do nadgarstka i połączony z bólem w karku i tylnej części barku jest częstą oznaką przepukliny jądra galaretowatego piątej i szóstej tarczy międzykręgowej szyjnej. Ból może się zwiększać przy ruchach głową, szyją lub samą kończyną górną i bywa również odczuwany pod łopatką oraz w górnej części mięśnia piersiowego większego. Czasem, lecz nie zawsze, może być nawrotowe usztywnienie szyi. Przepuklina jądra galaretowatego siódmej tarczy międzykręgowej wywołuje ból na wewnętrznej powierzchni ramienia i przedramienia; występuje ona jednak rzadko.
Czasem, lecz nie zawsze, bywa w wywiadzie uraz; pareste-zje kciuka i osłabiony odruch z mięśnia dwugłowego ramienia (piąta tarcza); parestezje palca wskazującego i środkowego z osłabieniem lub utratą odruchu z mięśnia trójgłowego (szósta tarcza); parestezje łokciowej krawędzi dłoni oraz czwartego i piątego palca (siódma tarcza); osłabienie i zanik mięśni oraz utrata czucia zależnie od zajętej gałązki nerwu; mielografia z użyciem środka cieniującego.
Osteoarthritis (gościec zwyradniający kostno-stawowy). Cechy. Ból i sztywność karku, promieniujące do ramienia, są często wynikiem gośćca zwyradnia-jącego kostno-stawowego dolnych kręgów szyjnych. Ból jest zwykle opisywany jako palący i wiąże się z parestezjami. Niekiedy występuje utrata czucia, osłabienie mięśni i zmiana nasilenia odruchów. Objawy są podobne do zaburzeń występujących w przepuklinie jądra galaretowatego, z wyjątkiem tendencji do większej rozległości zmian z powodu zajęcia kilku gałązek nerwowych przez proces reumatyczny.
Pojawienie się w średnim lub późniejszym okresie życia; objawy istnienia gośćca zwyradniającego w innych obszarach; czasem zaburzenia czuciowe i motoryczne oraz zmiany w zakresie odruchów; zmiany w obrazie radiologicznym kręgosłupa szyjnego.
Polyneuritis (zapalenie wielonerwowe). Cechy. Oba sploty barkowe mogą być zajęte jako część uogólnionego zapalenia wielonerwowego. Postacie bolesne mają tło alkoholowe, diabetyczne lub zatrucia arsenem. Czasem bóle mogą być odczuwane jedynie w zakresie rąk. Kończyny dolne są zwykle również zajęte.
Angina pectoris. Cechy. W ciężkiej, typowej postaci chory w czasie wysiłku fizycznego lub intensywnej emocji psychicznej odczuwa ból o charakterze ściskającym w okolicy mostka; ból zwykle promieniuje w górę do szyi i w dół po wewnętrznej powierzchni lewej kończyny górnej (czasem prawej) do piątego i czwartego palca. Ból może rozpoczynać się w lewym ramieniu i nie promieniować. Ustępuje on szybko po użyciu nitrogliceryny i azotynu amylu.
Występowanie zwykle u mężczyzn w średnim wieku; ból o charakterze napadowym; bladość i uczucie grożącej śmierci; związek z wysiłkiern fizycznym lub emocją; utrudnienie oddychania; zimne poty; czas trwania od kilku sekund do kilku minut; normalne lub wysokie ciśnienie krwi.
Infarctus myocardii. Cechy. Zwykle pojawia się promieniowanie bólu z okolicy mostkowej lub nadbrzusza do barku, częściej lewego. W odróżnieniu od dusznicy ból trwa jedną lub kilka godzin i nie ustępuje po użyciu nitrogliceryny lub azotynu amylu.
Aneurysma arcus aortae. Cechy. Ból często promieniuje w dół lewego ramienia" i przedramienia. Napady dławicowe nie są rzadkie, szczególnie w tętniakach okolicy opuszki tętnicy głównej.
Fractura humeri, radii et ulnae. Cechy. W następstwie urazu ból jest silny, lecz może być nieznaczny w złamaniach patologicznych. Zwiększa się on przy najlżejszym poruszeniu fragmentów. Umiejscowienie jego zależy od miejsca złamania.
W wywiadzie — uraz; obrzmienie; podskórny wylew krwi; utrata zdolności czynnościowej; skurcz mięśni; zniekształcenie; nieprawidłowa ruchomość; trzeszczenie; zmiany w obrazie radiologicznym.
Osteomyelitis acuta humeri et radii. Cechy. Górna nasada kości ramieniowej i dolna kości promieniowej są ulubionymi umiejscowieniami tej choroby. W tej okolicy stwierdza się intensywny ból i tkliwość.
W wywiadzie — zakażona rana, czyraki, uraz lub schorzenie infekcyjne; nagły początek z dreszczami i wysoką gorączką; obrzmienie (obejmujące kość); obrzęk oraz nadmierne miejscowe ucieplenie z rozszerzeniem naczyń powierzchownych; bywa chełbotanie; leukocytoza; zmiany w obrazie radiologicznym.
Infectio localis (panniculitis, abscessus, lymphangitis, erysipelas itd.). Cechy. Stwierdza się intensywny ból, duże obrzmienie i obrzęk, ciemnoczerwone zabarwienie oraz nadmierne miejscowe ucieplenie (panniculitis). Naczynia chłonne mogą uzewnętrznić się jako napięte, czerwone i tkliwe pręgi, biegnące w górę ramienia (lymphangiitis). Czasem powstaje chełbotanie (abscessus). W róży skóra jest gorąca i napięta, a brzegi obrzmienia wyraźnie i ostro odgraniczone.
Obecność zaniedbanej rany lub zadrapania'; powiększenie węzłów chłonnych pachy, dreszcze, gorączka, poty; leukocytoza.
Causalgia. Cechy. Po uszkodzeniu nerwu obwodowego w kończynie górnej może pojawiać się ostry, palący i stały ból, zwykle ograniczony do obwodowych części zajętej kończyny. Ból może powstawać w ciągu kilku godzin po urazie lub pojawiać się wiele tygodni później.
W wywiadzie — uszkodzenie nerwu obwodowego; objawy chwiejności układu wegetatywnego (zimna, sina lub czerwona, wilgotna kończyna, rzadziej gorąca, sucha i różowa); skóra zajętej kończyny jest błyszcząca, popękana i zanikła; zwężające się, smukłe palce, które mogą drętwieć lub ulegać zesztywnieniu; zmiany w obrazie radiologicznym (zanik kości).
Pourazowe zaburzenia naczynioruchowe. Cechy. W stanie tym najważniejszą skargą jest ból w zajętej kończynie, często nieproporcjonalny do bólu, który powstaje w związku z pierwotnym urazem. Ból jest opisywany z reguły jako ćmiący, lecz może być również pulsujący, rzadziej o charakterze pieczenia (w odróżnieniu od causalgia maior).
W wywiadzie — uraz (lekkie uszkodzenie tkanek, oparzenie, zmiażdżenie, złamanie kości kończyny górnej); subiektywne uczucie zimna w ramieniu, usztywnienia i drętwoty palców, tkliwość przy powierzchownym i głębokim ucisku; osłabienie mięśniowe; czasem zanik mięśni i unieruchomienie w stawach; bywa sinica, oziębienie skóry i nadmierna potliwość.
Fibrositis (myositis; myalgia; gościec mięśniowo-ścięgnisty). Cechy. Zaatakowane mięśnie są bolesne; ból ten może się zmieniać od tępego pobolewa-nia do ostrego, silnego i ściskającego bólu. Może on mieć charakter stały lub pojawiać się tylko wtedy, gdy mięśnie znajdą się w pewnej pozycji. Ucisk na zajęte okolice zwykle przynosi ulgę, chociaż mięśnie są często tkliwe i mogą być nacieczone. Schorzenie to może być pierwotne lub wtórne i obejmuje nieropne ostre, podostre lub przewlekłe zapalenie tkanki łącznej włóknistej w postaci pierwotnej bez uchwytnego schorzenia układowego; natomiast postać wtórna jest wyrazem schorzenia układowego (arthritis deformans, Osteoarthritis, rheumatismus articularis, diathesis urica, lupus erythematodes, septicaemia, typhus abdominalis, febris dengue, influenza itd.) lub jest wynikiem miejscowego urazu względnie nadwerężenia.
W wywiadzie — narażenie na wilgoć, zimno lub „przeciągi" powietrza; czasem w wywiadzie — nadmierny wysiłek; obecność schorzenia układowego (postać wtórna); nagły początek; brak lub tylko niewielkie objawy ogólne; czas trwania kilka dni do kilku tygodni; częste nawroty (postać pierwotna).
Myalgia professionalis et arthralgia professionalis. Cechy. Kończyna górna jest pospolitym umiejscowieniem kurczu pisarskiego, kurczu stenotypistów i innych zawodowych kurczów. Dolegliwość ta przebiega pod postacią skurczów mięśniowych, często połączonych z kurczowymi bólami i utratą koordynacji napięć mięśniowych. Po ostrym bólu, związanym ze skurczem mięśni, może powstawać tępe pobolewanie na -kilka godzin od chwili przerwania zajęcia.
Osteosarcoma. Cechy. W kończynie górnej mięsak kości występuje najczęściej w górnej nasadzie kości ramieniowej oraz w górnej i dolnej nasadzie kości promieniowej i łokciowej. Trzon w środkowej trzeciej części jest rzadko zajęty. Najczęstszym objawem, szczególnie w postaci guza pochodzenia mózgowego lub rdzeniowego, jest zlokalizowany ból o charakterze stałym, tępym, przenikającym, nie ustępujący przy unieruchomieniu.
Guz atakujący rdzeń kręgowy (szyjny). Cechy. Bardzo często stwierdza się nerwoból korzonkowy, który ma tendencję do pojawiania się i znikania, narastając do nasilenia bólu napadowego lub utrzymując się jako tępe pobolewanie, przerywane wybuchami pogorszenia. Atakuje on jeden lub więcej korzonków i często rozpoczyna się obustronnie. Ból może mieć charakter rozdzierający, świdrujący, szarpiący, palący, przeszywający itd.; po ustąpieniu bólu skóra jest obolała i przeczulona. Ból często nasila się podczas śmiechu, kichania, kaszlu lub przeciągania się. Bóle te mogą w bliżej nieokreślonym czasie poprzedzać zaburzenia ruchowe (p. str. 351). Jeśli guz nie wychodzi z osłonki korzonka tylnego, lecz rozwija się wewnątrz rdzenia kręgowego lub nań uciska, nie występują bóle korzonkowe, lecz powstaje tzw. ból ośrodkowy, często o dużym nasileniu i promieniujący do innych obszarów. Zaburzenia te umiejscowione są w części lub całej kończynie, w tułowiu i obu kończynach po jednej stronie lub tylko w obu tych kończynach.
Niedowład z zanikami mięśnia naramiennego, dwugłowego ramienia i ramienno-promieniowego ze zniesieniem odruchów z mięśnia dwugłowego, okostnej kości promieniowej i łopatkowo-ramieniowego (guz na wysokości piątego odcinka szyjnego), zwisaniem ramienia ze stawu barkowego; półzgięcie ramienia w łokciu, zgięcie ręki i palców z powodu niedowładu mięśnia trójgłowego i prostownika nadgarstka ze zniesieniem odruchu z mięśnia trójgłowego (guz na wysokości szóstego odcinka szyjnego); najbardziej zaznaczone uszkodzenie zginaczy nadgarstka i palców oraz prostowników palców (guz na wysokości siódmego odcinka szyjnego); zanikowe porażenie małych mięśni ręki, dających rękę szponowatą (guz na wysokości ósmego odcinka szyjnego i pierwszego piersiowego); upośledzenie czucia; może być sinica i obrzmienie ramienia; spastyczność względnie utrata czucia poniżej miejsca uszkodzenia; dodatni odruch Babińskiego; nakłucie lędźwiowe; badanie radiologiczne (z użyciem środka cieniującego lub bez).
Atrophia musculorum progressiva. Cechy. Nieregularne bóle w obrębie ramion i przedramion mogą poprzedzać niszczenie mięśni. Po powstaniu rozległych zaników skargi mogą obejmować tępy, dokuczliwy ból w kończynach i subiektywne uczucie drżenia pod skórą.
Sclerosis amyotrophica lateralis. Cechy. Jak w postępującym zaniku mięśni (p. wyżej).
Syringomyelia (jamistość rdzenia). Cechy. Czasami jako późny objaw tego schorzenia pojawia się ból promieniujący w dół ramion lub w górę szyi, a w czasie jego występowania powstawać może charakterystyczne rozszczepienie czucia, zanik mięśni i utrata odruchów z ramienia i przedramienia. Uczucie drętwienia i martwoty są najwcześniejszymi subiektywnymi objawami.
Neuralgia brachialis et neuritis brachialis. Cechy. Ból głównie w barku, lecz również rozciągający się w dół ramienia do palców, o charakterze głuchym, świdrującym, palącym, ostrym lub szarpiącym może być przypisywany istnieniu neuritis interstitialis primaria. Stan ten nie był nigdy uznawany za samodzielną jednostkę chorobową; objawy tego typu zwykłe są wywoływane różnymi przyczynami i dlatego rozpoznanie takie powinno należeć do rzadkości, jeśli w ogóle można je ustalić.
Spondylitis tuberculosa colli (morbus Potti, gruźlica kręgów szyjnych). Cechy: Objawy rdzeniowe są często nieobecne. W pewnych jednak przypadkach stwierdza się ból umiejscowiony w ramionach, związany z bólem głowy i ze zmianami źrenic zależnymi od układu współczulnego. Gdy objawy te wystąpią, ból ma charakter tępy i stały lub ostry i promieniujący. Zaburzenia te czasem są objawem wczesnym i mogą pojawić się, zanim widoczne są zmiany kostne.
Pachymeningitis cevicalis hypertrophica. Cechy. Powstają intensywne bóle newralgiczne wzdłuż przebiegu nerwów ramienia oraz szyi, czasem połączone z przeczulicą, a później z obniżeniem czucia. Ból może się utrzymywać przez kilka miesięcy, a po nim pojawia się zanikowe porażenie dłoni i przedramienia. Może on być zwiększony uciskiem na okolicę tylnego trójkąta szyi. Stan ten jest rzadki i czasem ma tło kiłowe.
Costa cervicalis et syndroma musculi scaleni anterioris. Cechy. Ucisk na splot barkowy wywołuje w każdych okolicznościach ból i parestezje, które mogą się rozciągać od okolicy szyjnej, łopatkowej lub piersiowej do dłoni i palców. Ból jest zwykle głuchy, tępy lub palący, ale bywa i rozdzierający, co zależy od pracy i postawy, zwiększając się przy leżeniu. Zwykle jest zajęty środkowy sznur splotu barkowego, powodując ból między stawem barkowym a łokciem, w obszarze czuciowym unerwianym przez nerw łokciowy. Czasem chorzy skarżą się na uczucie zmęczenia i osłabienia w kończynie, połączone z kurczami i uczuciem zimna w dłoni.
Carcinoma vertebrae (regionis cervico-dorsalis). Cechy. Bóle korzonkowe o szczególnie dręczącym charakterze mogą się pojawiać wcześnie i promieniować w dół ramienia jako wynik pierwotnych i wtórnych nowotworów trzonów kręgowych. Chociaż zwykle są wywoływane ruchem, początkowo mogą być zupełnie samoistne. Zwykle są umiejscowione jednostronnie i związane z odpowiednim obszarem przeczulicy w zakresie unerwienia zajętego nerwu względnie nerwów.
Herpes zoster. Cechy. Ból, utrzymujący się w ramieniu, szczególnie u osób starszych, może być czasem związany ze zmniejszeniem czucia skórnego lub przeczulicą i porażeniem jednego lub kilku mięśni ramienia, w następstwie infekcji wirusowej.
Tabes dorsalis (wiąd rdzenia). Cechy. Gwałtowne bóle, choć bardziej częste w kończynach dolnych, mogą pojawić się również w górnych. Rozpoczynają się one nagle. Są ostre i szarpiące, czasem występują pojedynczo, w innych przypadkach w postaci napadów dolegliwości o różnym czasie trwania (od jednego do kilku dni). Szczególnie duże natężenie mają bóle umiejscowione wzdłuż wewnętrznego brzegu przedramienia oraz w zakresie czwartego i piątego palca. Bóle mają często charakter zlokalizowanych nad zakończeniami nerwowymi.
Periarthritis humeroscapularis. Cechy. Stwierdza się bardziej lub mniej stałe pobolewanie ramienia oraz często przedramienia i dłoni, połączone zwykle z pewną tkliwością mięśni i barku. Nieraz brak bólu w samym barku. Schorzenie zwykle jest jednostronne, rzadko obustronne. Przypadki te są często rozpoznawane jako zapalenie nerwów obwodowych.
Początek skryty; przebieg przewlekły; ograniczenie ruchów, szczególnie odwodzenia; brak zmian w obrazie radiologicznym względnie współistniejące zapalenie stawów.
Lepra. Cechy. Bóle w kończynach z obszarami przeczulicy lub odrętwienia pojawiają się wcześnie w postaci znieczuleniowej. Ból typu newralgicznego jest stały i samoistny z nawrotowymi gwałtownymi napadami.
Mniej częste przyczyny. Ruptura musculi bicipitis brachu; aortitis acuta; aortitis syphilitica (z powodu dusznicy bolesnej); tumor regionis lateralis colli; neuromata; aneurysma arteriae subclaviae; adipositas dolorosa; paralysis agi-tans; psychalgia; trichinosis; febris dengue; influenza; rachitis; syphilis; morbus Moeller-Barlowi; endocarditis lenta; splenomegalia; aneurysma dissecans; morbus Morvani; tumor mediastini; dilatatio aortae; pericarditis serofibrinosa; hemiplegia dolorosa; anaemia drepanocytica; distorsiones; contusiones; tendinitis tendinis musculi supraspinati; tendinitis tendinis capitis longi musculi bicipitis brachii; radiculitis brachialis paralytica (zespół obręczy barkowej); carcinoma bronchogenes (guz Pancoasta z zajęciem splotu barkowego i szerzeniem się w kierunku ku górze); radiculitis infectiosa; ucisk na splot barkowy powiększonych węzłów pachowych; powiększenie węzłów chłonnych oskrzelowych; ucisk przez żebro lub obojczyk; przejście procesu zapalnego na splot barkowy z włókniejącego szczytu płuca.