hipoproteinemia
Niski poziom i zmieniony skład ilościowy białek osocza krwi jest również jednym z podstawowych objawów zespołu nerczycowego w zapaleniu kłębków nerkowych i nerczycy lipoidowej. Spadek zawartości białka w surowicy dotyczy przede wszystkim albumin — stąd też odwrócenie stosunku ilości albumin do globulin, który wynosi prawidłowo 1,5—2,5, a w tych wypadkach- często jest znacznie mniejszy niż 1. Jednocześnie stwierdza się zwiększoną ilość pseudoglobulin alfa i beta oraz zmniejszoną — euglobulin gamma. Ponieważ chorzy ci stale tracą w moczu duże ilości albumin, a czasem także i globuliny gamma, nasuwa się wniosek, że właśnie białkomocz i ujemny bilans białkowy jest główną przyczyną tych zmian w osoczu. Przypuszczenie to mogłyby potwierdzać wyniki doświadczeń z wstrzykiwaniem dożylnie ludzkiej albuminy znakowanej radioaktywnym jodem J131. Okazało się bowiem, że u chorych z nerczycą jod radioaktywny wydziela się w moczu znacznie szybciej niż u zdrowych i w 90% jest on związany z albuminą (Coursaget, Richet, Nordman i Hamburger — wg Naffaha).
Należy stwierdzić jednak, że na ogół nie ma ścisłej równoległości mię-'dzy utratą białka w moczu a krzywą hipoproteinemii. Tak np. we wspomnianym wyżej przypadku naszym chorego Us. J. zawartość białka w surowicy wahała się nieznacznie w granicach od 5,5 do 4,8%, jednak nie-równolegle do strat białkowych w moczu, które wykazywały ogromne wahania — od 1—2 do kilkudziesięciu gramów na dobę. Można więc sądzić, że w tych przypadkach istnieją również znaczne zaburzenia odnowy białek w ustroju. Mogą one zależeć od niedostatecznego dowozu substancji białkowych z zewnątrz i od nieprawidłowej syntezy wewnątrzustrojowej, zwłaszcza dotyczącej albumin.
Niedostateczny dowóz często bywa związany z niesłusznie zalecaną tym chorym dietą skąpobiałkową, a także z uporczywym brakiem łaknienia. Najczęściej jednak, pomimo stosowania odpowiedniej diety z dostateczną ilością pokarmów białkowych i białka w postaci częstych wlewań dożylnych osocza, hipoproteinemia utrzymuje się stale. Natomiast zdarza się nieraz, że zupełnie niespodziewanie, np. w związku z przypadkową i łagodną chorobą gorączkową (najczęściej odrą u dzieci) lub w związku z zabiegiem wywołującym odczynowe podniesienie ciepłoty ciała, np. po zastrzyku mleka lub po kolejnym przetoczeniu osocza, jak to się zdarzyło w jednym z naszych przypadków, następuje nagły zwrot w przebiegu choroby, z szybkim znikaniem obrzęków, zmniejszeniem się białkomoczu i powrotem poziomu białka w osoczu do wartości prawidłowych. W niektórych przypadkach, zwłaszcza o przebiegu przewlekłym, w których stwierdza się nieraz nieproporcjonalnie duże obniżenie filtracji kłębkowej, hipoproteinemia może — zdaniem Sodemana — odgrywać rolę mechanizmu wyrównawczo-obronnego, gdyż przez obniżenie ciśnienia osmo-tycznego osocza ułatwia przesączanie moczu.
• Ponieważ nie udało się wykazać zależności hipoproteinemii w nerczycy tylko i wyłącznie od ujemnego bilansu substancji białkowych (niedostateczny dowóz i nadmierne straty w moczu), starano się ustalić, czy nie następuje w tym przypadku uszkodzenie mechanizmów związanych z syntezą i regeneracją białek, a zwłaszcza albumin w ustroju. Badania prowadzone pod tym kątem widzenia dotyczyły różnych narządów związanych bezpośrednio lub pośrednio z gospodarką azotową, jak wątroba, tarczyca, przysadka, nadnercza, trzustka, nerki, a także ośrodkowy układ nerwowy.
Nie udało się jednak dotąd umiejscowić ani określić dokładnie istoty zaburzeń przemiany białkowej w ustroju chorych na nerczycę lipoidową, chociaż nie ulega wątpliwości, że np. obniżenie podstawowej przemiany materii i zadziwiająca tolerancja na hormon tarczycy oraz często stwierdzane pomyślne działanie lecznicze ACTH i kortyzonu w tych przypadkach może przemawiać za udziałem niedoczynności tych narządów w patogenezie nerczycy. Stwierdzono również pewne zaburzenia w przemianie kwasów aminowych — zmniejszenie zawartości ich we krwi oraz bardzo wzmożone wydalanie w moczu, zwłaszcza w przebiegu infekcji dodatkowej (Farr) i tzw. przełomów nerczycowych, polegających na nagłym zwiększeniu białkomoczu i spadku zawartości białka w surowicy, spostrzeganych nieraz w przebiegu nerczycy lipoidowej.
Nie udało się również wykazać wpływu uszkodzenia czynności wątroby na te procesy, chociaż ulega ona zawsze nacieczeniu tłuszczowemu, jednak próby czynnościowe są zazwyczaj prawidłowe. Istnieje jednak prawdopodobieństwo, że mogą tu mieć miejsce zaburzenia enzymatycznych czynności nerek. Zaburzenia tego rodzaju stwierdzono bowiem w stosunku do przemiany ciał tłuszczowatych w nerczycy (p. niżej), a ważna rola nerek w gospodarce azotowej zwłaszcza dotyczącej właśnie aminokwasów oraz amoniaku, jest dobrze znana.
Stwierdzono także w nerczycy wydatnie wzmożone wydalanie w moczu dopełniacza, co łącznie z upośledzeniem odżywienia tych chorych może tłumaczyć ich znacznie zmniejszoną odporność i skłonność do różnych dodatkowych zakażeń, szczególnie paciorkowcowych i pneumokokowych (Sodeman).
Co się zaś tyczy syntezy białek w nerczycy, to należy sądzić, iż zostaje ona całkowicie zachowana. W przeciwnym bowiem wypadku ciągła i często bardzo znaczna utrata białka w moczu musiałaby wreszcie wyczerpać wszelkie zasoby w ustroju. Poza tym stwierdzono, że metionina wstrzykiwana dożylnie chorym z nerczycą lipoidową zostaje zużyta szybciej niż u zdrowych.
Zbierając te wszystkie dane i rozważania należy dojść do wniosku, że chociaż hipoproteinemia w dużej mierze spowodowana jest ciągłą i znaczną utratą białka w moczu, to jednak musi tu istnieć jakieś dodatkowe zaburzenie przemiany białkowej. Dotychczasowe badania nie pozwoliły jeszcze na dokładniejsze ustalenie jego przyczyny i istoty, można jednak sądzić, że zaburzenie to związane jest z jakimś uszkodzeniem nerek — prawdopodobnie ich czynności enzymatycznych.